1-6-2-محدوده زمانی تحقیق: 8
1-6-3-قلمرو مکانی تحقیق: 8
1-7- جامعه، حجم نمونه و روش نمونه گیری : 8
1-8- ابزار تحقیق و شیوه گردآوری داده ها : 9
1-9- روش تحلیل داده ها: 9
1-10- جنبه ی نوآوری و جدید بودن تحقیق در چیست ؟ 9
1-12-تعریف واژه ها : 10
1-12-1-چرخه های تجاری : 10
1-12-2-تامین مالی وسرمایه گذاری: 10
فصل دوم 12
2-1- مقدمه 13
2-2 –تامین مالی: 14
2-2-1-تامین مالی و اهمیت آن در اقتصاد یک کشور: 14
2-2-2-جایگاه بورس اوراق بهادار در تامین مالی شرکت ها: 15
2-2-3-شیوه های تامین مالی: 15
2-2-3-1-تامین مالی از طریق استقراض: 16
2-2-3-1-1-روش انتشار اوراق تجاری: 17
2-2-3-1-2-روش اخذ وامهای بانکی: 18
2-2-3-1-3-روش گرو گذاردن حساب های دریافتنی: 18
2-2-3-1-4-روش وثیقه قراردادن موجودی کالا: 19
2-2-3-2-تامین مالی از طریق انتشار سهام: 19
2-2-3-2-1-تامین مالی از طریق انتشار سهام ممتاز: 19
2-2-3-2-2-تامین مالی از طریق انتشار سهام عادی: 19
2-2-3-2-3-تامین مالی از طریق سود انباشته: 19
2-2-4-عوامل تعیین کننده ساختار تامین مالی 20
2-2-4-1-اصل تطابق در تامین مالی 20
2-2-4-2-تامین مالی و الگو بازار کامل 21
2-2-4-3-تامین مالی در شرایط انحراف از الگوی بازار کامل 21
2-2-5-نظریه های تامین مالی 22
2-2-5-1-نگرش سنتی: 22
2-2-5-2-نظریه میلر و مودیلیانی(M-M) 22
2-2-5-3-تئوری سلسله مراتب گزینه مالی 23
2-2-5-4-تئوری ایستا یا پایدار 23
2-2-5-5-تئواری زمان بندی بازار 24
2-2-5-6-مدل تامین مالی پویا 24
2-2-6-شیوه های تامین مالی در شرکت ها از منظری دیگر: 24
2-2-6-1-تامین مالی درون سازمانی و برون سازمانی 25
2-2-6-2-تامین مالی کوتاه مدت و بلند مدت 25
2-2-6-2-1-تامین مالی کوتاه مدت 26
2-2-6-2-2- تامین مالی بلند مدت و میان مدت 26
2-2-7-شیوه تامین مالی از نظر ساختار مالی شرکت ها 26
2-2-7-1-تامین مالی از طریق سهام 27
2-2-7-2-تامین مال از طریق بدهی 27
2-2-8-تامین مالی نوآوری در ایران 27
2-2-8-1-اصول تأمین مالی اسلامی: 28
2-2-8-2-ابزارهای مالی اسلامی 29
2-3-سرمایه گذاری: 29
2-3-1-ماهیت سرمایه گذاری 29
2-3-2-نگاهی گذرا بر سرمایه گذاری 30
2-3-3- چرا سرمایه گذاری می کنیم؟ 30
2-3-4-بیان فرایند سرمایه گذاری 31
2-3-5-ارتباط شرکت های سهامی با بازار سرمایه: 31
2-3-6-اهمیت بازارهای مالی 32
2-3-7-بازارهای اولیه 33
2-3-8-مؤسسه تأمین سرمایه 33
2-3-9-عرضه خصوصی و عمومی اوراق بهادار 34
2-3-10-بازارهای ثانویه: ساختار 34
2-4-چرخه تجاری 35
عوامل تثبیت کننده وضع اقتصادی : 35
2-4-1-مفهوم چرخه های تجاری 36
2-4-2-ویژگی های چرخه های تجاری : 37
2-4-3-تعریف چرخه تجاری : 38
2-4-4-تعریف دیگر چرخه تجاری : 38
2-4-5-اقتصاد ایران و دوره های رونق و رکود در دهه 80 : 39
2-4-6-اصول چرخه ها 40
2-4-7-چگونه چرخه ها را مجزا کنیم : 40
2-4-8-طبقه بندی چرخه ها: 41
2-4-8-1-چرخه کندراتیف: 41
2-4-8-2-چرخه های موسمی : 41
2-4-8-3-چرخه های بازار سرمایه : 42
2-4-8-4-چرخه ی ریاست جمهوری: 42
2-5-پیشینه تحقیق در سطح ملی 42
2-5-1- پیشینه های مربوط به چرخه های تجاری 42
2-5-2- پیشینه های مربوط به تامین مالی 44
2-6- پیشینه های تحقیق در سطح بین المللی 47
2-6-1- پیشینه های مربوط به چرخه های تجاری 47
2-6-2- پیشینه های مربوط به تامین مالی 48
2-7- جمع بندی: 52
فصل سوم 54
3-1- مقدمه 55
3-2-روش تحقیق 55
روش گرد آوری اطلاعات ( میدانی ، کتابخانه ای و غیره ) : 55
3-3-فرضیات تحقیق: 56
3-4-قلمرو تحقیق 57
5-3-جامعه آماری 57
3-6- روش نمونه گیری و حجم نمونه 57
3-7-متغیرهای تحقیق و نحوه محاسبه آنها: 58
3-7-1-تعریف نظری: 58
3-7-1-1-تامین مالی و سرمایه گذاری: 58
3-7-1-2-چرخه های تجاری : 59
3-7-2-تعریف عملیاتی: 59
3-7-2-1-متغیرهای وابسته: 60
3-7-2-2- متغیرهای مستقل: 62
3-8-مدل های تحقیق 64
3-9-تکنیک های تجزیه و تحلیل داده ها 65
3-9-1-تخمین مدل‌های رگرسیون با داده‌های پانل 65
3-9-2-مزایای استفاده از داده های تابلویی (ترکیبی) 65

3-9-3-آزمون های انتخاب مدل در پنل دیتا 66
3-9-4-آزمون معنی دار بودن مدل مربوط به فرضیه‌ها 68
3-9-5-آزمون فرضیه‌ها 69
فصل چهارم 72
4-1- دیباچه 73
4-2- تجزیه وتحلیل نتایج 73
4-2-1- تجزیه و تحلیل فرضیه اصلی 74
4-2-2-تجزیه و تحلیل فرضیه فرعی اول 77
4-2-3-تجزیه و تحلیل فرضیه فرعی دوم 80
4-2-4-تجزیه و تحلیل فرضیه فرعی سوم 82
4-2-5-تجزیه و تحلیل فرضیه فرعی چهارم 85
4-2-6-تجزیه و تحلیل فرضیه فرعی پنجم 88
4-2-7-تجزیه و تحلیل فرضیه فرعی ششم 90
4-2-8-تجزیه و تحلیل فرضیه فرعی هفتم 93
4-2-9-تجزیه و تحلیل فرضیه فرعی هشتم 95
فصل پنجم 99
5-1) مقدمه 100
5-2) خلاصه تحقیق 100
5-3) نتایج پژوهش 101
5-4) پیشنهادات مبتنی بر تحقیق 105
5-5) پیشنهادات برای تحقیقات آتی 105
منابع و مآخذ 106
Abstract 111

مقدمه

انتخاب ساختار مالی مطلوب وشیوه های مختلف تأمین مالی،دغدغه اصلی مدیران مالی شرکت ها است ویکی از مواردی که در خصوص وضعیت و تأمین مالی شرکت ها مورد اهمیت است وضعیت چرخه های تجاری و اقتصادی می باشد،که این تحقیق به بررسی اثر این چرخه ها بر انواع مختلف روش های تامین مالی شرکت ها می پردازد.
از ویژگیهای بیشتر اقتصادهای امروزی این است که فعالیت های اقتصادی در آنها ازیک دوره رونق که در آن رشد اقتصادی وجود دارد،به یک دوره رکود که درآن فعالیت های اقتصادی رشد منفی می یابد در حرکت است.شناسایی این دوره هاکه باهم ادوار تجاری خوانده می شود مرکز ثقل بسیاری از تحقیقات اقتصادی در چند دهه اخیر بوده است.
ایران نیز،در ادوار مختلف،باچرخه های تجاری شامل دوره های رونق و رکود مواجه است وهمچنین شرکت های خصوصی در ایران از روش های مختلف تأمین مالی وسرمایه گذاری استفاده می کنند که می تواند تحت تأثیر دوره های رونق و رکوداقتصادی تغییرکندویا بامنابع مالی دیگر جایگزین شود.
این پژوهش برآن است که میزان حساسیت روش های تأمین مالی وسرمایه گذاری رانسبت به چرخه های تجاری و دوره های رونق و رکود اقتصادی (وضعیت اقتصادی) نشان دهد.این تحقیق به بررسی اثر چرخه های تجاری بر روش های مختلف تأمین مالی و سیاست های مالی و سرمایه گذاری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد.
 

