(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

 

 

چکیده

مسئولیت پزشکی یکی از مسائل اساسی و مورد بحث مطرح در حقوق پزشکی است و این مسئله در رابطه میان پزشک و بیمار و تمامی کارهایی که پزشک برای معالجه بیمار انجام می‌دهد مطرح می‌شود.در نگرش حقوقی،رابطه پزشک و بیمار به منزله قراردادی است که میان آن دو بسته شده و به استناد این رابطه حقوقی، پزشک متعهد به درمان بیمار می گردد.آنچه در این پایان نامه مورد اهتمام است ضمن پاسخگویی به ماهیت تعهدات پزشک ،به بررسی مبنای مسئولیت پزشک در فرض وجود قرارداد است. روش تحقیق در این پایان نامه توصیفی-تحلیلی بوده و در پایان نتیجه گرفته می شود که قانونگذار بنا به مصالحی، صرف ورود خسارت به بیمار را اماره تقصیر و مسؤولیت پزشک قرار داده و پزشک برای رهایی از مسؤولیت باید عدم تقصیر خود و به طریق اولویت قطع رابطه سببیت را اثبات نماید. برای تعدیل مسؤولیت مفروض پزشک اجازه داده شده است که پزشک قبل از شروع به درمان از بیمار تحصیل برائت نماید. شرط برائت باعث معافیت پزشک از مسؤولیت ناشی از تقصیر خود نمی گردد و فقط باعث جابجای بار دلیل می گردد.

