دادن کارهایشان با هم بوده است. محققانی که رابطه ی میان اوقات فراغت خانواده ورضایت از زندگی را مورد بررسی قرار داده اند، دریافتند که مزایای این قبیل رضایت از زندگی مربوط به کل سیستم خانواده است و نتیجه گرفتند که اوقات فراغت خانواده قویترین پیش بینی کننده ی رضایت از زندگی خانواده است. (Nese،۲۰۰۹ : ۱۵۹)بسیاری از خانواده ها اوقات فراغت خانواده رابه عنوان بخش مهمی از زندگی خود به شمار میآورند که موجب همبستگی، تقویت انعطاف پذیری، ارتباطات و کارکردهای خانواده شده است.(raymond : 2007 ، ۳)
خانواده همیشه در طول حیات خویش کانون کار و استراحت بوده است،اما در دنیای جدید کارکرد[۱]خانواده تغییر یافته ، اگرچه ابعاد خانواده از حیث کارکردهای فرهنگی و اجتماعی وسیع و متنوع گشته است ولی بسیاری از جنبه های مثبت حاکم بر ساخت سنتیاش را از دست داده است. لذا یکی از عواملی که می تواند در این زمینه مؤثر واقع شود اوقات فراغت و روابط اعضای خانواده با هم است. اوقات فراغت اگر در گذشته بیشتر صرف گفت وگوی اعضا با یکدیگر ،ابراز محبت و رسیدگی به مسائل و مشکلات اعضای خانواده میشد در خانوادههای امروزی این اوقات را صرف فعالیتهای انزواگرایانهای همچون مشاهده تلوزیون یا ماهواره میشود.از این رو صاحب نظران فرایند فوق را بحران عاطفی[۲]قلمداد کردهاند. زیرا روابط متقابل رو به کاستی بوده و فرصت درد دل بین اعضای خانواده و به ویژه فرزندان با والدین کمتر وجود دارد.از این بدتر گسست تجمع صوری در خانواده است بدین صورت که هر یک از اعضای خانواده یا حداکثر دو نفری در یک اتاق به تماشای برنامه های تلوزیون مشغول میشوند.این روند با نوعی فراگرد بخشی شدن[۳]همراه است و آسیبهای بسیاری بر جای می گذارد. اگر در تمامی قرنها،خانواده انحصار آموزش و انتقال ارزشهای حیاتی را در اختیار خود داشت اکنون دیگر چنین نیست . فرزندان امروز از سرچشمههای دیگر از جمله وسایل ارتباط جمعی بسیار چیزها یاد میگیرند.آنان کمتر تحت تأثیر والدین و به طور کلی بزرگترهای خود قرار میگیرند.زمانی نیز بین ارزشهای خانه وآن ارزشها که از طریق وسایل ارتباط جمعی ارائه میشود تعارض رخ میدهد، به نظر میرسد که قدرت غالب از آن وسایل همه گیر و در دسترس ارتباط جمعی است . بنابراین می توان گفت که خانواده جدید بسیاری از کارکرهای خود را از دست داده است.(باقی نصرآبادی،۱۳۸۷ :۱۹۱).امروزه در همه ی جوامع اکثر افراد اعم از زن یا مرد، کودک یا بزرگسال بعد از فراغت ازکار روزانه و فعالیتهای دائمی و اجباری خود به یک کار یا فعالیت تفریح گونه می پردازند. اوقات فراغت در جوامع مختلف متفاوت است و به تبع آن درافراد نیز متفاوت خواهد بود که این قابل تعمق است. انتخاب نوع فعالیت هم با فرهنگ جامعه و هم با امکانات اقتصادی وفرهنگ فرد یا به تعبیر بوردیو سرمایه فرهنگی فرد ارتباط دارد. (منادی،۱۳۸۵ : ۱۳۳)
اما آنچه اهمیت دارد اوقات فراغت خانواده است. همانطور که گفته شد افراد پس از فراغت و تحصیل لحظاتی را با هم در خانواده سپری می کنند. این کانون درشکلدهیروابط اعضای خود نقش مهمی داشته و منبع اصلی بهداشت جسمی و روانی آن ها می باشد. با همه ی این بحث ها بنابراین اوقات فراغت را نه تنها باید در میان افراد بررسی کرده بلکه با توجه به یافته های محققانی همچون زابرسکی و مک کورمیک (۲۰۰۳) باید به دلیل رابطه ی معنادارآن با ویژگی های ساختاری و کارکردی خانواده ها روی بررسی رفتار اوقات فراغت درخانواده هم متمرکز شد.