1-2-بیان مساله

شرکت ها با توجه به گسترش فعالیت های تجاری و توان رقابتی در بازار های جهانی،  نیاز  به منابع مالی مختلف جهت رفع نیاز مالی و انجام سرمایه گذاری ها در بخش های مختلف اقتصادی را دارند، لذا یکی از مسائل اساسی آنها چگونگی سیاست های تامین مالی می باشد .
سیاست های تأمین مالی و سرمایه گذاری در شرکت ها به روش های مختلف داخلی و خارجی می باشد.
شامل: استفاده از اعتبار تجاری، بدهی های کوتاه مدت و بدهی های بلند مدت، که همان تأمین مالی خارجی هستند و تأمین مالی داخلی که همان صدور سهام، استفاده از سود انباشته و استفاده از نقدینگی شرکت و بالابردن آن می باشد(Ormrod , 2013).
شرکت ها با توجه به نوع و اندازه خود و یا قرار گرفتن در دوره های رونق و رکود از انواع مختلف این روش های تأمین مالی استفاده می کنند و در ایران نیز، این روشها تحت تأثیر چرخه های تجاری رونق ورکود می باشد.
یکی از مشکلات جامعه ایران وجود اقتصاد بی ثبات و چرخه های تجاری  متفاوت  از جمله رکود، تورم، بحران و غیره می باشد که شرکت ها را از نظر تامین مالی با مشکل مواجه می سازد.
ادوار تجاری نوعی نوسانات باقاعده و منظم در فعالیت های کلان اقتصادی کشور ها هستند که عمدتا به وسیله بنگاه های تجاری سازماندهی می شوند . یک چرخه با یک دوره رونق اقتصادی که هم زمان با فعالیت های متعدد  اقتصادی رخ می دهد شروع و به دوره رکود و انقباض منتهی می شود. این سلسله از تغییرات بارها و بارها تکرار می شوند؛ ولی حالت منظم دوره ای ندارند ( هادیان و هاشم پور ، 1391، 95 ).
اقتصاد ایران پس از ثبت نرخ های رشد نسبتا مناسب و حفظ رونق اقتصادی در نیمه اول دهه 80 ، در نیمه دوم دهه 80  با تضعیف رشد مواجه شده است (زمان زاده ، 1392).
این تحقیق بر آن است که میزان حساسیت روش های تامین مالی و سرمایه گذاری را نسبت به چرخه های تجاری و دوره های رونق و رکود نشان دهد و اینکه شیوه های مختلف تامین مالی شرکت ها در این دوره ها چگونه می باشد ؟ و اثری که این دوره های رونق و رکود بر سیاست های تامین مالی شرکت ها دارند و منابع جایگزینی که  در این دوره ها استفاده می شوند کدامند ؟

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق :

انتخاب ساختار مالی مطلوب و شیوه های مختلف تأمین مالی برای شرکت های مختلف از اهمیت بسزایی برخوردار است و این به دلیل تنوع زیاد این شیوه ها می باشد؛ که به دو بخش تأمین مالی خارجی به صورت استفاده از اعتبارات تجاری یا بدهی های کوتاه و بلند مدت و همچنین تأمین مالی داخلی به صورت صدور سهام یا استفاده از وجه نقد شرکت می باشد .
اورمرود (2013) با تحقیقی که بر روی شرکت های خصوصی در انگلستان انجام داد نتیجه گرفت که، سیاست های مالی و سرمایه گذاری در شرکت های خصوصی، به تغییرات و تنوع تأمین اعتبار حساس است و انقباضات اعتباری ناشی از بحران های مالی بر عملکرد و سرمایه گذاری شرکت های خصوصی اثر منفی دارد.
پورحیدری و عالی پور (1390) در پژوهش خود اثر چرخه های تجاری در متغیر های حسابداری را بررسی و نتیجه گرفتند که این متغیر ها کاملا با چرخه های تجاری در ارتباط هستند.
پژوهش های فوق، متغیر تأمین مالی و چرخه تجاری را به صورت مجزا از هم و در ارتباط با سایر متغیرها مورد بررسی قرار داده اند؛ در اینجا محقق قصد دارد که اثر چرخه های تجاری یعنی شرایط اقتصادی رونق یا رکود را، بر روش های مختلف تأمین مالی و سرمایه گذاری شرکت ها نشان دهد.
شرایط اقتصادی می تواند تأثیرات متفاوتی بر شرکت ها داشته باشد؛ مثلا در شرایط رکود انتظار می رود میزان رشد فروش، حاشیه سود، همچنین میزان سرمایه گذاری و یا تأمین مالی شرکت ها کاهش یابد و در دوران رونق عکس این موضوع رخ دهد، بنابراین آگاهی از تغییر روش های تأمین مالی و سرمایه گذاری با توجه به چرخه های تجاری، می تواند سرمایه گذاران و سایر تصمیم گیرندگان بازارهای مالی را در پیش بینی دقیق و درست تر روش تأمین مالی در هریک از دوره های رونق یا رکود اقتصادی یاری رساند .
همچنین شرایط کشور ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه، کاملا متفاوت از اقتصادهای پیشرفته است یعنی در حالی که نرخ اقتصادی 3 درصدی می تواند حاکی از رونق بالای اقتصادی در کشوری مانند  آمریکا باشد، این نرخ در ایران با توجه به میانگین رشد اقتصادی بیانگر رکود اقتصادی است(زمان زاده، 1392).  و با توجه به اینکه تاکنون در ایران پژوهشی در این راستا انجام نشده است؛ این تحقیق، این امکان را برای شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران فراهم می آورد؛ که بتوانند روش های درست تأمین مالی و سرمایه گذاری در شرایط متفاوت رونق یا روکود اقتصادی را پیش بینی کرده و به این درک برسند که چطور در دوره های رونق یا روکود، بودجه ها یشان را اداره کنند ؟ و یا چطور اثر انقباضات اعتبار را با متوسل شدن به منابع جایگزین تأمین مالی به حداقل برسانند.

1-4- اهداف تحقیق :

هدف اصلی : تعیین اثر چرخه های تجاری بر سیاست های تامین مالی و سرمایه گذاری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
هدف فرعی 1 : تعیین اثر رونق و رکود اقتصادی بر بدهی های بلند مدت در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
هدف فرعی 2 : تعیین اثر رونق و رکود اقتصادی بر بدهی های کوتاه مدت در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
هدف فرعی 3 : تعیین اثر رونق و رکود اقتصادی بر اعتبار تجاری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
هدف فرعی 4 : تعیین اثر رونق و رکود اقتصادی بر بدهی خالص در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
هدف فرعی 5 : تعیین اثر رونق و رکود اقتصادی بر اعتبار تجاری خالص در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
هدف فرعی 6 : تعیین اثر رونق و رکود اقتصادی بر سرمایه گذاری در دارایی ثابت در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
هدف فرعی 7 : تعیین اثر رونق و رکود اقتصادی بر سود سهام در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
هدف فرعی 8 : تعیین اثر رونق و رکود اقتصادی بر عملکرد در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
 

1-5-فرضیات تحقیق:

هر پژوهش و تحقیق علمی در پی پاسخ به سوالات و یا تایید درستی فرضیه ها در زمینه مورد بررسی است. در تحقیق حاضر فرضیه های اصلی عبارتند از:
فرضیه 1 :رونق و رکود اقتصادی بر بدهی های کل در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران موثر است.
فرضیه 2 : رونق و رکود اقتصادی بر بدهی های بلند مدت در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران موثر است.
فرضی 3  : رونق و رکود اقتصادی بر بدهی های کوتاه مدت در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران موثر است.
فرضیه 4 : رونق و رکود اقتصادی بر اعتبار تجاری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران موثر است.
فرضیه 5 : رونق و رکود اقتصادی بر بدهی خالص در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران موثر است.
فرضیه 6 : رونق و رکود اقتصادی بر اعتبار تحاری خالص در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران موثر است.
فرضیه 7 : رونق و رکود اقتصادی بر سرمایه گذاری در دارایی ثابت در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران موثر است.
فرضیه 8 : رونق و رکود اقتصادی بر سود سهام در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران موثر است.
فرضیه 9 : رونق و رکود اقتصادی بر عملکرد در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران موثر است.
 

1-6-قلمرو تحقیق :

هر تحقیقی باید دارای قلمرو و دامنه مشخصی باشد تا تحقیق در تمامی مراحل تحقیق، بر موضوع تحقیق احاطه کافی داشته باشد.

1-6-1-قلمرو موضوعی تحقیق:

این تحقیق به بررسی اثر چرخه های تجاری (وضعیت اقتصادی)، بر روش های تامین مالی و سرمایه گذاری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد .

1-6-2-محدوده زمانی تحقیق:

موضوع های اجتماعی و همچنین مدیریت، (حتی اگر در زمان حال در جریان باشند) عناصری از گذشته را با خود دارند؛ هر آن چه امروز درباره آن پژوهش صورت می گیرد چیزی نیست که همین امروز رخ داده باشد؛ لذا لازم است اطلاعاتی درباره گذشته و محیط مورد پژوهش (گروه، سازمان و محله) به دست آورد وباید سازمان و انسان را یک ” موجودیت تاریخی ” دانست .
بنابراین شرح محدوده زمانی پژوهش از آن رو ضروری است که بررسی کننده نتیجه های پژوهش با توجه به دوره زمانی، درباره به کارگیری دست آوردهای پژوهش قضاوت می کند ( خاکی،1391، 137 ) .
بنا بر مطالب پیش گفته پژوهش حاضر قلمرو زمانی از سال 1391-1382 را در بر می گیرد.

1-6-3-قلمرو مکانی تحقیق:

تحقیق حاضر در قلمرو مکانی بورس اوراق بهادار تهران صورت گرفته است.

1-7- جامعه، حجم نمونه و روش نمونه گیری :

جامعه آماری این پژوهش را کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره 10 ساله 1391-1382 می باشد.
زمانی که پژوهشگر افراد با ویژگی های خاص را با این فرض پیدا می کند که این ویژگی های متفاوت به طور سیستماتیک در کل جمعیت توزیع شده است و براین اساس “سهمی”درست ومناسب از افراد را بر می گزیند که نشان دهنده تغییرات ویژگی ها بوده  ودر نهایت به یک نمونه نمایانگر ختم می شود از نمونه گیری سهمیه ای استفاده کرده است (خاکی ،1391، 222).
بنابراین روش نمونه گیری این پژوهش نیز سهمیه ای می باشد. در این تحقیق از کل داده های در دسترس استفاده شده است، نخست تمام شرکت هایی که می توانستند در نمونه گیری شرکت کنند، انتخاب شدند؛سپس از بین کلیه شرکت های موجود شرکت هایی که واجد هر یک از شرایط زیر نیستند؛ حذف شده و در نهایت 60 شرکت برای انجام آزمون انتخاب شدند. لازمه انتخاب شرکت ها، احراز شرایط زیر می باشد:
1-شرکت هایی که سرمایه گذاری فعال درصنعت واسطه گری مالی نباشند.
2-شرکت هایی که در دوره مورد بررسی توقف معاملاتی نداشته باشند.
3-شرکت هایی که داده های آنها در دسترس باشد.
4-پایان سال مالی این شرکت ها باید پایان اسفند ماه هر سال بوده و شرکت نباید در فاصله سال های مورد بررسی تغییر سال مالی داشته باشد.

