چکیده
امروزه تمایل به استفاده از بسته­بندی­های زیست تخریب پذیر شامل پوشش­­ها و فیلم­های خوراکی به دلیل عاری بودن از مواد شیمیایی سنتزی و عدم ایجاد آلودگی­های زیست محیطی، در صنعت روز به روز در حال افزایش است. در این راستا به کارگیری ترکیبات ضد میکروبی طبیعی نظیر انواع عصاره­های گیاهی می تواند کارایی این نوع بسته­بندی را تا حد زیادی بهبود بخشد. هدف ازانجام این تحقیق، بررسی اثر عصاره آویشن برخصوصیات فیزیکوشیمیایی، مکانیکی و ضدمیکروبی فیلم خوراکی نشاسته ساگو می­باشد. در این تحقیق فیلم­های خوراکی نشاسته ساگو حاوی عصاره آویشن در چهار سطح غلظت تولید شدند. از گلیسرول وسوربیتول به عنوان پلاستی­سایزر استفاده شد و فیلم­ها تحت شرایط کنترل­شده به روش کاستینگ تهیه گردید. آزمون­های فیزیکو­شیمیایی (میزان جذب آب (WAC)، نفوذ­پذیری نسبت به بخار آب (WVP)، نفوذپذیری به اکسیژن، حلالیت در آب، رنگ،UV-visible وFTIR) و خواص مکانیکی (قدرت کشش، ازدیاد طول و مدول الاستیکی) مورد بررسی قرار گرفت. اثر غلظت عصاره آبی و متانولی استخراج شده از آویشن بر خواص ضد­میکروبی فیلم­های نشاسته ساگو نیز به روش انتشار بر سطح آگار در برابر اشرشیاکلی و استافیلوکوکوس اندازه ­گیری گردید. نتایج نشان داد که افزودن عصاره آبی، باعث افزایش جذب آب و نفوذپذیری نسبت به بخار آب و اکسیژن به طور معنی­دار کاهش ((p<0.05، اما تاثیر معنی­داریp>0.05)) روی حلالیت نداشته است.در بررسی طیف­های FTIRنتایج نشان داد با تغییر غلظت عصاره آبی واکنش شیمیایی جدیدی بوجود نیامده است.
آزمون رنگ­سنجی، نشان داد که افزایش عصاره آویشن، تاثیرمعنی­دار(p>0.05) در رنگ سفید نداشته ­است همچنین شاخص قرمزی،زردی،خلوص و ته رنگ در مقایسه با نمونه کنترل به طور معنی­دار(p<0.05) کاهش یافته­است. ازدیاد طول به طور معنی­داری p<0.05)) افزایش، مدول الاستیکی ومقاومت­کششی کاهش پیدا کرد. نتایج آزمون طیف نورسنج نشان داد که عبور نور فرابنفش با افزایش غلظت عصاره آبی آویشن افزایش و با افزایش غلظت عصاره میزان جذب نور کاهش می­یابد. نتایج میکروبی بیانگر این است­که درصد عصاره آبی در محدوده مورد مطالعه اثر معنی­داری نشان نداد، در حالی­که عصاره متانولی خواص ضد میکروبی در برابر اشرشیاکلی و استافیلوکوکوس ارئوس از خود نشان می­دهد.
کلیدواژه: فیلم نشاسته ساگو، فیزیکوشیمیایی، عصاره اویشن، ضد میکروبی، خواص مکانیکی
1-1- مقدمه
در وضعیت کنونی دنیا، تولید و توزیع مواد غذایی نه تنها از جنبه اقتصادی بلکه از جنبه سیاسی اهمیت فراوان پیدا کرده­است، چون از طرفی معمولاً کشورهای تولید­کننده، مواد غذایی را به عنوان سلاحی علیه ملتهای نیازمند استفاده می­ کنند و از طرف دیگر اقتدار نظام­ها از نظر موقعیت به صورت عمده بر موفقیت آنها در رابطه با کشاورزی و تولید مواد غذایی مورد نیازشان بستگی دارد. به هر صورت نگهداری مواد غذایی به اندازه تولید آنها اهمیت دارد واگر بدین مهم دقت نشود چه بسا تمامی هویت یک برنامه توسعه کشاورزی بی­اهمیت و بی­ارزش شود. نگهداری موادغذایی مجموعه پیچیده­ای از تازگی، خصوصیات غذایی و زمان تحولات بیولوژیکی را در بر می­گیرد (صداقت،1384).به منظور جلوگیری از ضایعات، نگهداری وعرضه و بسته­بندی نمودن مناسب مواد غذایی اهمیت بسزایی دارد. از ویژگی­های مطلوب برای هر بسته­بندی، بازیافت آسان آن و ایجاد کمترین خسارت به محیط زیست است.هر ساله بالغ بر چند میلیون تن ضایعات پلاستیکی از جمله کیسه­ها، پاکت های پلاستیکی و مواد بسته بندی وارد محیط زیست گردیده و به علت عدم بازگشت به چرخه زیست محیطی باعث ایجاد مشکلات فراوان برای محیط زیست می­شوند. تولید فیلم­های تجزیه­پذیر طبیعی و جایگزین نمودن آنها به جای پلاستیک­های سنتزی راه حلی برای به حداقل رساندن آثار نامطلوب و زیان­آور زباله­های حاصل از مواد سنتزی است (دارائی و همکاران، 1388).