واژگان کلیدی: مسئولیت قراردادی پزشک،تعهد به وسیله،تعهد به نتیجه ،تقصیرپزشک،برائت

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست	شماره
مقدمه
1)     شرح و بیان مسئله ی پژوهشی	1
2)     پیشینه و تاریخچه ی تحقیق	2
3)     اهداف تحقیق	3
4)     ضرورت انجام تحقیق	3
5)     سوالها ی تحقیق	4
6)     فرضیه های تحقیق	4
7)     روش تحقیق	4
8)     ساماندهی تحقیق	4
فصل اول :     کلیات مسئولیت مدنی
بخش اول – کلیات	8
گفتار اول – مفاهیم و تقسیمات	8
1- مفهوم مسئولیت	8
2- انواع مسئولیت	8
2-1- مسئولیت اخلاقی	8
2-2-مسئولیت حقوقی	10
گفتار دوم – انواع مسئولیت حقوقی	10
1- مسئولیت کیفری	10
2–مسئولیت مدنی	10
گفتار سوم –اقسام مسئولیت مدنی از حیث منشاء	11
1-مسئولیت قراردادی	11
1-1- ماهیت مسئولیت قراردادی	12
1-2- اقسام مسئولیت قراردادی و طرق اثبات آن	12
1-2-1-تعهد به وسیله	12
أ                                                              1-2-2- تعهد به نتیجه	13
2- مسئولیت قهری	13
2-1- ماهیت مسئولیت قهری	14
بخش دوم- مسئولیت پزشک و تاریخچه آن	15
گفتار اول- مسئولیت شغلی	15
1– تعریف خطای شغلی	15
2–ماهیت خطا شغلی	15
3- مفهوم و معیار سنجش خطای پزشکی	16
گفتار دوم- مسئولیت پزشک	17
1- تاریخچه مسئولیت پزشک	18
1-1- تمدنهای ابتدایی	18
1-2- بابل، یونان و روم باستان	19
1-3- ایران باستان	19
1-4- دوران اسلامی	20
گفتار سوم-انواع مسئولیت پزشک	21
1- مسؤولیت اخلاقی	21
2- مسؤولیت حقوقی	22
2-1- مسؤولیت انتظامی یا شغلی	22
2-2- مسؤولیت کیفری	22
2-3- مسئولیت مدنی پزشک	23
فصل دوم :     ماهیت مسئولیت مدنی پزشک
بخش اول- مسئولیت قهری و قراردادی	26
گفتار اول- فواید عملی تمیز مسئولیت قهری و قراردادی	26
1- از حیث دادگاه صلاحیت دار	27
2- از حیث قانون حاکم	27
3- از حیث مطالبه	28
ب                     گفتار دوم- دیدگاه های موجود در مورد مسئولیت پزشک	28
۱- نظریه مسئولیت قهری و دلایل پیروان آن	28
۲- نظریه مسئولیت قراردادی و دلایل پیروان آن	29
3- نظریه برگزیده	30
گفتار سوم- ماهیت تعهد پزشک	32
1- دیدگاه قائلین تعهد به نتیجه	32
2- دیدگاه قائلین تعهد به وسیله	33
3- نظریه برگزیده	34
3-1- استثنائات وارده بر تعهد به وسیله	35
بخش دوم- شرایط مسئولیت قراردادی پزشک	37
گفتار اول- شرایط ایجاد مسئولیت قراردادی پزشک	37
1- وجود قرارداد	37
2- صحیح بودن قرارداد	40
3- وقوع خسارت به علت عدم اجرای قرارداد باشد	40
گفتار دوم- ماهیت حقوقی قرارداد درمان	41
1- نظریه اجاره بودن قرارداد درمان	41
2- نظریه جعاله بودن قرارداد درمان	43
3- نظریه وکالت بودن  قرارداد درمان	43
4- نظریه عقد نامعین	45
گفتارسوم- خصوصیات قرارداد درمان	46
1- لازم یا جایز بودن قرارداد درمان	46
2- ﻣﻌﻮض  یا غیر معوض بودن قرارداد درمان	48
3- رﺿﺎﻳﻲ ﻳﺎ تشریفاتی بودن قرارداد درمان	49
4- ﺗﻤﻠﻴﻜﻲ ﻳﺎ ﻋﻬﺪی بودن قرارداد درمان	50
گفتارچهارم- انتخاب و جمع مسئولیت قراردادی و قهری	51
ج                     بخش سوم- اثر قراردادهای خصوصی در مسئولیت قراردادی پزشک	52
گفتار اول- شرط عدم مسئولیت	52
گفتار دوم- شرط برائت	55
1-مفهوم برائت	55
2-ماهیت برائت	55
3-قلمرو شرط برائت	56
4-مبنای برائت و اعتبار آن	57
4-1- نظریه اعتبار شرط برائت	58
4-2- نظریه  عدم اعتبار شرط برائت	58
4-3- نظریه برگزیده	59
5-آثار برائت	60
گفتار سوم- بیمه مسئولیت مدنی حرفه ای پزشکان	61
1-مفهوم بیمه مسئولیت پزشک	61
2- ماهیت بیمه مسئولیت پزشک	62
3-موضوع بیمه مسؤولیت پزشک	62
4-تفاوت بیمه مسئولیت پزشک با شرط عدم مسئولیت	63
فصل سوم:     مبنای فقهی و حقوقی مسئولیت پزشک در فرض وجود قرارداد
بخش اول- مبانی فقهی مسئولیت قراردادی	67
گفتار اول-قواعد فقهی	67
1- قاعده لا ضرر	68
2- قاعده اتلاف	73
3- قاعده تسبیب	78
3-1-شباهت و تفاوت اتلاف و تسبیب	80
3-2-اجتماع مباشر و سبب	81
گفتار دوم-جمع بین قاعده احسان و مسئولیت پزشک	82
د                     بخش دوم- ضمان طبیب در فقه امامیه	84
گفتار اول- نظریه های مختلف فقهی درزمینه مسئولیت پزشکی	84
1-طبیب جاهل	85
2- طبیب متخصص و ماهر	86
2-1-دیدگاه غیر مشهور در مورد طبیب حاذق	86
2-1-1-ادله غیر مشهور بر عدم ضمان طبیب حاذق	88
2-2-نظر مشهورفقهای امامیه در مورد طبیب حاذق	89
گفتار دوم- مبنای برگزیده شده در فقه	91
1-نقد و ارزیابى ادله مشهور	91
2-مبنای استنتاج شده از نظریات فقهای امامیه	97
بخش سوم-مبنای نظری مسئولیت مدنی پزشک	98
گفتار اول-تبیین تقصیر قراردادی و ضوابط احراز آن	99
1-ماهیت و اوصاف تقصیر قراردادی	98
2-ضوابط احراز تقصیر قراردادی	101
گفتار دوم- بررسی مبانی موجود در‌ مسئولیت مدنی پزشک	102
1-نظریه تقصیر	103
2-نظریه خطر	105
3-بررسی نظریه ها	106
4-مبنای حقوقی مسئولیت پزشک در فرض تحقق معالجه در قالب قرارداد با بیمار	108
گفتارسوم-مبنای مسئولیت پزشک در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392	111
نتیجه گیری	114
پیشنهاد ها	118
منابع و ماخذ	119