1-8- ابزار تحقیق و شیوه گردآوری داده ها :

داده های تحقیق مورد نظر به وسیله روش کتابخانه ای و با بهره گرفتن از نرم افزار ره آورد نوین و داده های بورس جمع آوری می شود.

1-9- روش تحلیل داده ها:

در این تحقیق از آمار توصیفی برای توصیف جامعه و نمونه، استفاده شده است و از آمار استنباطی جهت تحلیل داده های مربوط به فرضیات به کار گرفته شده است.

1-10- جنبه ی نوآوری و جدید بودن تحقیق در چیست ؟

پژوهش های قبلی متغیر تامین مالی و چرخه های تجاری را به صورت مجزا از هم و در ارتباط با سایر متغیرها بررسی نموده اند این تحقیق بر آن است اثر چرخه های تجاری، یعنی شرایط اقتصادی رونق یا رکود را بر روش های مختلف تامین مالی نشان دهد. شرایط اقتصادی می تواند تاثیرات متفاوتی بر شرکت ها داشته باشد، مثلا در شرایط رکود انتظار می رود میزان رشد فروش، حاشیه سود، همچنین میزان سرمایه گذاری و یا تامین مالی شرکت ها کاهش یابد و در درون رونق عکس این موضوع رخ می دهد.
با توجه به این که تا کنون در ایران پژوهشی در این راستا انجام نشده است آگاهی از تغییر روش های تامین مالی با توجه به چرخه های تجاری، می تواند سرمایه گذاران و سایر تصمیم گیرندگان بازارهای مالی را در پیش بینی دقیق تر روش های تامین مالی در هر یک از دوره های رونق یا رکود اقتصادی یاری رساند.
 

1-12-تعریف واژه ها :

1-12-1-چرخه های تجاری :

تعریف نظری : ادوار تجاری نوعی نوسانات با قاعده ی منظم در فعالیت های کلان اقتصادی کشورها است که عمدتاً بنگاه های تجاری سازماندهی می شود . یک چرخه با یک دوره رونق اقتصادی که همزمان در فعالیت های متعدد اقتصادی رخ می دهد شروع و به دوره رکود و انقباض منتهی می شود این سلسله تغییرات بارها و بارها تکرار می شوند ولی حالت منظم و دوره ای ندارند، به عبارتی مدت زمان ادوار تجاری ممکن است از یک سال، تا ده الی دوازده سال متغیر باشد . این چرخه قابل تقسیم به چرخه های کوتاه تر نیست (هادیان و هاشم پور،1382، 74).
تعریف عملیاتی : منظور از چرخه تجاری در تحقیق حاضر دوره های رونق و رکود اقتصادی است که بطور کلی به عنوان وضعیت اقتصادی، در نظر گرفته شده است؛ که برای اندازه گیری آن از یک متغیر مجازی استفاده شده که برای وضعیت اقتصادی رونق از عدد 1 و برای وضعیت اقتصادی رکود از عدد صفر استفاده شده است (پور حیدری وعالی پور،1390، 79) برای تعیین دوران رکود و رونق اقتصادی از 5 دوره 2 ساله رونق و رکود در دهه 80 در ایران استفاده شده است(زمان زاده،1392).

1-12-2-تامین مالی وسرمایه گذاری:

تعریف نظری : سیاست های تامین مالی و سرمایه گذاری در شرکت های خصوصی ، به روش های داخلی و خارجی انجام می شود .

• روش های تامین مالی داخلی :

سود انباشته به عنوان یک منبع داخلی مهم می باشد که برای تامین نیاز های مالی در شرکت ها استفاده می شود، همچنین بعضی شرکت ها با صدور سهام جدید، اقدام به تامین سرمایه می نمایند که در این روش دیگر نباید به باز پرداخت اصل و بهره وام بیاندیشند . روش دیگر تامین مالی داخلی بالا بردن وجوه نقد حاصل از فعالیت های عملیاتی و فروش دارایی های شرکت ها می باشد.

• روش های تامین مالی خارجی :

این منابع در برگیرنده وجوه تحصیل شده شرکت از منابع خارج از شرکت و یا از طریق بازار های مالی مانند انتشار اوراق مشارکت و انواع استقراض از بانک ها و موسسات اعتباری می باشد. شامل استفاده از اعتبار تجاری ، بدهی های کوتاه مدت و بدهی های بلند مدت (کردستانی و نجفی،1389، 76).
تعریف عملیاتی : در این پژوهش متغیرهای تامین مالی و سرمایه گذاری به صورت زیر تعریف شده است(ارمرود،2013).
بدهی کل از تقسیم جمع بدهی های کوتاه و بلند مدت و اعتبار تجاری، بر جمع کل دارایی های شرکت بدست می آید.
TD=کل دارایی ها/ (بدهی کوتاه مدت + بدهی بلند مدت + اعتبار تجاری)

فصل اول : کلیات تحقیق
1-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………….. 2
1-2-تشریح و بیان موضوع…………………………………………………………………………………………. 3
1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق…………………………………………………………………………… 5
1-4- نتایج مورد انتظار و اهداف اساسی پژوهش……………………………………………………………. 5
1-5- استفاده­کنندگان از نتایج پایان نامه ………………………………………………………………………… 5
1-6- فرضیه ­های تحقیق……………………………………………………………………………………………… 5
1-7- روش تحقیق، جامعه آماری و نمونه آماری……………………………………………………………. 6   
1-8- مدل­های تحقیق………………………………………………………………………………………………… 8
1-9-تعریف واژگان کلیدی……………………………………………………………………………………….11
1-10- خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………….. 12
1-11- چارچوب فصول بعد……………………………………………………………………………………….12
فصل  دوم : مبانی نظری و ادبیات تحقیق
2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 15
2-2- مفهوم محافظه­کاری………………………………………………………………………………………… 15
2-2-1- دیدگاه ­های محافظه­کاری…………………………………………………………………………….. 18
2-2-1-1- دیدگاه قراردادی………………………………………………………………………………………19
2-2-1-2- دیدگاه دعاوی حقوقی…………………………………………………………………………….. 20
2-2-1-3- دیدگاه مقررات­گذاری………………………………………………………………………………20
2-2-1-4- دیدگاه مالیات………………………………………………………………………………………… 21

2-2-1-5- دیدگاه هزینه­ های سیاسی……………………………………………………………………………22
2-2-1-6- دیدگاه رقابت در بازار……………………………………………………………………………… 23
2-2-2- انواع محافظه­کاری……………………………………………………………………………………… 23
2-2-2-1- محافظه­کاری نامشروط………………………………………………………………………………23
2-2-2-2- محافظه­کاری مشروط………………………………………………………………………………. 24
2-2-3- محافظه­کاری و اقلام تعهدی…………………………………………………………………………. 25
2-2-4- محافظه­کاری و عدم تقارن اطلاعاتی………………………………………………………………..26
2-2-5- محافظه­کاری و اصل تطابق…………………………………………………………………………….27
2-3- روش­های اندازه ­گیری محافظه­کاری…………………………………………………………………… 28
2-3-1- معیارهای محافظه­کاری مبتنی بر اقلام تعهدی…………………………………………………… 28
2-3-2- معیار های محافظه­کاری مبتنی بر ارزش­های بازار………………………………………………..30
2-3-3- معیار عدم­تقارن زمانی در شناسایی سود و زیان…………………………………………………. 30
2-3-4- معیار چولگی منفی توزیع سود و جریان­های نقدی……………………………………………. 32
2-3-5- سایر روش­های اندازه ­گیری محافظه­کاری………………………………………………………….33
2-4- بررسی ارتباط بین قلم تعهدی استهلاک و جریان­های نقد جاری……………………………… 33
2-5- بررسی ارتباط بین قلم تعهدی استهلاک و جریان­های نقدی آتی……………………………… 34
2-6- بررسی ارتباط گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک با بازده سهام……………………………… 35
2-7- بررسی نقش گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک در ارائه اطلاعات محرمانه مدیریت و وجود فرصت­های رشد آتی………………………………………………………………………………………..36
2-8- بررسی ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و رابطه ارزشی سود………………36
2-9- بررسی ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و پایداری سود…………………….37
2-10- پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………… 37

2-10-1- تحقیقات خارجی……………………………………………………………………………………….37
2-10-2- تحقیقات داخلی……………………………………………………………………………………….. 40
2-11- خلاصه فصل ………………………………………………………………………………………………..45
فصل  سوم : روش تحقیق
3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 47
3-2- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………….. 47
3-3- جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………. 47
3-4- نمونه آماری………………………………………………………………………………………………….. 48
3-5- فرضیه ­های تحقیق و مبانی نظری آن­ها…………………………………………………………………. 49
3-5-1- بررسی ارتباط بین اجزای اقلام تعهدی سود از جمله قلم تعهدی استهلاک و جریان­های نقد جاری………………………………………………………………………………………………………………. 49
3-5-2- بررسی ارتباط بین اجزای اقلام تعهدی سود از جمله قلم تعهدی استهلاک و جریان­های نقدی آتی……………………………………………………………………………………………………………… 51
3-5-3- بررسی ارتباط گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک با بازده سهام……………………….. 52
3-5-4- نقش گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک در ارائه اطلاعات محرمانه مدیریت و وجود فرصت­های رشد آتی……………………………………………………………………………………………….. 52
3-5-5- بررسی ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و رابطه ارزشی سود…………..53
3-5-6- بررسی ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و پایداری سود……………….. 54
3-6- مدل­های آزمون فرضیات و تعریف عملیاتی متغیرهای هر یک از مدل­ها……………………. 54
3-6-1- بررسی ارتباط بین اجزای اقلام تعهدی سود از جمله قلم تعهدی استهلاک با جریان­های نقدی جاری…………………………………………………………………………………………………………….54

