چکیده
ارتباطات علمی را میتوان مشتمل بر انتقال اطلاعات و نتایج فعالیتهای علمی از طریق شبکه متخصصان و از سوی دیگر نظام بازبینی و ارزیابی این یافته ها و فعالیتهای پژوهشی پژوهشگران از سوی همکاران علمی دانست. از سوی دیگر با ظهور اینترنت و از بین رفتن محدودیتهای مکانی و زمانی افراد قادرند آثار خود را در کمترین زمان ممکن در اختیار دیگران قرار دهند. با توجه به حجم اطلاعات منتشر شده، شناسایی اطلاعات معتبر از اطلاعات نامعتبر ضروری است زیرا که اطلاعات عنصر اصلی ارتباط است و ارتباطی مؤثر است که اطلاعات قابل اطمینان و معتبری در آن تبادل شود. هدف این پژوهش، شناسایی شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی (مطالعه و استناد) از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی است. روش پژوهش، پیمایشی و نوع پژوهش، توصیفی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی است. روش نمونه گیری ، نمونه گیری خودساخته، نمونه شامل 130 نفر و ابراز گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته و شامل 35 گویه است. پایایی پرسشنامه با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ سنجیده شد و مقدار آن 83/. به دست آمد. یافته ها نشان داد که اولویتهای اصلی در ارزیابی اعتبار اطلاعات در زمینه مطالعه عبارتند از: ارتباط موضوعی مقاله به حوزه کاری فرد، دقت و درستی محتوای مقاله و منطقی بودن استدلالهای نویسنده در مقاله. در زمینه استناد اولویتهای اصلی عبارتند از: دقت و درستی محتوای مقاله، ارتباط موضوعی مقاله به حوزه کاری فرد و معتبر بودن داده های به کار گرفته شده در مقاله. در زمینه دسترسی آزاد به اطلاعات شاخص های اصلی در معتبر دانستن مقالات دسترسی آزاد عبارتند از: برخورداری از فرایند داوری، محتوای خود مقاله و برخورداری از نویسنده معتبر و مشهور. همچنین کیفیت اطلاعات هم در زمینه مطالعه و هم در زمینه استناد در ارزیابی اعتبار اطلاعات از نقش مهمی برخوردار است. با توجه به نتایج پژوهش میتوان گفت که بیشترین توجه اعضای هیئت علمی در هنگام ارزیابی اعتبار اطلاعات هم در زمینه مطالعه و هم در زمینه استناد به ویژگیهای معنایی اطلاعات است و از ویژگیهای خود منبع و ویژگیهای سطح در مراحل بعدی ارزیابی اعتبار اطلاعات استفاده می کنند و آنچه مهم است دقت و درستی محتوای مقاله است. در زمینه دسترسی آزاد نیز برخورداری از فرایند داوری و محتوای خود مقاله شاخص مهمی است. توصیه می شود که تمام ذینفعان و افراد دخیل در نظام ارتباط علمی، کنترل کیفیت را اولویت خود قرار دهند.