با توجه به این بحثها رضایت از زندگی خانوادگییکی از مباحث مهم اجتماعی است که می تواند تحت تأثیر عوامل زیادی قرار گیرد.
فقدان یا کاهش رضایت از زندگی خانوادگی به احتمال زیادی اثرات سویی برای آینده خانواده به همراه دارد که شامل انحرافات و آسییبهای اجتماعی میشود و بر این اساس میتوان پایین بودن شاخص رضایت از زندگی خانوادگی را به منزلهی زنگ خطر و نشانگری گویا از ظرفیت آسیبشناختی خانواده تلقی کرد.
در این میان خانواده مهمترین نقش را در ایجاد رضایت از زندگی خانوادگی ایفا می کند و یکی از ابعاد اساسی خانواده ویژگیهای ساختاری– کارکردی خانواده ( انسجام و سازگاری اعضای خانواده ، روابط اعضای خانواده با هم ) و همچنین اوقاتفراغت خانواده با هم است که می تواند بر روی رضایت از زندگی خانوادگی اثرگذار باشد. با توجه به تحقیقاتی که توسط زابرسکی و مککورمیک(۲۰۰۴)و سایر محققان صورت گرفته است ، آنها معتقدند که اوقاتفراغت خانواده ، انسجام و سازگاری اعضای خانواده و همچنین روابط اعضای خانواده با هم می تواند قویترین پیش بینی کننده رضایت از زندگی خانوادگی باشد.۱–۳ ) تحدید کردن ابعاد موضوع
موضوع تحقیق بررسی رابطه بین نحوهی گذران اوقات فراغت و ویژگی های ساختاری– کارکردی خانواده با رضایت از زندگی خانوادگی در میان والدین و فرزندان بالای ۱۸ سال ایشان میباشد.
۱–۴ ) اهداف تحقیق
در هر تحقیق ۲هدف وجود دارد: هدف کلی و اهداف جزئی.
هدف کلی:تعیین رابطه نحوهی گذران اوقاتفراغت خانواده ، ویژگیهای ساختاری- کارکردی و رضایت از زندگی خانوادگی در بین افراد مورد مطالعه
الف- تعیین رابطه بین ویژگی های ساختاری – کارکردی خانواده با رضایت از زندگی خانوادگی
ب – تعیین رابطه بین نحوهی گذران اوقات فراغت خانواده بارضایت از زندگی خانوادگی
ج – تعیین رابطه بین نحوهی گذران اوقات فراغت خانواده با ویژگیهای ساختاری- کارکردی خانواده
اهداف جزئی:
تعیین رابطه بین شکل روابط اعضای خانواده و رضایت از زندگی خانوادگی
تعیین رابطه بین میزان انسجام و سازگاری اعضای خانواده با رضایت از زندگی خانوادگی
تعیین رابطه بین نحوهی گذران فعالیتهای اوقات فراغت هسته ای خانواده و رضایت از زندگی خانوادگی
تعیین رابطه بین نحوهی گذران فعالیتهای اوقات فراغت هستهای خانواده و شکل روابط اعضای خانواده.
تعیین رابطه بین نحوهی گذران فعالیتهای اوقات فراغت هستهای خانواده و میزان انسجام و سازگاری اعضای خانواده
تعیین رابطه بین نحوهی گذران فعالیتهای اوقات فراغت تعادلی خانواده و رضایت از زندگی خانوادگی
تعیین رابطه بین نحوهی گذران فعالیتهای اوقات فراغت تعادلی خانواده و شکل روابط اعضای خانواده.
