در میان گروه های اجتماعی، زنان نیمی از جمعیت کشور را تشکیل میدهند. با توجه به نیروهای بالقوه این بخش از جامعه، مناسب است که در کشورهای در حال توسعهتوجه بیشتری به این امر مبذول شود و به همین جهت، علی رغم برنامه ریزیها و فعالیتهای انجام یافته، هنوز در این کشورها زنان نتوانسته اند به جایگاه و نقش مناسب خود در اداره امور کشور و در تصمیم گیری ها دست یابند.در چنین شرایطی به نظر می رسد تحقق توسعه پایدار در کشور ما نیز بدون توجه به توانمندی های زنان امکان پذیر نیست و بررسی دقیق تر این مسأله، امری ضروری در راستای ایجاد زمینه مناسب برای بهبود وضعیت جامعه محسوب می شود. نقش زنان در توسعه، مستقیماً با هدف توسعه اجتماعی و اقتصادی بستگی داشته و از این رو در تحول همه جوامع انسانی، عاملی بنیادی محسوب میگردد. در این نوشتار چگونگی رابطه میان موقعیت زنان با توسعهیافتگی و تأثیرگذاری مشارکت آنان به عنوان نیمی از نیروی فعال جامعه در فعالیتهای اقتصادی، برای تحقق توسعه پرداخته شده است. در سالهای اخیر زنان در امر اشتغال فعالیتهای عمدهای را داشته اند که چشمگیر و حائز اهمیت بوده است. مشارکت زنان در تعیین نوع، سمت و سوی توسعه، الگوها و برنامه های توسعهای با دستیابی بر بهداشت بهتر، درآمد بهتر، مهارت ها و تکنولوژی، عدالت اجتماعی میسر می باشد. یافته های این پژوهش شامل موارد زیر می شود: 1-اثرات در بلندمدت ممکن است ظاهر شود. 2- از آنجا که رابطه بین رشد اقتصادی و آموزش زنان یک رابطه آماری میباشد رابطه بدست آمده می تواند دوسویه باشد. 3- همسویی بین تحصیلات و نیازهای بازار در این کشورها شرط اصلی در جهت رشد اقتصادی میباشد.
کلیدواژه: زنان- مشارکت- اشتغال- آموزش- رشد اقتصادی
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصــل اول: کلیــات………………………………………………………………………………………………………………1
1-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………..3
1-2- بیان مساله……………………………………………………………………………………………………………………5
1-3-اهداف و ضرورتهای تحقیق………………………………………………………………………………………….7
1-4- فرضیه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….. 7
1-5- روشها و فنون اجرایی تحقیق……………………………………………………………………………………….7
1-6- محدویت ها، موانع و مشکلات تحقیق……………………………………………………………………………7
1-7- تعریف واژه ها و اصطلاحات خاص…………………………………………………………………………………8
1-7-1-مشارکت زنان…………………………………………………………………………………………………………….8
1-7-2- کشورهای در حال توسعه ………………………………………………………………………………………….8
فصـل دوم :مبانی نظری و پیشینــه تحقیـق……………………………………………………………………..9
2-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………..11
2-2- نظریه های رشد…………………………………………………………………………………………………………13
2-2-1- نظریه رشد کلاسیک……………………………………………………………………………………………….13
2-2- 2 نظریه رشد کینز……………………………………………………………………………………………………….14
2-2-3- نظریه رشد سولو-سوان……………………………………………………………………………………………16
2-2-4- نظریه رشد درونزا ………………………………………………………………………………………………18
2-2-5- نظریه رشد اقتصاد سیاسی جدید……………………………………………………………………………….19
2-3- الگوهای رشد نئوکلاسیک……………………………………………………………………………………………23
2-3-1- مدل رشد سولو……………………………………………………………………………………………………….23
2-3-2- الگوی سولو با لحاظ سرمایه انسانی………..