3-6-2- بررسی ارتباط بین اجزای اقلام تعهدی سود از جمله قلم تعهدی استهلاک با جریان­های نقدی

 آتی……………………………………………………………………………………………………………… 57

3-6-3- بررسی ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و بازدهی سهام……………….. 58
3-6-4- نقش گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک در ارائه اطلاعات محرمانه مدیریت در رابطه با وجود فرصت­های رشدآتی بالاتر…………………………………………………………………………………59
3-6-5- بررسی ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و رابطه ارزشی سود…………….60
3-6-6- بررسی ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و پایداری سود…………………. 61
3-7- روش تجزیه و تحلیل داده ­ها……………………………………………………………………………… 61
3-8- روش گردآوری داده ­ها……………………………………………………………………………………. 62
3-9- روش­های آماری مورد استفاده……………………………………………………………………………62
3-10- خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………………62
فصل  چهارم : تجزیه و تحلیل داده ­ها
4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 64
4-2- آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………………. 64
4-3- همبستگی بین متغیرهای اصلی تحقیق…………………………………………………………………. 65
4-4- نتایج آزمون فرضیه ­ها………………………………………………………………………………………. 66
4-4-1- آزمون فرضیه بخش اول: بررسی ارتباط بین اقلام تعهدی سود از جمله قلم تعهدی استهلاک با جریان­های نقدی جاری……………………………………………………………………………. 67
4-4-2- آزمون فرضیه بخش دوم: بررسی ارتباط بین اقلام تعهدی سود از جمله قلم تعهدی استهلاک با جریان­های نقدی آتی………………………………………………………………………………. 69

4-4-3- آزمون فرضیه بخش سوم: بررسی ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و بازدهی بازار سهام……………………………………………………………………………………………………. 72
4-4-4- آزمون فرضیه بخش چهارم: نقش گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک در ارائه اطلاعات محرمانه مدیریت در رابطه با فرصت­های رشد آتی………………………………………………………… 74
4-4-5- آزمون فرضیه بخش پنجم: بررسی ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و رابطه ارزشی سود……………………………………………………………………………………………………. 77
4-4-6- آزمون فرضیه بخش ششم: بررسی ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و پایداری سود………………………………………………………………………………………………………….. 78
4-5- بررسی فروض کلاسیک خطی………………………………………………………………………….. 79
4-6- خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………………. 80
فصل  پنجم : خلاصه و نتیجه ­گیری
5-1-  مقدمه……………………………………………………………………………………………………………82
5-2- خلاصه و نتیجه ­گیری…………………………………………………………………………………………82
5-3- محدودیت­های تحقیق……………………………………………………………………………………… 86
5-4- پیشنهادات کاربردی تحقیق………………………………………………………………………………. 87
5-5- پیشنهادات برای تحقیقات آتی………………………………………………………………………….. 88
منابع و ماخذ…………………………………………………………………………………………………………….89
مقدمه
گزارشگری مالی ابزاری برای انتقال اطلاعات از تهیه­کنندگان اطلاعات به استفاده­کنندگان اطلاعات مالی می­باشد. هدف از گزارشگری مالی تهیه اطلاعات مفید و به­موقع برای         استفاده­کنندگان مالی است. اطلاعاتی مفید خواهند بود که خصوصیات کیفی لازم را داشته باشند. از خصوصیات مهم کیفی اطلاعات مالی، قابل­اتکا بودن اطلاعات مالی می­باشد و از اجزای این خصوصیات کیفی، رعایت اصل محافظه­کاری می­باشد که از آن به عنوان اصل احتیاط یاد شده است.
یکی از رویدادهای مهم مالی که در گزارش­های مالی نیز باید شناسایی شود، استهلاک دارایی­ ها می­باشد. استهلاک از جمله اقلام تعهدی سود می­باشد که ذاتا اثر منفی بر سود حسابداری دارد. اقلام تعهدی به دو بخش بلندمدت و کوتاه­مدت تقسیم می­شوند که استهلاک از اقلام تعهدی بلندمدت محسوب می­ شود. علاوه بر این، اقلام تعهدی از نظر قابلیت اعمال قضاوت ذهنی به دو بخش اختیاری و غیراختیاری تفکیک می­شوند. محافظه­کاری از جمله سیاست­های مالی محسوب می­ شود که بر اساس قضاوت ذهنی در گزارشگری مالی اعمال می­ شود. بنابراین سیاست محافظه­کاری باید بیشتر بر روی استهلاک اختیاری اعمال شود. اتخاذ رویکرد       محافظه ­کارانه دارای منافعی است که کاهش تمایل جانب­دارانه مدیریت، کاهش یا به تعویق انداختن مالیات پرداختنی، کاهش دعاوی حقوقی، انعقاد قراردادهای کارا، کاهش فشارها و تهدیدات رقابتی، کاهش هزینه­ های سیاسی و افزایش کیفیت اطلاعات مالی از مهمترین آن­ها محسوب می­شوند (واتس 2003، داروغ 1993 ، احمد و همکاران، 2002، فلسام 2009، کردلر و شهریاری 1388، غفارلو 1390 و سازمان حسابرسی 1386).
در قبال همه این منافع، محافظه­کاری هزینه­هایی نیز دارد که غفارلو (1390) مهمترین آن را کاهش انتظارات از عملکرد آتی واحدهای تجاری می­داند. باتوجه به مطالب بیان شده، این سوال مطرح می­ شود که با وجود این مزایا و معایب برای محافظه­کاری، در گزارشگری استهلاک این رویکرد اتخاذ می­ شود یا خیر؟ و در صورت  اتخاذ این رویکرد اثرات آن به چه شکل خواهد بود؟
 