تعیین رابطه بین نحوهی گذران فعالیتهای اوقات فراغت تعادلی خانواده و میزان انسجام و سازگاری اعضای خانواده
بررسی تفاوت رضایت از زندگی خانوادگی بین والدین و فرزندان
بررسی تفاوت نحوهی گذران اوقات فراغت بین والدین و فرزندان
تعیین رابطه ی نحوه ی گذران اوقات فراغت خانواده برحسب جنس.
تعیین نحوه ی گذران اوقات فراغت خانواده بر حسب درآمد آن ها.
تعیین نحوه ی گذران اوقات فراغت خانواده برحسب فعالیت اقتصادی خانواده
تعیین نحوه گذران اوقات فراغت خانواده بر حسب بعد خانوار.
تعیین نحوهی گذران اوقاتفراغت خانواده بر حسب تحصیلات آنها
1–۵ ) اهمیت و ضرورت تحقیق:
در کشور ما طی سالهای اخیر مطالعات پیمایشی چندی پیرامون موضوع رضایت از زندگی صورت گرفته است که در برخی از آنها رضایت از زندگی افراد نیز مورد توجه بوده است، اما آشکارا سهم مطالعات مستقل برای بررسی رضایت افراداز زندگی خانوادگی اندک بوده است.
میزان رضایت هر فرد از زندگی مقولهای است که از دو عامل نیازهای انسان و چگونگی پاسخگویی به آنها و ویژگیهای اخلاقییا نظام ارزشیابی وی تبعیت می کند . به این معنا که هر چه نیازهای انسان بیشتر مرتفع شود و در عین حال امیال ، آرزوها و خواسته های او در فرایند جامعه پذیری معقولتر و محدودتر شوند، انسان رضایت بیشتری از زندگی خواهد داشت.
رضایت از زندگی خانوادگی متغیری رایج در مطالعات آماری و شاخص تعیین کننده میزان کیفیت زندگی میباشد. رضایت از زندگی خانوادگی وضعیتی است که در آن والدین و فرزندان در بیشتر مواقع احساس خوشبختی و رضایت از زندگی دارند. رضایت از زندگی از طریق علائق متقابل ، مراقبت از یکدیگر ، پذیرش ، درک یکدیگر و ارضای نیازها ایجاد میشود. ( خسروی و همکاران ، ۱۳۹۰ : ۴۱ )
جست و جو در تحقیقات پژوهشگران در زمینه رضایت از زندگی خانوادگی نشان میدهد که توجه محققان غالباً به روابط درون ساختارهای خانوادگی است و کمتر به بررسی هم زمان کارکردهای خانواده ، اوقات فراغت خانواده و رضایتمندی از زندگی خانوادگی پرداخته اند.( همان : ۴۵)
جی کارتلج و همکاران(۱۹۹۶) بهره گیری سازنده از اوقات بیکاری را در حفظ تندرستی و داشتن زندگی طبیعی به ویژه امروز که اوقات فراغت پیوسته برای همهی افراد افزایش یافته است، داراینقش حیاتیمیداند. (کارتلج به نقلاز وحیدی، ۱۳۸۷: ۱۵)
با پرکردن اوقات فراغت لحظههای از دسترفتنی را دارای ارزش کرده، میتوان از ثمرات آن برای بهبود وضعیت زندگی، سلامت روح و جسم بهره مند شویم. پر کردن اوقات فراغت با هدف فوق نیاز به برنامه ریزی دارد.
اوقات فراغت ومسائل مربوط به آن یکی از مهمترین مباحث اجتماعی جوامع امروزی است و به دلیل اینکه پیامدهای فرهنگی، اخلاقی روانی، اجتماعی و سیاسی مهمی را دربردارد مورد توجه خاص جامعه شناسان و علمای تعلیم و تربیت است و دراین میان اوقات فراغت خانواده از اهمیت خاص ودرخور توجهی برخوردار است که کمتر مورد توجه قرارگرفته است.