کلیدواژه: اعتبار، اعتماد، ارتباطات علمی، استناد، مجلات دسترسی آزاد، اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده ج
فهرست مطالب ح
فهرست جدول‌ها ز
فهرست تصاویر و نمودارها ش
فصل نخست: کلیات پژوهش 1
1-1.مقدمه 2
1-2. بیان مسئله 4
1-3. اهداف پژوهش 6
1-3-1. هدف اصلی 6
1-3-2. اهداف فرعی 6
1-۴. پرسشهای پژوهش 6
۱-۵. اهمیت و ضرورت پژوهش 7
1-6. تعاریف مفهومی 8
1-7. تعاریف عملیاتی 8
فصل دوم: مبانی نظری پیشینه پژوهش 9
2-1. مقدمه 10
2-2. ارتباط علمی 11
2-3. انواع ارتباطات علمی 13
2-3-1. ارتباطات علمی داخلی و خارجی 13
2-3-2. ارتباطات علمی رسمی 14
2-3-3. ارتباطات علمی غیررسمی 14
2-3-3-1. دانشگاه نامرئی 16
2-4. فرایند ارتباطات علمی 17
2-5. سطوح ارتباطات علمی 18
2-6.کانالهای ارتباطات علمی 19
2-7. کارکردهای ارتباطات علمی 21
2-8. عوامل شکل گیری دسترسی آزاد 23
2-9. مجلات دسترسی آزاد 24
2-9-1. هدف مجلات دسترسی آزاد 24
2-9-2. مجلات دسترسی آزاد و کیفیت آن 25
2-9-3. مزایای مجلههای دسترسی آزاد 25
2-10. دسترسی آزاد و نقش آن در ارتباط علمی 26
2-11. استناد 26
2-11-1.تاریخچه استناد 27
2-11-2. تعریف استناد 27
2-11-3. دلایل استناد 28
2-11-4.کاربرد استناد 29
2-12.اعتبار 30
2-13.تاریخچه و مفاهیم اعتبار 32
2-13-1. اعتبار و کیفیت 36
2-13-2. اعتبار و اعتماد 37
2-14. اعتماد 37
2-14-1. ماهیت و مفهوم و تعریف اعتماد 38
2-14-2. ویژگیهای اعتماد 42
2-14-3. ابعاد اعتماد 43
2-15. مرور کلی بر اعتماد در علوم مختلف 44
2-16. پیشینه پژوهش 45
2-16-1. پیشینه پژوهش در داخل کشور 45
2-16-2. پیشینه پژوهش در خارج از ایران 52
2-17.جمع بندی 61
فصل سوم: روش پژوهش 62
3-1. مقدمه 63
3-2. نوع و روش پژوهش 63
3-۳. جامعه آماری و روش نمونه گیری و حجم نمونه 63
3-4. ابزار گردآوری داده ها 64
3-5. روایی ابزار گردآوری داده ها 65
3-6. پایایی ابزار گردآوری داده ها 65
3-7. روش تجزیه و تحلیل داده ها 65
فصل چهارم: یافته‌های پژوهش 66
4-1. مقدمه 67
4-2. شاخص های توصیفی گویه های پژوهش به تفکیک متغیرها 67
4-2-1. شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه مطالعه 67
4-2-2. شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه استناد 69
4-2-3. شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه دسترسی آزاد 71
4-3. تحلیل استنباطی سؤالات پژوهش 73
فصل پنجم: بحث، نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها 84
5-1. مقدمه 85
5-2. خلاصه ای از یافته ها 85
5-3.پاسخ به پرسشهای پژوهش 85
5-3-1. شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه مطالعه از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی کدامند؟ 85
5-3-1-1. شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه مطالعه از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی از چه اولویتی برخوردار هستند؟ 86
5-3-2. شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه استناد از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی کدامند؟ 87
5-3-2-1. شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه استناد از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی از چه اولویتی برخوردار هستند؟ 87
5-3-3. شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه دسترسی آزاد به مقالات از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی کدامند؟ 88
5-3-3-1. شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه دسترسی آزاد به مقالات از دیدگاه اعضای هیئت علمی از چه اولویتی برخوردار هستند؟ 89
5-3-4.آیا اعضای هیئت علمی از کیفیت اطلاعات مقاله برای اعتماد به آن در زمینه مطالعه استفاده می کنند؟ 89
5-3-5.آیا اعضای هیئت علمی از کیفیت اطلاعات مقاله برای اعتماد به آن در زمینه استناد استفاده می کنند؟ 90
5-4. بحث و نتیجه گیری 90
5-5. پیشنهادهای حاصل از پژوهش 95
5-6. پیشنهاد برای پژوهشهای آتی 96
منابع 97
الف) منابع فارسی 98
ب) منابع لاتین 102
پیوست‌ها 106
پرسشنامه شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی 107
مقدمه
ارتباطات علمی بخشی از کلیت علم است و نه آن چیزی است که بدان افزوده شده باشد. ارتباطات علمی عامل اصلی توسعه دانش و تسریعکننده استفاده از علم است. ارتباطات علمی را میتوان مشتمل بر انتقال اطلاعات و نتایج فعالیتهای علمی از طریق شبکه متخصصان و از سوی دیگر نظام بازیابی و ارزیابی این یافته ها و فعالیتهای پژوهشی پژوهشگران از سوی همکاران علمی دانست. این ارتباط از دو جنبه محتوایی و اجتماعی قابل بررسی است. ارتباط علمی دانش علمی را انتقال میدهد (جنبه محتوایی) و میان دانشمندان روی میدهد (جنبه اجتماعی) (زره ساز،1390).