2-3-3 مدلهای رشد AK …………………………………………………………………………………………………30
2-3-4- الگوی رومر…………………………………………………………………………………………………………….32
2-4-توسعه منابع انسانی……………………………………………………………………………………………………….35
2-4-1-تعریف توسعه منابع انسانی………………………………………………………………………………………..35
2-4-2-جایگاه و پایگاه زن در توسعه…………………………………………………………………………………….39
2-4-3- آموزش و توسعه……………………………………………………………………………………………………..40
2-5- محدودیت‌ها و موانع مشارکت زنان در فعالیتهای کشورهای در حال توسعه…………………….41
الف) موانع فرهنگی……………………………………………………………………………………………………………….41
ب)موانع اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………….42
ج)موانع اقتصادی………………………………………………………………………………………………………………… 42
2-6- پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………. 45
2-6-1- مطالعات داخلی…………………………………………………………………………………………………..…. 45
2-6-2- مطالعات خارجی……………………………………………………………………………………………………. 48
2-7-جمعبندی……………………………51
فصــل سـوم: روش تحقیق……………………………………………………………………………………………….53
3-1-مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………..55
3-2- محدوده مورد مطالعه………………………………………………………………………………………………………….55
3-3- روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………….56
3-4- معرفی مدل و متغیرهای آن……………………………………………………………………………………………….56
3-5- داده های پنل……………………………………………………………………………………………………………………57
3-6-روش های آماری مورد استفاده…………………………………………………………………………………………….62
3-7 جمع بندی………………………………………………………………………………………………………………………….62
فصــل چهــارم: تصریح و تخمین مدل…………………………………………………………………………..63
4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………65
4-2- معرفی مدل………………………………………………………………………………………………………………65
4-3- نتایج تخمین……………………………………………………………………………………………………………..67
4-3-1- در کشورهای با درآمد پایین برای مقطع ابتدایی…………………………………………………………………67
4-3-2- در کشورهای با درآمد پایین برای مقطع دبیرستان ……………………………………………………………..68
4-3-3- در کشورهای با درآمد پایین در مقطع دانشگاهی………………………………………………………………. 69
4-3-4- در کشورهای با درآمد متوسط در مقطع ابتدایی…………………………………………………………………..70
4-3-5- در کشورهای با درآمد متوسط در مقطع دبیرستان……………………………………………………………….71
4-3-6-در کشورهای با درآمد متوسط در مقطع دانشگاهی……………………………………………………………….72
4-3-7- در کشورهای با درآمد بالا در مقطع ابتدایی………………………………………………………………………..73
4-3-8- در کشورهای با درآمد بالا در مقطع دبیرستان…………………………………………………………………….74
4-3-9- در کشورهای با درآمد بالا در مقطع دانشگاهی……………………………………………………………………75
4-4-بررسی فرضیه های تحقیق………….76
4-5-جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………………76
فصــل پنجم :نتیجه گیری و پیشنهاد………………………………………………………………………………….77
5-1 نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………79
5-1-1-نتایج حاصل از مطالعات گذشته……………………………………………………………………………….79
5-1-2-نتیجه پژوهش ……………………………………………………………………………………………………..81
5-2- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………. 82
5-2-1- پیشنهادات حاصل از مطالعات گذشته………………………………………………………………………82
5-2-2-پیشنهادات تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 84
5-2-3- پیشنهادهایی برای مطالعات آتی …………………………………………………………………………….85
فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………………………89
پیوست ………………………………………………………………………………………………………………………………………95
مقدمه
توجه به وضعیت اشتغال زنان و هدایت آنها به بازار کار می تواند زمینه بهره گیری بهتر جامعه از این نیروی بالقوه را به فعل آورد .به همین دلیل مجموعه عواملی که می تواند زمینه ساز مشارکت هرچه بیشتر این جمعیت توانمند در عرصه های اقتصادی اجتماعی کشور باشد از اولویت بیشتری برخوردار است.
بدون شک، مهم ترین عاملی که آهنگ رشد و توسعه اقتصادی اجتماعی را تسریع میبخشد «منابع انسانی» آن جامعه است. هر جامعه انسانی نیز متشکل از زنان و مردانی است که تحت روابط متقابل اجتماعی، در عین وابستگی متقابل هر یک از دو جنس به یکدیگر، نقش و کارکرد ویژهای را ایفا می کنند و بیتردید زنان، به عنوان نیمی از جمعیت نیز، تأثیر مستقیمی در توسعه جامعه دارند. لذا استراتژی های یک جامعه توسعه یافته، لازم ا ست بر مبنای مشارکت هر چه فعال تر زنان در امور اقتصادی، سیاسی و اجتماعی پی ریزی گردد.
زن به عنوان عضو مؤثر جامعه، می تواند نقش پیشگام خود را که در برخی از مسؤولیتها متبلور است، ایفا نماید. از جمله این مسؤولیتها، ترویج مفهوم مشارکت و اشتغال در زندگی و زمینهسازی مناسب برای فعالیت آزادانه و شناساندن حق مدیریت اقتصادی، مالکیت و حضور خود به جامعه است. با توجه به این نکته که مفهوم مشارکت زنان، الزاماً مساوی با اشتغال زنان نیست، قطعاً بخشی از مشارکت زنان در بحث اشتغال آنان تبلور مییابد.