 
1-2-تشریح و بیان موضوع
این پژوهش به بررسی رویکرد اتخاذی در گزارشگری استهلاک از اجزای اقلام تعهدی سود و اثرات اتخاذ رویکرد محافظه ­کارانه یا جسورانه بر متغیرهایی چون بازدهی بازار، وجود فرصت­های رشد آتی، رابطه ارزشی سود و پایداری سود می ­پردازد. اتخاذ رویکرد محافظه ­کارانه در گزارشگری مالی، به مزایا و منافع آن واحد تجاری بستگی دارد. محافظه­کاری مزایای متنوعی دارد که از مهمترین آن­ها افزایش قابلیت اتکای صورت­های مالی، کاهش تمایل جانب­دارانه مدیریت در ارائه اطلاعات جانب­دارنه، کاهش یا به تعویق انداختن مالیات، افزایش رابطه ارزشی سود وکاهش فشارها و تهدیدات رقابتی را می­توان نام برد.
در مقابل همه این منافع، محافظه­کاری هزینه­هایی نیز دارد که مهمترین آن کاهش انتظارات از عملکرد آتی واحدهای تجاری می­باشد (غفارلو،1390). حال این سوال مطرح می­ شود که با وجود این مزایا و هزینه­ های اتخاذ رویکرد محافظه ­کارانه در گزارشگری استهلاک، رویکرد       محافظه ­کارانه اتخاذ می­ شود یاخیر؟
از طرف دیگر استانداردهای حسابداری، تهیه­کنندگان صورت­های مالی را به رعایت خصوصیات کیفی اطلاعات مالی ملزم می­ کنند که از جمله مهمترین  این خصوصیات کیفی، قابلیت اتکای صورت­های مالی می­باشد. از اجزای خصوصیات کیفی قابل اتکا بودن، رعایت اصل محافظه­کاری می­باشد. از جمله مواردی که رعایت اصل محافظه­کاری توصیه شده است، گزارشگری استهلاک می­باشد. رایان (2006) بیان می­ کند که محافظه­کاری در گزارشگری استهلاک یعنی بیشتر بودن شتاب استهلاک حسابداری از استهلاک اقتصادی. اما در استاندارد حسابداری دارایی­ های بلندمدت بیان شده است که در شناسایی استهلاک روشی باید اتخاذ شود که استهلاک حسابداری متناسب با الگوی کسب انتفاع از دارایی­ ها باشد. به عبارت دیگر استهلاک حسابداری باید با استهلاک اقتصادی برابر باشد. با این توضیحات، همچنین این سوال مطرح می­ شود که در عمل و از دیدگاه عملی تئوری حسابدری، رویکرد محافظه ­کارانه در گزارشگری استهلاک وجود دارد یا خیر؟ با توجه به بیشتر بودن منافع اتخاذ سیاست          محافظه ­کارانه، انتظار می­رود در گزارشگری استهلاک نیز رویکرد محافظه ­کارانه اتخاذ شود.
در این پژوهش اثرات اتخاذ رویکرد محافظه ­کارانه بر بازدهی بازار سهام نیز مورد بررسی قرار گرفته است. محافظه­کاری یکی از معیارهای کیفی اطلاعات مالی است که با رعایت آن، کیفیت اطلاعات مالی نیز بیشتر می­ شود، زیرا تمایل مدیران در ارائه اطلاعات جانب­دارانه و بیشتر نشان دادن سود و دارایی­ ها خنثی می­ شود. علاوه بر این، مالیات را کاهش داده یا به تعویق می­اندازد (واتس،2003) و فشارها و تهدیدات رقابتی را کاهش می­دهد (غفارلو،1390). بنابراین از این بعد باعث افزایش بازدهی بازار شرکت می­ شود، زیرا ریسک اطلاعاتی واحد تجاری را کاهش      می­دهد. اما از بعد دیگر، انتظارات از عملکرد آتی را کاهش می­دهد و سپس بازدهی بازار سهام شرکت را کاهش می­دهد (غفارلو،1390 و فلسام، 2009). حال این سوال مطرح می­ شود که اتخاذ رویکرد محافظه ­کارانه باعث افزایش بازدهی بازار می­ شود یا کاهش آن؟  با توجه به متنوع و بیشتر بودن مزایای محافظه­کاری نسبت به هزینه آن، انتظار می­رود واحدهای تجاری که در گزارشگری خود رویکرد محافظه ­کارانه اتخاذ می­ کنند، بازدهی بازار بیشتری داشته باشند.
در ادامه نقش گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک در ارائه اطلاعات محرمانه مدیریت مورد ارزیابی قرارگرفته است. در این قسمت به دنبال بررسی این موضوع هستیم که گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک نشان­دهنده وجود فرصت­های رشد آتی بالاتر می­باشد یا خیر؟ فلسام(2009) اظهار می­دارد شرکت­هایی اقدام به اتخاذ رویکرد محافظه ­کارانه می­ کنند که عملکرد آتی برتری داشته باشد زیرا محافظه­کاری هزینه­هایی دارد که مهمترین آن کاهش انتظارات از عملکرد آتی می­باشد (غفارلو،1390) و در صورتی که واحد تجاری همزمان با عملکرد آتی برتر، رویکرد محافظه ­کارانه نیز اتخاذ نماید، در این صورت هزینه اتخاذ رویکرد محافظه ­کارانه حداقل خواهد بود. انتظار این است که ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و معیار      فرصت­های رشد آتی مثبت باشد.
بخش بعدی این تحقیق به بررسی ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و رابطه ارزشی سود اختصاص یافته است. مفاهیم نظری گزارشگری مالی بیان می­ کنند که محافظه­کاری از جمله اجزای قابلیت اتکای صورت­های مالی و از جمله مهمترین خصوصیات کیفی اطلاعات مالی به شمار می­رود. لذا با رعایت این اصل، کیفیت اطلاعات مالی افزایش یافته و ارزش اطلاعات مالی بیشتر می­ شود. به عبارت دیگر اتخاذ رویکرد محافظه ­کارانه و رعایت اصل احتیاط، ارزش اطلاعات مالی را بهبود می­بخشد. بنابراین این سوال مطرح می­ شود که آیا با اتخاذ رویکرد محافظه ­کارانه در گزارشگری استهلاک، ارزش اطلاعات مالی بیشتر می­ شود یا خیر؟
آخرین بخش پژوهش نیز به بررسی ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و پایداری سود می ­پردازد. واتس (2003) اظهار می­دارد که مهمترین دلیل تقاضا برای اتخاذ رویکرد  محافظه ­کارانه از سوی ذی­نفعان، کاهش تمایلات جانب­دارانه مدیریت در ارائه اطلاعات یک­جانبه می­باشد. به عبارت دیگر محافظه­کاری، مدیریت سود را کاهش می­دهد. بنابراین این سوال مطرح می­ شود که آیا اتخاذ رویکرد محافظه ­کارانه در گزارشگری استهلاک، پایداری سود را کاهش می­دهد یاخیر؟
1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
با توجه به وجود منافع و مزایای متفاوت در اتخاذ رویکرد محافظه ­کارانه، این سوال مطرح   می­ شود که آیا در گزارشگری استهلاک، رویکرد محافظه ­کارانه وجود دارد یاخیر؟ و اثر سیاست گزارشگری استهلاک بر روی عواملی چون بازدهی بازار سهام، نقش سیاست اتخاذ شده در گزارش استهلاک در ارائه اطلاعات محرمانه مدیریت یا وجود فرصت های رشد آتی، نقش سیاست اتخاذ شده در رابطه ارزشی اطلاعات مالی، و پایداری سود چگونه خواهد بود؟
1-4- نتایج مورد انتظار و اهداف اساسی پژوهش
انتظار می­رود با توجه به بالابودن منافع اتخاذ سیاست محافظه ­کارانه نسبت به هزینه­ های آن، در گزارشگری استهلاک نیز سیاست محافظه ­کارانه اتخاذ شود و با توجه به این که محافظه­کاری منجر به افزایش خصوصیات کیفی اطلاعات مالی می­ شود، انتظار می­رود بازدهی بازار سهام نیز با اتخاذ سیاست محافظه ­کارانه در گزارشگری استهلاک بیشتر شود و با توجه به این که واحدهای تجاری­ای اقدام به اتخاذ سیاست محافظه ­کارانه می­ کنند که عملکرد آتی بالاتری داشته باشند، لذا انتظار می­رود شرکت­هایی که در گزارشگری استهلاک رویکرد محافظه ­کارانه اتخاذ می­ کنند، فرصت­های رشد آتی بالاتری نیز داشته باشد. علاوه بر این، اتخاذ رویکرد محافظه ­کارانه با افزایش کیفیت اطلاعات مالی، رابطه ارزشی اطلاعات مالی را نیز بیشتر می­ کند اما انتظار می­رود با کاهش تمایلات جانب­دارانه مدیریت در ارائه اطلاعات یک­جانبه، پایداری سود نیز کاهش یابد.
1-5- استفاده­کنندگان از نتایج پایان نامه
نتایج این تحقیق می ­تواند مدیران و تصمیم­ گیران واحدهای تجاری را در اتخاذ سیاست مناسب برای گزارشگری استهلاک یاری دهد. علاوه بر این می ­تواند تأثیر اتخاذ سیاست محافظه ­کارانه یا جسورانه را در عواملی چون بازدهی بازار سهام شرکت، ارائه اطلاعات محرمانه و وجود    فرصت­های رشد آتی، رابطه ارزشی اطلاعات مالی و پایداری سود را برای فعالان بازارهای مالی، سهام­داران، سرمایه­گذاران، اعتباردهندگان و تحلیل­گران مشخص سازد.
1-6- فرضیه ­های تحقیق
این تحقیق از شش بخش تشکیل شده است. بخش­ها و فرضیه ­های مرتبط با هر یک از آن­ها در ادامه آورده شده است.
 
1-6-1- بررسی ارتباط بین اجزای اقلام تعهدی سود از جمله قلم تعهدی استهلاک و جریانهای نقد جاری
فرضیه اول: “در بررسی ارتباط بین اجزای اقلام تعهدی سود، بین استهلاک حسابداری و جریانهای نقدی جاری ارتباط منفی و معنادار وجود دارد.”
1-6-2- بررسی ارتباط بین اجزای اقلام تعهدی سود از جمله قلم تعهدی استهلاک و جریانهای نقدی آتی
فرضیه دوم: “در بررسی ارتباط بین اجزای اقلام تعهدی سود، بین استهلاک حسابداری و جریانهای نقدی آتی ارتباط منفی و معنادار وجود دارد.”
1-6-3 – بررسی ارتباط گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک با بازده سهام
   فرضیه سوم: ” شرکت­هایی که در گزارشگری استهلاک، رویکرد محافظه ­کارانه اتخاذ می­ کنند، بازده بازار سهام بیشتری نیز دارند.”
1-6-4- نقش گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک در ارائه اطلاعات محرمانه مدیریت و وجود فرصت­های رشد آتی
فرضیه چهارم: “بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و فرصت­های رشد آتی ارتباط مثبت و معنادار وجود دارد.”
1-6-5 – بررسی ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و رابطه ارزشی سود
فرضیه پنجم: “بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و رابطه ارزشی سود رابطه مثبت و معنادار وجود دارد.”
1-6-6- بررسی ارتباط بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و پایداری سود
فرضیه ششم: “بین گزارشگری محافظه ­کارانه استهلاک و پایداری سود رابطه منفی وجود دارد.”
1-7- روش تحقیق، جامعه آماری و نمونه آماری
    این تحقیق از لحاظ همبستگی و روش­شناسی، از نوع شبه­تجربی و در حوزه تحقیقات         پس­رویدادی و اثباتی حسابداری قرار دارد. این تحقیق با بهره گرفتن از اطلاعات واقعی صورت     می­گیرد و چون می ­تواند در فرایند استفاده از اطلاعات کاربرد داشته باشد، لذا نوعی تحقیق کاربردی محسوب می­ شود. روش پس­رویدادی روشی است که در آن، تحقیق با بهره گرفتن از اطلاعات گذشته و مطالعه روابط گذشته متغیر وابسته و متغیرهای مستقل به بررسی روابط بین آن­ها می ­پردازد. به عبارت دیگر روش پس­رویدادی روشی است که از روی اطلاعات گذشته و از روی معلول، به یافتن علت احتمالی می ­پردازد. اطلاعات موردنیاز این تحقیق، با مطالعه صورت­های مالی و یادداشت­های همراه صورت­های مالی جمع­آوری شده است. جمع­آوری داده ­ها با بهره گرفتن از  نرم­افزار پایگاه داده­ای تدبیرپرداز و برداشت مستقیم آن­ها از صورت­های مالی صورت گرفته است. صورت­های مالی شرکت­ها نیز از وب سایت سازمان بورس و اوراق بهادار تهران استخراج شده است. جهت آزمون فرضیه ­های تحقیق، پس از انتخاب شرکت­های نمونه و جمع­آوری اطلاعات مربوطه، این اطلاعات با بهره گرفتن از نرم­افزار صفحه گسترده اکسل پردازش شده و سپس با بهره گرفتن از نرم­افزار spss اقدام به آزمون فرضیه ­ها گردیده است. مدل­های مورد استفاده در این تحقیق نیز از نوع رگرسیون خطی چندمتغیره هستند.
جامعه­ آماری عبارتست از کلیه­ عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی(جهانی یا منطقه­ای) دارای یک یا چند صفت مشترک باشند(حافظ نیا، 1382، ص 119). جامعه­ آماری این تحقیق کلیه­ شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد که از سال 1380 لغایت 1389 در بورس فعال بوده ­اند. جامعه آماری شامل 37 گروه صنعت می­باشد. در این تحقیق هم­زمان از اطلاعات صنایع طبقه ­بندی شده در بورس اوراق بهادار تهران و شرکت­های عضو هر یک از این صنایع استفاده شده است.
 نمونه مورد استفاده در این تحقیق با بهره گرفتن از روش حذفی انتخاب شده است. بنابراین شرکت­ها باید ویژگی­های زیر را داشته باشند تا عضو نمونه منظور شوند:

• سال مالی شرکت منتهی به پایان اسفند باشد.
• شرکت­های عضو نمونه تا قبل از اسفند سال 1380 در بورس تهران پذیرفته شده باشند؛ زیرا تهیه صورت جریان وجوه نقد از سال 1380 الزامی شده است و برای تفکیک استهلاک به دو بخش اختیاری و غیراختیاری از اطلاعات 10 ساله (1389- 1380) شرکت­ها استفاده شده است.
• به علت نیاز به بازدهی و نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری، معاملات بازار سهام شرکت­ها نباید بیشتر از 4 ماه وقفه زمانی داشته باشند.