از نیمه اول قرن بیستم ارتباط علمی به عنوان یکی از ساز وکارهای اصلی مؤثر بر نهاد علم در کانون مطالعات جامعه شناختی مورد توجه قرار گرفته و در این میان اهمیت آن در تولید دانش مورد بحث وگفت وگو بوده است. در دهههای اخیر با گسترش جامعه اطلاعاتی، توسعه ارتباطات الکترونیک و از بین رفتن محدودیتهای فضایی و مکانی در روابط مجازی، مقوله ارتباطات علمی با کاربرد مفاهیم تازه یک بار دیگر توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است (محمدی،1386). انتشار محتوای مجلات علمی به صورت الکترونیکی و دسترسی آزاد علاوه بر این که باعث دسترسی عموم افراد به آنها می شود احتمال مورد استناد قرارگرفتن آنها را توسط نویسندگان دیگر نیز بالا برده و موجب افزایش تأثیر علمی و استناد آنها میگردد(هارناد و همکاران،2004).
هر روزه افراد با اطلاعات زیادی مواجه میشوند که قابل استفاده هستند، مثل دوستان، دانشگاهها، کتابها، اخبار، مقالات، تلویزیون، وب سایتها و… به عبارت دیگر افراد اکثراً توسط اطلاعات محاصره شده اند اما تشخیص این مسئله که چه منبعی قابل اعتماد است آسان نیست. توانایی ارزیابی اطلاعات معتبر مهارت مهمی است که در مدرسه، کار و زندگی روزمره به کار گرفته می شود. همه اطلاعات ضرورتاً ارزش یکسانی ندارند. در بیشتر موارد اطلاعات مطمئنتر و موثقتر نسبت به اطلاعات نامعتبر بهتر نشان داده میشوند. این چالش که کدام منیع معتبرتر است باعث شده است که مفهوم اعتبار توجه قابل ملاحظه ای را از اواخر دهه 1990 به خود جلب کند.
در اواخر دهه 1990 اینترنت شروع به فراهم آوری اطلاعات در یک محیط تعاملی کرد که به کاربران اجازه میداد که برای نیازهای اطلاعاتی خود جستجو کنند و با دیگران به روشهایی که هرگز از قبل ممکن نبود ارتباط برقرار کنند (ریح و هیلگوس، 2008). در نتیجه پژوهشگران و شاغلان در حوزه های مختلف مثل علوم اطلاعات، تجارت، نظامهای مدیریت اطلاعات، مطالعات ارتباطی، تعامل انسان-کامپیوتر (HCI) و روانشناسی از جنبه های مختلف به بررسی تعیین اعتبار پرداختند. در علوم اطلاعات، اعتبار یکی از معیارهای قضاوت ربط درنظرگرفته شده است زمانی که تصمیم گرفته می شود که اطلاعات بازیابی شده پذیرفته شود یا پذیرفته نشود (ریح و دنیلسون، 2007).