براساس گزارشهای توسعه انسانی سازمان ملل، زنان بهره بسیار کمی را از منافع توسعه داشته اند و اگر چه نیمی از جمعیت دنیا را تشکیل می دهند ولی سهم آنها در جمعیت فعال اقتصادی، حدود سی درصد و در برخی کشورها بسیار کمتر از این رقم برآورد می شود.
همچنین در کشورهای در حال توسعه، زنان از فرصتهای شغلی کمتری برخوردار بوده، غالباً در بخش غیررسمی، با دستمزد کمی به کار مشغول می شوند و حتی در بخش اشتغال رسمی نیز دستمزد کمتری نسبت به مردان دریافت می نمایند. آنان ساعات طولانیتری از مردان کار می کنند ولی نتیجه کارشان محاسبه نمی شود! به طور خلاصه زنان در آمارهای ملی کشورهای در حال توسعه گم شده اند.
چنانچه فعالیت اقتصادی زنان از بعد نیروی انسانی، و سهم مؤثر آن در توسعه اقتصادی اجتماعی کشور مطالعه شود اهمیت مشارکت این بخش قابل توجه جمعیت کشور و لزوم فراهم آوردن زمینه های گسترش مشارکت زنان در عرصه های مختلف حیات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه ایران آشکارتر می شود.
سهم حدود 13 درصدی زنان فعال از نظر اقتصادی (طبق آمار سر شماری سال 1385) به خودی خود منعکس کننده میزان اندک مشارکت اقتصادی اجتماعی زنان در مقایسه با مردان در جامعه درحال توسعه ایران است و در حالی که میزان توسعه اقتصادی (به عبارتی بهره گیری مناسب از نیروی انسانی) زنان همگام با اهداف توسعه در کشورهای پیشرفته صنعتی شاخصی از توسعه یافتگی است، به نظر می‌رسدکه اشتغال زنان در محیط خارج از خانه در ایران هنوز با بعضی سوء تعبیرها، انتقادات، پیشداوری ها و شبهاتی در سطح جامعه ایرانی همراه است. گذشته از تاثیر عواملی چون بحرانهای اقتصادی، بیکاری، شرایط نابرابر اشتغال زنان و مردان در بازار کار ایران که اثرات مستقیمی بر محدودیت میزان مشارکت اقتصادی زنان در جامعه ایران باقی گذاشته است، می‌توان به وجود برخی از عوامل فرهنگی و اجتماعی دیگر نظیر تعابیر خاصی از نقش شغلی زنان، نگرشهای منفی و پنداشتهای ویژه درباره فعالیت زنان اشاره کرد که موانعی در راه تحقق و گسترش زمینه های همکاری زنان تلقی می گردند.
1-2- بیان مساله
زنان در سراسر جهان نقش بسیار مهم و تعیین کننده‌ای در اداره امور خانواده و جامعه دارند. آنان برای تسریع روند تغییر و تحقق هدف‌های توسعه پایدار، می‌توانند مسؤولیت بسیار جدی و مهمی را بر عهده گیرند. آموزش زنان و مشارکت آنان در بازارکار نقش به سزایی در توسعه کشور داشته اند. از سوی دیگر، در هر جامعهای پرورش نسل آینده به دست زنان است و حتی اگر آنها جذب بازار کار شوند، آموزش می‌تواند آنها را در پرورش بهتر فرزندان یاریگر باشد در کشور ما طی سالهای اخیر زنان هم در بحث اشتغال فعالیت عمدهای داشته‌اند و در این زمینه باید فعالیتهای فرهنگی را در جهت بهبود نقش سنتی مادران انجام دهیم تا موقعیت زنان در جامعه بهبود یابد و زنان با تزریق فکر و ایده به کالبد اقتصادی جامعه، مسیر رشد و توسعه را هموارتر سازند. آنهامی‌توانند در تمام قسمت‌های اقتصادی بازوی اصلی و قدرتمندی برای پیشبرد اهداف باشند.
زن به عنوان یک مادر و یا به عنوان شخصی که در زندگی اجتماعی و شغلی با افراد مختلف در ارتباط است و به خاطر ویژگی‌های روحی و عاطفی به خصوص خود می‌تواند یک حامی و نگهبان در جامعه و در نتیجه حافظ توسعه پایدار باشد.
پارهای از تحقیقات به این موضوع اشاره داشته اند که پولی که در اختیار مادر قرار می‌گیرد، بهینه‌تر از آنچه در اختیار پدر است هزینه می‌شود. بنابراین، وقتی دسترسی زنان به بازار کار تسهیل شود منابع بیشتری صرف آموزش و بهداشت فرزندان خواهد شد.