1-4. فرضیات تحقیق 9
1-5. روش تحقیق 9
1-5-1. جامعه آماری 10
1-5-2. نمونه آماری 10
1-5-3. قلمرو تحقیق 10
1-5-4. روش گردآوری اطلاعات 10
1-6. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 10
1-7. محدودیت‌های تحقیق 11
1-8. خلاصه فصل 11
1-9. خلاصه فصول بعد 11
فصل دوم: مبانی نظری و ادبیات تحقیق
2-1. مقدمه 13
2-2. استفاده‌ کنندگان از اطلاعات مالی(ذینفعان) 14
2-3. خصوصیات کیفی اطلاعات حسابداری 17
2-3-1. مربوط بودن 20
2-3-1-1. ارزش پیش‌بینی‌کنندگی 20
2-3-1-2. انتخاب خاصه 21
2-3-2. قابلیت اتکا 21
2-3-2-1. کامل‌ بودن 22
2-3-2-2. بی‌طرفی‌ 22
2-3-2-3. احتیاط‌ 23
2-3-2-4. بیان‌ صادقانه‌ 23
عنوان                                                                                                                               صفحه                                                                                                                       
2-4. روش‌های ارزش‌گذاری دارایی‌ها 25
2-4-1. روش بهای تمام شده 26
2-4-2. روش تجدید ارزیابی 29
2-5. حسابداری ارزش منصفانه و استانداردهای حسابداری ایران 32
2-6. موانع تجدید ارزیابی 35
2-7. ارزش بازار و نسبت‌های مالی 37
2-8 . پیشینه تحقیق 39
2-8-1 . تحقیقات داخلی 39
2-8-2. تحقیقات خارجی 41
2-9. خلاصه فصل 42
فصل سوم: روش تحقیق
3-1. مقدمه 44
3-2. روش تحقیق 44
3-3. جامعه آماری 44
3-4. نمونه آماری 45
3-5. فرضیات تحقیق 46
3-6. ساختار ابزار اندازه‌گیری 46
3-7. پایایی و روایی ابزار اندازه‌گیری 47
3-7-1. روایی ابزار اندازه‌گیری 47
3-7-2. پایایی (قابلیت اعتماد) ابزار اندازه‌گیری 48
3-8. روش گردآوری اطلاعات 49
3-9. نارسایی‌های ابزار اندازه‌گیری و شیوه‌های رفع آن 49
3-10. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 51
3-11. خلاصه فصل 51
فصل چهارم: تجریه و تحلیل داده‌ها
4-1. مقدمه 53
4-2. اطلاعات جمعیت‌شناسی 53
 
عنوان                                                                                                                               صفحه
4-3. نتایج آزمون فرضیات 55
4-3-1. نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول 56
4-3-2. نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم 58
4-4. روش تجدیدارزیابی مطلوب از دیدگاه مدیران 60
4-5. موانع به‌کارگیری ارزش منصفانه در ایران 61
4-6. سایر یافته‌های پژوهش 64
4-7 . خلاصه فصل 65
فصل پنجم: خلاصه و نتیجه‌گیری
5-1. مقدمه 67
5-2. خلاصه تحقیق و نتیجه‌گیری 67
5-3. ارائه پیشنهادات حاصل از نتایج تحقیق 69
5-4. پیشنهادات برای تحقیقات آتی 69
5-5. محدودیت های تحقیق 70
5-6. خلاصه فصل 71
 
فهرست نگاره‌ها
عنوان                                                                                                                             صفحه
نگاره شماره 1-1: خصوصیات کیفی مرتبط با محتوای اطلاعات………………………………………….5
نگاره شماره 2-1: خصوصیات کیفی مرتبط با محتوای اطلاعات………………………………………..19
نگاره شماره 2-2: ترکیب جامعه آماری تحقیق – تحقیق دستگیر……………………………………….39
نگاره شماره 2-3: نتایج آماری- تحقیق میلاد…………………………………………………………………42
نگاره شماره 3-1: اطلاعات مربوط به توزیع پرسشنامه و پاسخ های دریافت شده…………………..50
نگاره شماره 4-1: اطلاعات جمعیت شناسی…………………………………………………………………..54
نگاره شماره 4-2: سوالات سودمندی ارزش نهفته بازار دارایی‌ها……………………………………….56
نگاره شماره 4-3: بررسی سودمندی ارزش نهفته بازار دارایی‌ها  بر تصمیمات ذینفعان……………57
نگاره شماره 4-4: سوالات مربوط به اخذ تصمیمیات بهتر سرمایه‌گذاری…………………………….58
نگاره شماره 4-5: سؤالات مربوط به اخذ تصمیمات بهتر سرمایه‌گذاری………………………………59
نگاره شماره 4-6: سوالات مرتبط با روش‌های تجدیدارزیابی……………………………………………60

نگاره شماره 4-7 : سوالات مرتبط با روش‌های تجدیدارزیابی…………………………………………..60
نگاره شماره 4-8 : سوالات مرتبط با موانع افشاء ارزش منصفانه…………………………………………62
نگاره شماره 4-9 : سوالات مرتبط با موانع افشاء ارزش منصفانه…………………………………………63
نگاره شماره 4-10: سایر یافته‌های پژوهش…………………………………………………………………….64
 

-1. مقدمه

از دیرباز تاکنون هدف حسابداران ارائه اطلاعات مربوط، قابل اعتماد، قابل مقایسه و قابل فهم به استفاده‌ کنندگان است تا بتواند به آن‌ ها در انجام تصمیم‌گیری عقلایی و اقتصادی مطلوب و همچنین در بررسی نحوه بکارگیری منابعی که در اختیار مدیریت واحد تجاری قرارداده شده، کمک کند.
برخلاف تصور برخی از افراد،که صرفاً سرمایه‌گذاران را به عنوان مخاطبان اطلاعات مالی می‌پندارند، استفاده‌ کنندگان از اطلاعات مالی طیف گسترده‌ای از آحاد جامعه را در بر می‌گیرد که هریک برای حداکثر کردن منافع خود به این اطلاعات مراجعه می‌کنند. استفاده‌ کنندگان اطلاعات مالی را می‌توان در گروه‌های ذیل طبقه‌بندی  نمود.
الف- سرمایه‌گذاران
ب- اعطاکنندگان تسهیلات مالی
ج- تأمین‌کنندگان کالا و خدمات و سایر بستانکاران
د- مشتریان
ه- کارکنان واحدتجاری
و- دولت و مؤسسات دولتی
ز- جامعه به‌طور اعم
ح- سایراستفاده‌ کنندگان
گاهی اوقات این‌گونه ادعا می‌شود که تهیه‌کنندگان اطلاعات مالی خودشان استفاده‌کننده از اطلاعات تهیه شده نیستند. ولی باید گفت که هیأت مدیره شرکت‌های مختلف علاقه بسیار زیادی به اطلاعاتی دارند، که خود در گزارش‌های مالی ارائه می‌دهند. در واقع می‌توان گفت، گزارشات مالی یک شرکت ارائه‌کننده تصویری است از اینکه چگونه شرکت اداره می‌شود و همچنین می‌تواند راهی باشد تا بتوان واحد تجاری و فعالیت‌های آن را از دیدگاه مدیریت و هیأت مدیره، مشاهده کرد. گزارشگری مالی برون سازمانی یک چنین دیدگاهی را به ذینفعان ارائه می‌کند.
برای گزارشگری برون سازمانی اصول، مبانی و الزامات مختلفی در متون حسابداری  پیش بینی شده است. از آن جمله اصل بهای تمام شده است که ثبت کلیه رویدادهای اقتصادی را در زمان وقوع آنها، به بهای تمام شده الزامی می‌کند. مبانی و اصول موجود، همزمان با تحولات محیط اقتصادی و پیشرفت‌های علوم مختلف دچار تغییرات و نوآوری‌های فراوانی گردیده و نظام‌های مختلفی را برای ارزشیابی اقلام صورت‌های مالی به وجود آورده است. بطور‌کلی می‌توان این نظام‌ها را در دو قالب اصلی یعنی «بهای تمام شده تاریخی» و «ارزشهای جاری» خلاصه نمود. نظام بهای تمام شده تاریخی بیان می‌کند که ارزش اقلام صورت‌های مالی باید براساس مبالغ زمان تحصیل آنها ارائه شود و در مقابل نظام ارزش‌های جاری، به ارائه ارزش‌های بازار اقلام در زمان ارائه تاکید دارد.
گزارشگری مالی می‌بایست هدف تهیه تمامی اطلاعات مربوط به بازارهای سرمایه را برآورده سازد. بنابراین چنانچه هر دوی اطلاعات ارزش‌های تاریخی و ارزش‌های جاری مربوط باشند، می‌بایست در سیستم حسابداری شرکت برای تعیین نتایج مانده‌های نهایی و ارزش دفتری که سرمایه‌گذاران و سایر تحلیلگران از آن استفاده می‌کنند، مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به اینکه استفاده‌ کنندگان از اطلاعات مالی برای اتخاذ تصمیمات بهتر، نیازمند اطلاعات به‌روز، به موقع و وضعیت فعلی واحد تجاری می‌باشد، لذا ارائه اطلاعات «مربوط» می‌تواند نیاز اطلاعاتی استفاده‌ کنندگان را مرتفع نماید. اطلاعات مربوط به اطلاعاتی اطلاق می‌شود که بر تصمیمات اقتصادی استفاده‌ کنندگان در ارزیابی رویدادهای گذشته، حال و آینده یا تائید و تصحیح ارزیابی‌های گذشته موثر باشند.
بررسی وضعیت گزارشگری مالی در ایران بیانگر ارائه گزارشات مالی براساس ارزش‌های تاریخی می‌باشد. با توجه به موارد پیش‌گفته درخصوص نیاز‌های اطلاعاتی استفاده‌ کنندگان این سؤال مطرح می‌شود که آیا گزارشات مالی در ایران برای استفاده‌ کنندگان از اطلاعات مالی در راستای اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری، مفید و سودمند می باشد؟ در صورت عدم سودمندی این اطلاعات چه موانعی برای استفاده از سایر روش‌های ارزشیابی وجود دارد؟
بنابراین در این تحقیق به بررسی مسائل مرتبط با ارزش‌های نهفته بازار دارایی‌ها پرداخته خواهد شد، لذا هدف اصلی این تحقیق بررسی سودمندی افشاء ارزش بازار نهفته دارایی‌ها بر تصمیمات سرمایه‌گذاری ذینفعان در ایران و شناسایی عوامل موثر در عدم افشاء آنها با توجه به مجاز بودن تجدید ارزیابی دارایی‌ها، می باشد. هدف این پژوهش پاسخ به سؤالات زیر است:
 