پژوهشگران حوزه ارتباطات، اعتبار را همچون یک عامل پژوهشی برای تشخیص دادن اعتبار پیام، اعتبار منبع و اعتبار رسانه بررسی کردند. سلف (1996) اعتبار را به عنوان قابل قبول بودن، اعتماد، قابلیت اطمینان، صحت و درستی، بیطرفی، عینی بودن و دهها مفهوم دیگر بیان می کند. همان طور که یک شخص به خاطر صداقت، دقت در انتخاب کلمات و بیمیل بودنش برای فریب دادن دیگران قابل اعتماد است اطلاعات زمانی قابل اعتماد است که که آن اطلاعات قابل اطمینان، بیغرض و بیطرفانه ظاهر شود (ریح و هیلگوس، 2008).
اعتبار منبع، مفهومی بنیادی در ارتباطات است که شاید بتوان قدمت آن را برابر عمر ارتباط دانست. معتبر بودن منبع در واقع پیش شرط لازم برای برقراری یک ارتباط کامل بین فرستنده پیام و مخاطب آن است و تخصص از عواملی دانسته شده است که باعث افزایش اعتماد به منبع میگردد، زیرا که بسیاری از افراد، اظهارنظرهای متخصصان را راحتتر میپذیرند به عبارت دیگر پیام منبع معتبر، راحتتر نفوذ می کند و کمتر مورد انتقاد قرار میگیرد (ادیب هاشمی،1372). فگ و تسنگ (1999) اعتبار را قابلیت اطمینان اطلاعات توصیف کرده اند که عموماً به عنوان یک کیفیتی از اطلاعات درنظرگرفته می شود. هنگامی که افراد اعتبار را ارزیابی می کنند اشارات گوناگونی از اطلاعات یا نویسنده آن را درنظر میگیرند که فرض می کنند که به کیفیت اطلاعات مرتبط است. نتایج این چنین ارزیابی سطحی از اعتماد است. اعتماد یک فاکتور قطعی برای تصمیم گیری در استفاده از اطلاعات است (لوکیسن و اسچراگن،2013).
هاولند و ویس (1951) نشان دادند که اطلاعات از منابعی که اعتبار بالایی دارد مورد اعتمادتر از اطلاعاتی است که از منابعی با اعتبار پایین میآید. به هر حال، این تفاوت با زمان محو می شود و اطلاعات از هر دو نوع منبع بعد از هفتههای اندکی به طور یکسانی مورد اعتماد قرار میگیرد. افراد به یک منبع اطلاعاتی اعتماد می کنند و آن را مورد مطالعه قرار می دهند و در صورت لزوم در کار پژوهشی خود استفاده می کنند و به آن استناد میدهند. استناد یکی از عناصر اصلی در نگارش علمی است و نقش بارزی در تولید و نشر اطلاعات دارد و از اصول اساسی تألیف پژوهش است و اثری در جامعه علمی با اقبال روبهرو می شود که در رعایت این اصل دقت و تلاش لازم در آن اثر شده باشد (عبدالمجید،1386).
هیچ مقالهای بدون استناد به دانش پیشین خود نمیتوانسته و نمی تواند به تنهایی روی پای خود بایستد. دانشمندان با تکیه بر سکوی دانش پیشینیان گام برمیدارند و پلکان دانش بشری را بنا می کنند و به حرکت صعودی خود ادامه میدهند. استنادها تنها مجموعه ای از اطلاعات کتابشناختی موجود در پایان مقاله یا به صورت پانوشت یا داده های بدست آمده از نمایههای استنادی نیستند، استناد بیانگر تصمیم نویسندهای است که قصد دارد روابط بین مدرکی را که در دست تهیه دارد با متون دیگر نشان دهد (صابری، محمد اسماعیل و شاه شجاعی، 1387). دانشمندان هر رشته تخصصی، دانستهها، نظریهها، مفاهیم و نتایج فعالیتهای علمی خویش را به اشتراک میگذارند و این نظریهها و مفاهیم و نتایج فعالیتها موجب شهرت و برتری آنان می شود. بنابراین پالایشی برای دستیابی و انتخاب به این اطلاعات باید انجام گیرد (داورپناه،1386). بنابراین اگر بتوانیم به اطلاعاتی که معتبرتر است و ارزش پژوهشی بیشتری دارد دست یابیم و بتوانیم منابع معتبرتر را انتخاب کنیم و از آن استفاده کنیم یا به آن استناد کنیم باعث می شود که نوشته علمی ما ارزش پژوهشی بیشتری داشته باشد و بیشتر مورد استفاده و استناد دیگر محققان قرار گیرد.