ازطرفی کارکردهای خانواده، انسجام،انعطاف پذیری، ارتباطات و رضایت اززندگی با توجه به چالشهای جوامع کنونی وبا توجه به شکاف نسلی که بین جوانان و خانوادههای آنان وجود دارد مهم است ویکی از مهمترین عواملی که به نوعی بر پدیدههای مذکور تأثیر گذار بوده است گذران اوقات فراغت اعضای خانواده با هم و همچنین ویژگیهای ساختاری– کارکردی خانواده ( انسجام و سازگاری ) است. لذا با توجه به مطالب ارائه گردیده میتوان نتیجه گرفت که شاید برنامه ریزی جهت چگونگیپرکردن اوقات فراغت خانواده یک ضرورت اساسی باشد واحتمالاً دررشد شخصیتی، اجتماعی، مذهبی و جسمی فرد مؤثر واقع می شود.
پس با توجه به اهمیت اوقات فراغت خانواده و تأثیرآن بر ویژگی های ساختی- کارکردی خانواده واحتمالاً نتایج مثبت آن بر روی رضایت از زندگی ضرورت این امر مهم باعث شده تا به این تحقیق پرداخته شود .
۱ -۶) تعریف مهمترین مفاهیم تحقیق
الف . تعریف اوقات فراغت
واژهی اوقات فراغت[۴]از دو کلمهی اوقات و فراغت ترکیب شده است . اوقات در لغت جمع کلمهی وقت یعنی هنگامها،روزگارها و ساعات تعریف شده است. در زبان فارسی فراغت در لغت به معنای آسودگی و آسایش است و معمولاً در مقابل اشتغالات ودرگیریهای روزمره که نوعاً موجب خستگی می شود به کار می رود.
یا سرگرمیها، تفریحات وفعالیتهایی که به هنگام آسودگی ازکار عادی باشوق ورغبت به آن پرداخته میشود.(دهخدا ، ۱۳۷۳ :۹۰ )
فراغت زمان آزادی است که بعد از انجام کار باقی میماند؛یعنی کاری که برای امرار معاش صورت میگیرد و ایجاد درآمدی برای اشخاص می کند. برخی زمان فراغت را محدودتر از این میدانند،یعنی معتقدند که زمانی که بعد از کار و بعد از برآوردن و ارضاء احتیاجات بدنی ، مثل خواب و غذا شستوشو و مانند آن باقی میماند زمان فراغت است.(بهنام، ۱۳۸۱ : ۱۱۸)
ب . تعریف خانواده
سادهترین ، کوچکترین و قدیمیترین شکل جامعهی انسانی خانواده است. خانواده کوچکترین واحد بنیادی جامعهی نوین است. خانواده در لغت از دو جزء خان به معنای منزل و سرا و واده به معنای اهل منزل تشکیل شده است. از لحاظ تاریخی خانواده به نوعی اتحاد خانگی اطلاق میشد که افراد آزاد و برده را با هم شامل بود . در برخی از فرهنگها این مفهوم شامل اموال خانه نیز بود.(اعزازی،۱۰:۱۳۸۶).یکی از شکلهای تجمع انسان خانواده است . خانواده مجموعه پیچیدهای است از انواع روابط ، روندها و پدیدههای مختلف . به عبارت دیگر خانواده نظامی است از حیات اجتماع که در آن مناسبات جسمانی، روانی،اقتصادی، اخلاقی و فرهنگی با هم گره خورده و مجموعهییکپارچهای را تشکیل می دهند.خانواده در مفهوم کلی خود پدیدهای جهانی است . خانواده در همهی گسترهی زمانی و مکانی وجود داشته است، چرا که به نیازهایی پاسخ میدهدکه برای تمامی نوع بشر مشترک است .(محسنی،۴۰۱:۱۳۷۰). به عبارت دیگر خانواده را گروهی مرکب از شخص و خویشاوندان نسبی و همسر او ، گروهی که از یکدیگر ارث میبرند و بعضی خویشان سببی را در محدوده آن دانسته اند.(تقوی دهاقانی،۱۳۸۷ :۱۳۱ )
اما برای خانواده در معنای خاص آن از سوی صاحب نظران علوم اجتماعی تعاریف زیادی ارائه شده که اینجا به به برخی از مهمترین آنها اشاره میشود : خانواده واحدی اجتماعی است که بر ادامه مطلب در لینک زیر
آخرین نظرات