1. آیا ارزش بازار نهفته (پنهان) دارایی‌ها، تصمیمات سرمایه‌گذاری ذینفعان را تحت تاثیر قرار می دهد؟
2. چه عواملی سبب عدم استفاده از ارزش‌های بازار توسط مدیران شرکت‌ها می شود؟

 
روش انجام تحقیق در این مطالعه پیمایشی بوده و جمع‌ آوری داده‌های لازم جهت انجام پژوهش از طریق پرسشنامه صورت خواهد پذیرفت. جامعه آماری تحقیق، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد که نمونه آماری از طریق فرمول کوکران (به شرح فصل سوم) محاسبه خواهد شد. به منظور تعیین اعتبار و روایی (قابلیت اطمینان) پرسشنامه از روش‌های علمی و نظرات اساتید دانشگاه و مدیران سازمان‌ها استفاده خواهد شد.
انتظار می‌رود که پس از انجام تحقیق، سودمندی ارزش نهفته دارایی‌ها بر تصمیمات سرمایه‌گذاری ذینفعان تأیید شود. همچنین موانع موجود در مسیر ارائه و افشاء این ارزش‌ها در ایران شناسایی شود.
 

1-2. تشریح و بیان موضوع

محصول نهایی و در واقع هدف اصلی فرایند حسابداری ارائه اطلاعات مربوط و قابل اتکا برای تصمیمات سرمایه‌گذاری ذیفعان مختلف از جمله سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده‌ کنندگان می‌باشد. بر این اساس کمیته تدوین استانداردهای حسابداری (1388) در بیانیه مفاهیم‌نظری گزارشگری مالی که زیربنای استانداردهای حسابداری ایران است اظهار می‌دارد که:
«هدف صورت‌های مالی ارائه اطلاعات تلخیص و طبقه‌بندی شده درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری واحد تجاری است به نحوی که برای طیف گسترده‌ای از استفاده‌ کنندگان صورت‌های مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع شود.»
هیات استانداردهای حسابداری مالی (1980) در بیانیه شماره 1 از مفاهیم نظری حسابداری مالی ، هدف گزارشگری یک واحد تجاری را به شکل زیر تعریف می نماید:
«گزارشگری مالی باید اطلاعاتی ارائه کند که برای سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایراستفاده‌ کنندگان حال و آینده مفید واقع شوند، تا آن‌ ها بتوانند بر این اساس در زمینه سرمایه‌گذاری، دادن اعتبار و موارد مشابه تصمیم بخردانه‌ای اتخاذ نمایند. این اطلاعات باید برای کسانی که در مورد فعالیت‌های اقتصادی و تجاری درک معقولی دارند و سایرکسانی که تمایل دارند در مورد این اطلاعات با آگاهی معقول مطالعه نمایند، جامع باشد.
همچنین گزارشگری مالی باید به سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده‌ کنندگان حال و آینده کمک کند تا آنها بتوانند مبلغ، زمان‌بندی و ریسک وجوه نقد دریافتی از محل سود تقسیمی یا بهره و وجوه حاصل از فروش، بازخرید یا سررسید اوراق بهادار یا وام‌ها را برآورد نمایند. از آنجا که جریان‌های نقدی سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان وابسته به جریان‌های نقدی واحد تجاری است، گزارشگری مالی باید اطلاعاتی ارائه کند تا دراین راستا به سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده‌ کنندگان کمک کند که آنها مبلغ، زمان‌بندی و ریسک خالص جریانهای نقدی ورودی آتی  به واحد تجاری را برآورد نمایند» (هندریکسون و ون‌بردا، 1992).
اطلاعات ارائه شده در صورت‌های مالی باید دارای برخی خصوصیات کیفی باشند. که براساس تعریف مفاهیم نظری گزارشگری، خصوصیات کیفی عبارتند از:
«خصوصیاتی که موجب می‌گردد اطلاعات ارائه شده در صورت‌های مالی برای استفاده‌ کنندگان در راستای ارزیابی وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری مفید باشد» (کمیته تدوین استانداردهای حسابداری، 1388).
همچنین مفاهیم نظری مذکور نگاره شماره 1-1 را برای خصوصیات کیفی اصلی، مرتبط با محتوای اطلاعات ارائه می کند:

 
 
 
براساس تعاریف کمیته تدوین استانداردهای حسابداری (1388) در مفاهیم نظری گزارشگری مربوط بودن عبارتست از:
«اطلاعاتی مربوط تلقی می شوند که بر تصمیمات اقتصادی استفاده‌ کنندگان در ارزیابی رویدادهای گذشته، حال و آینده یا تائید و تصحیح ارزیابی‌های گذشته موثر باشند».
با توجه به مطالب ارائه شده می توان این‌گونه نتیجه گرفت که واحدهای تجاری می‌بایست اطلاعاتی را ارائه نمایند که دارای ویژگی مربوط‌بودن باشد، و بدین ترتیب اهداف ترسیم شده برای حسابداری و گزارشگری مالی نیز محقق خواهد شد.
رویدادهای متنوعی در واحدهای تجاری بوقوع می‌پیوندد که اطلاعات آنها باید در اختیار استفاده‌ کنندگان قرار‌گیرد. خروجی سیستم حسابداری عموماً مجموعه‌ای از اعداد و ارقام است، بنابراین تمام رویدادها باید کمی شده و تبدیل به رقم گردند. بدین منظور اصول، مبانی و الزامات مختلفی در متون حسابداری  پیش‌بینی شده است. از آن جمله اصل بهای تمام شده الزام می‌کند که همه رویدادها باید در زمان وقوع به بهای تمام شده ثبت شود، همچنین مبنای واحد پولی بیان می‌کند که تمام رویدادهای مالی و غیرمالی واحد تجاری باید براساس یک واحد پولی گزارش شوند.
مبانی و اصول مذکور همزمان با تحولات محیط اقتصادی و پیشرفت‌های علوم مختلف دچار تغییرات و نوآوری‌های فراوانی گردیده و نظام‌های مختلفی را برای ارزشیابی اقلام صورت‌های مالی به وجود آورده است. بطور‌کلی می توان این نظام‌ها را در دو قالب اصلی یعنی «بهای تمام شده تاریخی» و «ارزش‌های جاری» خلاصه نمود. نظام بهای تمام شده تاریخی بیان می‌کند که ارزش اقلام صورت‌های مالی باید براساس مبالغ زمان تحصیل آنها ارائه شود و در مقابل نظام ارزش‌های جاری، به ارائه ارزش‌های بازار اقلام در زمان ارائه تاکید دارد.
هندریکسون و ون‌بردا (1992) در کتاب تئوری‌های حسابداری بیان می‌کنند که «در بسیاری از موارد واحد پولی بهترین معیار یا واحد سنجش می‌باشد، به‌ویژه زمانی‌که جمع اقلام لازم یا مورد نظر باشد. ولی بزرگترین نقطه ضعف مبنای مذکور این است که با گذشت زمان ارزش واحد پولی ثابت نمی‌ماند. از آنجا که پیش بینی‌ها و تصمیم‌گیری ها باید براساس مقایسه داده‌های معتبر در طول زمان انجام شود، لذا فقدان یک واحد پولی باثبات ایجاب می کند که هنگام کاربرد این مبنا برای قیمت مبادله اقلام، در زمان‌های مختلف تعدیلاتی صورت گیرد».
عوامل فراوانی می‌تواند باعث تغییر ارزش واحد پولی شود برای نمونه می‌توان به تورم اشاره نمود. تقریبا در سراسر دنیا، مسئله تورم به صورت یک واقعیت مهم و پایدار زندگی درآمده است. وجود تورم می‌تواند باعث ایجاد انگیزه برای تولید و برخی اتفاقات اقتصادی دیگر شود، اما زمانی‌که تورم افزایش یافته و به نرخ‌های دو رقمی  نزدیک شود می‌تواند موجب کاهش ارزش واحد پولی کشور درکوتاه مدت گردد که این امر به نوبه خود باعث کاهش قدرت خرید می‌شود. در این شرایط اختلاف محسوسی میان مبالغ ارائه شده دوره‌های مختلف مالی و حتی یک دوره مالی ایجاد می شود و قابلیت مقایسه اطلاعات ازبین خواهد رفت.
کمیته تدوین استانداردهای حسابداری (1388) در مفاهیم‌نظری گزارشگری چنین بیان می‌کند:
«در دوره‌هایی که تغییرات در سطح عمومی قیمت‌ها قابل‌ملاحظه (از قبیل دوره‌هایی با نرخ تورم بالا‌) یا متضمن نوسانات در بهای کالا می‌باشد، نظام اندازه‌گیری بهای تمام شده تاریخی از نقطه نظر مربوط بودن مورد سوال قرار می گیرد.