1-2. بیان مسئله
هر اثر علمی در واقع حاصل ارتباطات علمی و مشارکت علمی دانشمندان در یک حوزه علمی است. اعضای هیئت علمی به عنوان بارزترین عنصر تولید اطلاعات علمی مطرح هستند و انتظار میرود که سهم بیشتری در ارتباطات علمی داشته باشند. با ظهور اینترنت و وب جهان گستر تغییرات اساسی در ارتباطات علمی به وجود آمده است، به گونه ای که نوشتههای علمی فقط برای یک جامعه محدود قابل دسترس نیست بلکه مخاطبانی به وسعت جهان دارد و دسترسی آزاد شکل نوینی از ارتباطات علمی را به وجود آورده است. ظهور اینترنت مسئله اعتبار اطلاعات را افزایش داده است. زیرا که شمار اسناد و مدارک تولید شده روز به روز در حال افزایش است. بنابراین انتخاب کردن سندی که معتبر و قابل اطمینان باشد تلاش های شناختی قابل ملاحظهای را طلب می کند. بنابراین با افزایش حجم اطلاعات مخصوصاً در حوزه های علمی و تخصصی شدن رشتههای علمی از طرفی و کمبود زمان و سرمایه تلقی شدن اطلاعات از سوی دیگر، دستیابی به اطلاعات با کیفیت و معتبر در زمان کم و با سرعت بالا مورد نیاز است چرا که اطلاعات معتبر و ارزشمند عنصر اصلی پژوهش در تمامی حوزه های علمی است. از زمان پیدایش وب و استفاده روز افزون از آن در تمامی امور بشر همواره موضوع اعتبار، صحت و قابل اعتماد بودن اطلاعات آن، از مهمترین دغدغههای متخصصان به شمار آمده است. برای مثال فلنیگین و متزگر(2000) پژوهشی را برای ارزیابی اعتبار اطلاعات اینترنت توسط پرسشنامه انجام دادند. گزارش این تحقیق نشان داد که افراد اطلاعات اینترنت را به اندازه اطلاعات بدست آمده از تلویزیون، رادیو و مجلات معتبر میدانند و اطلاعات موجود در روزنامهها را از بقیه رسانه ها معتبرتر میدانند. لییو و هوآنگ(2005) نیز به بررسی این که چه طوری دانشمندان اطلاعات مبتنی بر وب را ارزیابی می کنند پرداختند و این که چه معیارهایی را هنگام ارزیابی اعتبار اطلاعات به کار میگیرند. لوکیسن و اسچراگن(2013) نیز پژوهشی را بر روی تأثیر نشانه های منبع و آشنایی با عنوان بر روی ارزیابی اعتبار اطلاعات انجام دادند.
با توجه به گسترش روز افزون اطلاعات و افزایش دسترسی آزاد به این اطلاعات، شناسایی شاخص ها یا به عبارت دیگر ویژگیها و معیارهایی که اعضای هیئت علمی بر اساس آنها به ارزیابی اعتبار اطلاعات موجود در مقالات میپردازند و در کارپژوهشی خود از آن استفاده می کنند ضروری است و باعث شکل گیری این مسئله شده است. چرا که ارتباطات علمی شامل داد وستد اطلاعات علمی است و شامل مطالعه منابع اطلاعاتی و اشاعه آن میباشد و برای آن که فرد بتواند به نوعی اعتبار اثر خویش را افزایش دهد باید از میان منابع و مدارک موجود به اطلاعاتی مؤثق و قابل اعتماد تکیه کنند و به مطالعه آن بپردازند و از آن استفاده کنند. دلیل دیگری که باعث شکل گیری این پژوهش شده است خلأ پژوهشی است که در این زمینه وجود دارد زیرا که تا جایی که محقق جستجو نموده است اکثر پژوهشها در حوزه اعتماد و اعتبار در رشتههای کامپیوتر، علوم ارتباطات و تجارت الکترونیک در ایران انجام شده است و پژوهشی در این زمینه در علوم اطلاعات موجود نیست در این پژوهش به شناسایی شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه مطالعه و استناد و همچنین با توجه به هدف مجلات دسترسی آزاد که افزایش تاثیر تحقیق از طریق افزایش دسترسی به نتایج تحقیق میباشد به شاخص های اعتبار در زمینه دسترسی آزاد پرداخته می شود.