مقدمه

شرح و بیان مسئله ی پژوهشی

یکی از مسائل مهم مورد بحث در حقوق امروز،مسئولیت پزشک است که علی رغم این اهمیت،قانون مدنی و قانون مسئولیت مدنی نسبت به آن ساکت است،رابطه میان پزشک و بیمار رابطه ای حقوقی است  و این قرارداد برای دو طرف آن حقوق و تکالیفی ایجاد می کند اما در این میان، همواره مقصود مورد نظر طرفین محقق نمی گردد و مشکلاتی پیش می آیدو علی رغم سعی و تلاش پزشک و عدم وقوع هر گونه اشتباهی،معالجات پزشک منجر به ایراد خسارات مالی و جانی به بیماران می شود.در واقع مسئولیت پزشکی، پاسخگو بودن پزشک در قبال خسارتی است که به بیمار وارد می آورد و دارای دو جنبه است: از یک سو پزشک متعهد است تا تمام تلاش خود را در راستای درمان بیمار به کار گیرد، این تعهد پزشک از نوع تعهد به وسیله است.پزشک نسبت به عدم حصول درمان مسئولیتی ندارد، مگر اینکه مرتکب تقصیر شودو از سوی دیگرپزشک متعهد است،تلاش کند تا در جریان معالجه،زیان و خسارت جدید به بیمار وارد نشود و در اصطلاح حقوقی مسئولیت قراردادی عبارت از مسئولیت کسی است که به موجب عقدی از عقود معین یا غیر معین ،تعهدی را پذیرفته باشد و به علت عدم انجام تعهد یا تاخیر در انجام تعهد یا در ارتباط با عدم انجام تعهد خسارتی به متعهد له وارد می کند که در این صورت متعهد مکلف به جبران خسارت وارده است.(یزدانیان،۱۳۷۹،۵۹). اکنون آیا بیمار می تواند خسارت ناشی از تخلف از قرارداد را از پزشکی که با تخلف خویش موجبات زیان وی را فراهم ساخته مطالبه نماید؟ خسارتی که بر اثر اعتماد بر اجرای تعهد بر وی وارد شده،تعیین قلمرو مسئولیت حقوقی ناشی از تخلف از اجرای تعهد و اعمال آن نقش بازدارنده در وقوع تخلفات قراردادی دارد. که این امر مهم تنها با گسترش دامنه مسئولیت حقوقی ناشی از تخلف اجرای تعهد امکان پذیر است،چرا که در این صورت است که متعهد قراردادی نسبت به تخلف از اجرای تعهد،احساس محدودیت می کند و در اجرای سریع و بهتر مفاد تعهد اهتمام می ورزد و از اینطریق امنیت و سرعت رابطه قراردادی تامین می شود ولی تمامی این امور تنها با یافتن مبنای حقوقی برای گسترش دامنه مسئولیت قراردادی امکان پذیراست ،مبنای که با اصول حقوق تطابق داشته و مبتنی بر مبانی فقهی و نظریات پذیرفته شده از سوی فقها و حقوقدانان باشد. در این رساله برآن هستیم  که ضمن طرح و بیان اینکه مسئولیت قراردادی پزشک در نظام حقوقی ایران بر چه اصلی مبتی است . و اینکه آثار مسئولیت قراردادی پزشک از نوع تعهد به وسیله است یا تعهد به نتیجه؟آیا مسئولیت پزشک یک مسئولیت محض و بدون تقصیر است؟ضرورت پاسخگویی به این سؤالات  ناشی از آثاری است که بر هر یک از مسائل فوق الذکر مترتب است.

اهداف تحقیق         

• بررسی اینکه مبنای مسئولیت قراردادی پزشک در نظام حقوقی ایران بر چه اصلی مبتنی است
• بررسی تأثیرنهاد برائت در مسئولیت پزشک
• بررسی رابطه نظریه تقصیر در زمینه مسئولیت قراردادی پزشک

ضرورت انجام تحقیق

با توجه به گسترش روز افزون قرارداد میان پزشک و بیمار و به تبع آن افزایش مسئولیت مدنی ناشی از این قراردادها،نیاز به تحلیل مبنای این مسئولیت و تعیین قلمرو آن و همچنین تلاش برای قاعده مند نمودن آن احساس می شود.همان گونه که بیان شد در حقوق ایران مسئولیت قراردادی پزشک به طور مختصری مورد بررسی قرار گرفته و بررسی و تحقیقی جامع در مورد مبنای مسئولیت قراردادی وجود ندارد .اما چنان که ملاحضه می شود،همچنین گسترش دعاوی مسئولیت مدنی و گرایش به جبران تمامی خسارت ها اهمیت بررسی این موضوع را دو چندان می کند.

سوالها ی تحقیق

• آثار مسئولیت قراردادی پزشک از نوع تعهد به وسیله است یا تعهد به نتیجه؟
• آیا مسئولیت پزشک یک مسئولیت محض و بدون تقصیر است؟
• آیا در صورت شرط عدم مسئولیت یا برائت از ضمان پزشک به طور کلی از مسئولیت معاف است؟

فرضیه های تحقیق

• آثار مسئولیت قراردادی پزشک از نوع تعهد به وسیله است.
• مسئولیت پزشک یک مسئولیت محض نیست.
• شرط عدم مسئولیت یا تحصیل برائت ازضمان،پزشک را از مسئولیت به طورکامل معاف نمیکند.