امروزه با توسعه صنایع غذایی و افزایش نیاز به مواد بسته بندی مناسب، تهیه فیلم های خوراکی برای حفظ مواد غذایی بسیار مورد توجه می باشند زیرا این فیلم­ها از طریق محدود کردن نفوذ گازهای اکسیژن و دی اکسید کربن (بویژه در مورد میوه­ها و سبزی­ها) و کاهش مهاجرت رطوبت (در مورد غذاهای خشک و نیمه خشک)، کیفیت محصولات غذایی را حفظ می کنند، پایداری و ماندگاری آن­ها را افزایش می­ دهند و در کنترل آلودگی و رشد میکروبی و حفظ خاصیت چشایی بسیار مهم هستند (Robertson, 2006; Druchta &Johnston, 1997; Fishman, 1997). فیلم های خوراکی لایه نازکی از مواد طبیعی هستند که سطح مواد غذایی را در بر می گیرند، بصورت محافظ عمل می­ کنند و از بروز تغییرات نامطلوب در عطر و طعم، بافت و خواص ظاهری مواد غذایی جلوگیری می کنند (Turhan & Sahbas, 

2003).اهمیت اقتصادی این فیلم­ها در این است که صنعت­گران را قادر می سازد که ضایعات کارخانه­های صنعتی را به فرآورده­های قابل استفاده و با ارزش افزوده بالا تبدیل نماید (صادق زاده وهمکاران، 1384). تولید فیلم­های تجزیه­پذیرعلاوه بر رفع مشکلات زیست محیطی باعث تسهیل شرایط نگهداری،کاهش هزینه­ها،افزایش زمان ماندگاری، کاهش شدت فرآیندهای حرارتی درتولید فرآورده­های غذایی و در نتیجه کاهش صدمات واز بین رفتن مواد مغذی آنها و در نهایت ارتقاء سطح ایمنی و سلامت مصرف کنندگان می­شود (آخوندزاده و همکاران، 1384).

به دلیل اینکه فیلم­ها و پوشش­های خوراکی نوعی بسته­بندی هستند و جزئی از ترکیبات مواد غذایی محسوب می شوند باید از نظر خوراکی ایمن و مطمئن باشند، بدون طعم و عاری از مواد سمی بوده و ویژگی­های مکانیکی لازم برای حمل و نقل فرآورده­های غذایی را داشته باشند (Krochta & Mulder-Johnston, 1997; Fishman,1997). اگر چه تاکنون امکان جایگزینی کامل مواد پلاستیکی با بیوپلیمرها و مواد بسته­بندی زیست­تجزیه­پذیر وجود نداشته اما استفاده از آنها به تنهایی و یا به صورت ترکیبی با مواد پلاستیکی، که باعث افزایش تخریب­پذیری پلاستیک نیز می شود، دغدغه­های مربوط به از بین رفتن محیط زیست و منابع طبیعی به سبب افزایش روزافزون آلودگی ناشی از مواد بسته بندی تخریب ناپذیر را در بین جوامع کاهش خواهد داد. در سال­های اخیر، تولید کنندگان مواد غذایی توجه زیادی به استفاده از نگهدارنده­های طبیعی از جمله گیاهی به جای شیمیایی در محصولات خود نموده ­اند. این امر از یک طرف به علت تمایل زیاد مصرف کنندگان به استفاده از موادغذایی فرآوری شده بدون نگهدارنده و یا حدالمقدور با نگهدارنده­های طبیعی و از طرف دیگر توجه هر چه بیشتر مسئولان و متولیان بهداشتی به این منظور می باشد. به منظور کنترل میکروارگانیسم­های نامطلوب در سطح مواد غذایی، مواد ضد­میکروبی می‌توانند در داخل پلیمرهای بسته­بندی به کار گرفته شوند. استفاده از عصاره‌های گیاهی در ترکیب مواد بسته­بندی نیز نوعی بسته­بندی ضدمیکروبی می­باشد (جوانمرد وهمکاران ، 1388؛ آخوندزاده و همکاران، 1384).
1-2- اهداف
1-2-1- هدف اصلی
هدف اصلی از انجام این تحقیق، امکان تولید فیلم ضد­میکروبی از جنس نشاسته ساگو محتوی عصاره آویشن، به منظور بازدارندگی از رشد باکتری استافیلوکوکوس و بیماریزای اشرشیاکلی می­باشد.
1-2-2- هدف اختصاصی
هدف از انجام این تحقیق تولید فیلم خوراکی بر پایه نشاسته ساگو محتوی عصاره آویشن بود و خواص مکانیکی (مقاومت کششی، ازدیاد طول، مدول­الاستیکی) و فیزیکوشیمیایی (نفوذ پذیری نسبت به بخار آب و اکسیژن، جذب آب، حلالیت، رنگ، UV و FTIR) و ضدمیکروبی فیلم­های تولید­شده مورد ارزیابی قرارگرفت.
1-3- پرسش اصلی تحقیق
آیا افزودن عصاره آویشن بر خواص ضدمیکروبی فیلم خوراکی نشاسته ساگو تاثیر دارد؟