1-3. اهداف پژوهش
1-3-1. هدف اصلی
- شناسایی شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در حین مطالعه و استناد از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی
1-3-2. اهداف فرعی
- شناسایی شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه مطالعه
- شناسایی شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه استناد
- شناسایی شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه دسترسی آزاد
- شناسایی اهمیت کیفیت اطلاعات در میزان اعتماد به آن مقاله در زمینه مطالعه
- شناسایی اهمیت کیفیت اطلاعات در میزان اعتماد به آن مقاله در زمینه استناد
1-۴. پرسشهای پژوهش
این پژوهش درصدد است تا به پرسشهای اساسی زیر پاسخ دهد:
- شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه مطالعه از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی کدامند؟
1-1. شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه مطالعه از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی از چه اولویتی برخوردار هستند؟
- شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه استناد از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی کدامند؟
2-1. شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه استناد از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی از چه اولویتی برخوردار هستند؟
- شاخص های اعتبار در زمینه دسترسی آزاد به مقالات از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی کدامند؟
3-1.شاخص های اعتبار در زمینه دسترسی آزاد به مقالات از دیدگاه اعضای هیئت علمی از چه اولویتی برخوردار هستند؟
4.آیا اعضای هیئت علمی از کیفیت اطلاعات مقاله برای اعتماد به آن در زمینه مطالعه استفاده می کنند؟
5.آیا اعضای هیئت علمی از کیفیت اطلاعات مقاله برای اعتماد به آن در زمینه استناد استفاده می کنند؟
۱-۵. اهمیت و ضرورت پژوهش
ارتباط لازمه حفظ حیات و پیشرفت جامعه بشری است. جامعه علمی به عنوان نبض حیات بشری و پیشرفت جوامع از این قاعده مستثنی نیست. ارتباط به طور کلی به معنای سهیم شدن در اندیشه دیگران، تفاهم و در نهایت اشتراک فکر است. وجود ارتباط در جوامع علمی شرط لازم برای دریافت نتایج و تفسیر تحقیقات و به تبع آن تولید اطلاعات علمی است (برهمند،1386). ارتباط علمی به عنوان درونداد پژوهشهای علمی عمل می کند و یکی از ز مینهها و شرایط توسعه علمی است، چرا که بدون وجود ارتباط علمی امکان انتقال دانستهها و دستاوردهای علمی میسر نخواهدشد و سرانجامی جز رکود و سکون علمی نخواهد داشت. ارتباط علمی را می توان یکی از ارکان اساسی نهاد اجتماعی علم محسوب کرد که بدون وجود آن، امکان رشد و توسعه علوم منتفی خواهدبود (داورپناه،1386).