توسعه پایدار به عنوان یکی از بسترهای تعالی و رشد انسان، آنگاه می تواند موفقیت آمیز باشد که با یاری و مشارکت همه گروه های اجتماعی و برای همه آنان صورت پذیرد .در میان گروههای اجتماعی، زنان نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند و توجه به نیروهای بالقوه این بخش از جامعه، عاملی است که در کشورهای در حال توسعه نادیده گرفته شده است و به همین جهت، علی رغم برنامه ریزیها و فعالیتهای انجام یافته، هنوز در این کشورها زنان نتوانسته اند به جایگاه و نقش مناسب خود در اداره امور کشور و در تصمیم گیری ها دست یابند. در واقع، جامعه ای که قصد حرکت به سوی توسعه را دارد، اگر صرفاً به ابعاد مادی آن توجه داشته باشد و تعالی انسانها و کاهش نابرابریها را در نظر نگیرد به موفقیت دست نخواهد یافت. اگر در جامعهای ضریب باسوادی، تندرستی، شاخص های تغذیه و تأمین مسکن، ایجاد اشتغال و درآمد، بالا رود اما توزیع آن بین زنان و مردان متعادل نباشد، آن جامعه توسعه نیافته است. از این رو نقش زنان در توسعه، مورد توجه نظریه پردازان قرار گرفته است. توجه به نقش زنان در فرایند توسعه از “توسعه مشارکتی” اوایل دهه هفتاد میلادی، ناشی از دو واقعیت مهم عدم تحقق کلی نظریات توسعه در بهبود وضعیت کشورهای جهان سوم و موقعیت نامطلوب اجتماعی و اقتصادی زنان در این کشورها بود.
البته تجربیات اولیه نشان داد، ترسیم نقش منفعلانه برای زنان در توسعه نمی تواند بهبود وضعیت زندگی آنها را به همراه داشته باشد. در چنین حالتی، زن موجودی با مشکلات و مسائل خاص خود دیده می شود. به این ترتیب، برنامه های توسعه مبتنی بر این رویکرد نیز بر اعطای امتیازاتی به زنان و دریافت سهمی از منافع به توسعه بدست آمده، تأکید داشت. اما در دهه1980 ، مفهوم جنسیت جایگزین مفهوم زن در توسعه شد. ارزش و اهمیت مفهوم جنسیت در پارادایم جدید توسعه آن است که به بررسی فرایندهای اجتماعی از نقطه نظر تأثیر آنها بر زنان، مردان و روابط میان آنها می پردازد. این مفهوم، زنان را به صورت جدا در نظر نگرفته، بلکه باعث می شود تفاوت های ناشی از طبقه، نژاد، قومیت، سن، توانایی و رفتار جنسی میان زنان و مردان آشکار شود. در این رهیافت، توانمندسازی زنها و رفع نیازهای راهبردی آنها مــورد توجه قــرار می گیرد. به همین جهت، امروزه دنیا با این واقعیت روبه رو شده که دیگر نمیتوان زنان را به عنوان عوامل نامرئی در فرایند توسعه به حساب آورد و توانمندیهای زنان در میزان موفقیت دولت های در حال توسعه در زمینه کنترل رشد جمعیت، بیکاری، بهداشت و . . .امری غیر قابل انکار است.
در چنین شرایطی به نظر می رسد تحقق توسعه پایدار در کشور ما نیز بدون توجه به توانمندیهای زنان امکان پذیر نیست و بررسی دقیق تر این مسأله، امری ضروری در راستای ایجاد زمینه مناسب برای بهبود وضعیت جامعه محسوب می شود.
1-3- اهداف و ضرورتهای تحقیق
الف)سوال های تحقیق
– آیا آموزش زنان در مقاطع دانشگاهی اثر مثبتی بر رشد اقتصادی دارد؟
ب)هدف اصلی
– بررسی پیامدهای مثبت و منفی آموزش و اشتغال زنان بر رشد اقتصادی.
1-4- فرضیه تحقیق
– افزایش مشارکت زنان در اقتصاد باعث تسریع در رشد و توسعه کشورها می شود.
1-5- روشها و فنون اجرایی تحقیق
در این پژوهش از روش های توصیفی و نهایتاً تحلیلی استفاده خواهد شد.
جامعه آماری در این تحقیق، بین چند کشور منتخب که بر حسب درآمدهای بالا، پایین و متوسط تقسیم بندی شده اند، خواهد بود. که از طریق سایتهای اینترنتی (WDI) و دستــــرسی به گزارشات از طریق نرمافزار 7 Eviews به صورت داده هایPanel انجام خواهد گرفت.
آخرین نظرات