ارتباط میان محققان با اشتیاق آنها برای انتقال نتایج آثارشان به همکاران خود در جامعه علمی آغاز می شود. ارتباطات علمی را میتوان به عنوان عنصر اصلی توسعه دانش و تسریع کننده علم دانست. ارتباطات علمی در درون سازمانهای آموزشی و پژوهشی و نیز فراتر از مرز نهادهای مزبور، همواره یکی از عومل تأثیرگذار بر تولید دانش بوده است و این ارتباط مستلزم ایجاد انسجام و هماهنگی در جامعه علمی، تعامل دیدگاه ها، ترکیب ایدهها و ایجاد نظریه های جدید است و در کل تحول ساختاری نهاد علم و بازسازی مداوم سیستمهای بنیادی دانش را فراهم میآورند. پرداختن به موضوع اعتبار از چند جنبه حائز اهمیت است. اول، همانطور که اشاره شد روزبهروز بر مقدار اطلاعات تولید شده هم به صورت چاپی و هم به صورت الکترونیکی افزوده می شود و هم چنین با توجه به گسترش مجلات دسترسی آزاد و امکان انتشار اطلاعات بدون محدودیت، شناسایی منابع معتبر از منابع نامعتبر اهمیت بسیار ضروری و مهمی است. دوم، توجه به متون و تحقیقات نشان میدهد که علیرغم جدید بودن موضوع، توجه محققان تا حدی در غرب به آن جلب شده است و تحقیق و بررسی در این زمینه شروع شده است. در ایران هم مطالعات و پژوهشهایی انجام شده است ولی بیشتر در حوزه تجارت الکترونیک است و در حوزه علوم اطلاعات تا آنجایی که محقق جستجو نموده است تا کنون پژوهشی انجام نشده است با توجه به آن چه ذکر شد و با توجه به خلأ پژوهشی که در این زمینه وجوددارد ضرورت و اهمیت این تحقیق بیش از پیش آشکارتر است.
1-6. تعاریف مفهومی
ارتباطات علمی: به انواع روابط متقابل بین اعضای جامعه علمی گفته می شود که به تبادل دیدگاه ها، نظرات و اطلاعات علمی و ایجاد توافق و اجماع پیرامون مسایل مشترک منجر میگردد (محمدی، 1386) و ارتباط علمی بدان معناست که اندیشهای میان مولدان علم رد و بدل گردد یا اندیشهای از نقطهای به نقطه دیگر جریان یابد. چنین جریانی ممکن است نه تنها بین دو یا چند فرد، بلکه میان دو یا چند رشته علمی یا چند جامعه فرهنگی نیز پدید آید. اما به هر حال آغاز چنین حرکتی همواره از مجرای تولیدات فردی آغاز می شود، یعنی فردی اندیشهای را میپروراند و با کلام یا نوشته، خود ناقل اندیشه میان افرادی دیگر در درون یک رشته علمی یا ورای رشتهای خاص می شود (حری، 1383).
اعتبار: اعتبار می تواند به عنوان قابل قبول بودن تعریف می شود. اطلاعات معتبر معمولاً به اطلاعات قابل قبول اشاره دارد (فگ و همکاران،2001) و معمولاً به قابلیت اطمینان، صحت، صحیح و مؤثق بودن و کیفیت اشاره دارد(ریح،2002).
استناد: اشاره به سخن و سند پیشین خوانده شده است (حری،1362). ارجاعات یک نویسنده به آثار پیشین مرتبط با موضوع نوشته وی استناد نامیده می شود (حری و شاهبداغی،1383).
1-7. تعاریف عملیاتی
شاخص های اعتبار: به مجموعه ویژگیهایی که اعضای هیئت علمی در استفاده از یک مقاله پژوهشی (در زمینه مطالعه، استناد و دسترسی آزاد) مدنظر قرار می دهند و برمبنای آن به ارزیابی اعتبار اطلاعات مقاله مورد نظر میپردازند و بر اساس آن معیارها اطلاعات را معتبر میدانند که طی یک پرسشنامه محقق ساخته در 35 گویه مورد ارزیابی قرار میگیرد.
ارتباط علمی: میزان ارتباط عضو هیئت علمی با اعضای گروههای علمی در سطح دانشگاه، با همکاران سایر رشتههای در سطح دانشگاه، با همکاران هم شته در سطح دانشگاههای داخل و خارج از کشور، با انجمنهای علمی داخل و خارج، با مؤسسههای علمی داخل و خارج با مؤسسات دولتی درنظرگرفته شده است.
Scholarly Communications .1
. Harnad 2
Hilligoss & Rieh.1
آخرین نظرات