عنوان                                                                   صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1.مقدمه. 2
1-2.تشریحوبیانموضوع. 3
1-3.اهمیتوضرورتانجامتحقیق. 5
1- 4‌. نتایجموردانتظارواهدافاساسیپژوهش. 5
1-‌5.‌ استفادهکنندگانازنتایجپایان‌نامه. 6
1-‌6‌. فرضیه‌هایتحقیق. 7
1-‌7. روشتحقیق. 7
1-7-‌1. جامعهآماری. 7
1-7-‌2. نمونهآماری. 7
1-7-‎‌3. قلمروتحقیق. 8
1-7-‌4. روشگردآوریداده‌ها. 8
1-8. ‌متغیرهایتحقیق. 8
1-8-‌1.‌ متغیرهایوابسته. 8
1-8-‌2. متغیرهایمستقل. 9
1-8-3‌ . متغیرهایکنترلی. 10
1-9‌.  مدل‌هایتحقیق. 10
1-‌10. تعریفواژه‌هایکلیدی. 11
1-‌11.  خلاصهفصل. 12
1-‌12.  چارچوبفصولبعد. 12
فصل دوم: مبانی نظری وپیشینه تحقیق
2-1.مقدمه. 14
2-2.سودحسابداری. 15
2-3.نقاطقوتسودحسابداری. 16
2-4.نقاطضعفسودحسابداری. 17
عنوان                         صفحه
2-5.طبقهبندیجریان‌هاینقد. 17
2-5-1.جریان‌هاینقدیناشیازفعالیت‌هایعملیاتی. 18
2-6.اهمیتجریان‌هاینقدیعملیاتی. 19
2-7.اقلام‌تعهدی. 20
2-7-1.اقلام‌تعهدیغیراختیاری. 21
2-7-2.اقلام‌تعهدیاختیاری. 22
2-8. پایداریاقلامتعهدی. 22
2-9 .شیوه‌هایارزیابیوانتخابسهام. 23
2-9-1.تجزیهوتحلیلبنیادی. 23
2-9-2. تجزیهوتحلیلفنی. 24
2-10.مفهومبازدهسهام. 24
2-11. اجزایبازدهسهام. 25
2-12. عواملموثربربازدهی. 27
2-13.رشدشرکت. 28
2-14. اقلامتعهدیاختیاریوبازدهسهام. 29
2-15.اقلامتعهدیاختیاریوپیشبینیجریان‌هاینقدیعملیاتیآتی. 30
2-16. پیشینه‌یتحقیق. 30
2-16-1.تحقیقاتخارجی. 30
2-16-2.تحقیقاتداخلی. 33
2-17.خلاصهفصل. 36
فصل سوم:روش تحقیق
3-1.مقدمه. 38
3-2.روشتحقیق. 38
3-3.جامعه ‌آماری. 38
3-4. نمونهآماری. 39
3-5. فرضیه‌هایتحقیقومبانینظریآن‌ ها. 39
عنوان                         صفحه
3-5-1. بررسیتاثیراقلامتعهدیاختیاریبربازدهسهامباتوجهبهرشدشرکت   40
3-5-2. بررسیتاثیراقلامتعهدیاختیاریبرجریان‌هاینقدیآتیباتوجهبهرشدشرکت   41
3-6.متغیرها‌یمدلوتعریفعملیاتیآن‌ ها. 42
3-6-1. متغیرهایوابسته. 42
3-6-2.متغیرهایمستقل. 43
3-6-3 . متغیرهایکنترلی. 45
3-7. مدل‌هایآماریتحقیق. 45
3-7. روشتجزیهوتحلیلداده‌ها. 46
3-8. روشگردآوریداده‌ها. 46
3-9. روش‌هایآماریمورداستفاده. 47
3-10. خلاصهفصل. 47
فصل چهارم:تجزیه وتحلیل داده‌ها
4-1. مقدمه. 49
4-2. آمارتوصیفی. 49
4-3. آزمونفرضیه‌هاوتجزیهوتحلیلداده‌ها. 51
4-3-1. آزمونفرضیه‌هایاولودوم. 52
4-3-2. آزمونفرضیهسوم. 57
4-4 . خلاصهفصل. 59
فصل پنجم: خلاصه ونتیجه‌گیری
5-1. مقدمه. 61
5-2. خلاصهونتیجهگیری. 61
5-3. محدودیت‌هایتحقیق. 64
5-4. پیشنهادهایکاربردیتحقیق. 64
5-5. پیشنهادبرایتحقیقاتآتی. 65
منابعومآخذ. 66

مقدمه

حسابداری به عنوان یک سیستم اطلاعاتی مطرح می باشد و این سیستم بایستی به صورت کارا، اطلاعات صحیح و به موقع در  اختیار استفاده‌ کنندگان قرار دهد تا آنها از این اطلاعات به عنوان مبنایی برای تصمیم گیری های خود استفاده نمایند.
سود حسابداری براساس مبنای تعهدی محاسبه وشناسایی می گردد براساس رویکرد تعهدی شناساییدر آمدها و هزینه ها همراه با دریافت و پرداخت وجه نقد نیست. بنابراین بین سود حسابداری و جریان های نقدی تفاوت ایجاد می شود واگرچه سودمندی حسابداری تعهدی در ارائه وضعیت مالی و گزارش نتایج عملیات قابل اتکا نیست اما نیاز به اطلاعات مربوط به ورود وخروج وجه نقد نیز واقعیتی است که نمی توان آن را نادیده گرفت (عالی ور، 1383).
ماهیت حسابداری تعهدی به مدیران اختیار زیادی را برای تعیین سود هر دوره مورد گزارش بوسیله‌ی اقلام تعهدی می‌دهد. اقلام تعهدی به دو دسته‌ی اختیاری و غیر اختیاری تفکیک می‌شوند. اقلام تعهدی اختیاری اقلامی هستند که مدیریت می‌تواند آن‌ ها را کنترل کند و اقلام‌تعهدی غیر اختیاری اقلامی هستندکه براساس تغییرات در عملکرد بنیادی اقتصادی شرکت تخمین زده می‌شوند و مدیریت نمی‌تواند آن‌ ها را کنترل کند (مهرانی، 1390).
در این میان،سرمایه گذاران نیز بدون توجه به یک  سری از عوامل نمی توانند نتایج مطلوبی از سرمایه گذاری خود کسب نمایند . یکی از عواملی که سرمایه گذاران در سرمایه‌گذاری خود مدنظر قرار می دهند کسب بازدهی است به طوری که می توان گفت هدف اساسی سرمایه گذاران کسب سود وبازدهی است. بازدهی سهام بستگی به دو عامل تغییر قیمت سهام در پایان دوره نسبت به اول دوره و میزان سود نقدی دریافتی دارد (حسین زاده،1388).
تحقیق بال و براون (1968)نشان داد که وقتی سود حسابداری اعلام می‌شود،  قیمت سهام واحد تجاری تحت تاثیر قرار گرفته، تغییر می‌کند. این بیانگر این است که سود حسابداری دارای محتوای اطلاعات است. از آنجایی که در محاسبه سود گزارش شده اقلام تعهدی نقش دارند انتظار می‌رود اقلام تعهدی واکنش بازار را به دنبال دارد.
به دلیل وجود یک سری ویژگی‌های شرکت‌های در حال رشد با رشد بالا از جمله سود ودرآمد با نسبت بالا و جذب سرمایه بیشتر سرمایه‌گذاران  برای دستیابی به مزایای بلندمدت رقابتی  ومحصولات جدید ،انگیزه مدیریت برای استفاده از اقلام تعهدی اختیاری برای مطلوب نشان دادن عملکرد شرکت

 افزایش می‌یابد ( روبین،2014).

با توجه به موارد پیش گفته، پژوهش حاضر به بررسی و تبیین تاثیر اقلام تعهدی اختیاری بر بازده سهام شرکت‌های با رشد بالا در مقایسه شرکت‌های با رشد پایین خواهد پرداخت. همچنین تاثیر اقلام تعهدی اختیاری بر جریان های ‌نقدی آتی شرکت‌های با رشد بالا در مقایسه با شرکت‌های با رشد پایین مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
1-2.تشریح وبیان موضوع
سهام‌دارانبرایتصمیم‌گیریدرموردخریدوفروش سهامشرکت‌هانیازمنداطلاعاتیجهتتعیینارزشاوراق‌بهادارهستند. نقشاصلیحسابداریفراهمکردن اطلاعاتمورد نیاز استفاده‌ کنندگانازجملهبرایارزش‌گذاریشرکت‌هامی‌باشد.اینامرازطریق حسابداریتعهدیامکان پذیرمی‌گردد؛چراکهفرض اساسیدرحسابداریتعهدیآناستکهارزیابیبهتریاز عملکردمدیریتفراهمکند.ازآنجاکهسودحسابداریرا میتوانبراساساقلامتعهدیوجریانهاینقدی عملیاتی محاسبهکرد؛بنابراینمی‌توانبرایپیشبینی سودوجریاننقدیعملیاتینیزازاقلام‌تعهدیاستفاده کرد (خواجه پور،1389).
اقلامتعهدینشان دهندهپیشبینیمنافعاقتصادیآتی،همچونورودیاخروججریانوجوه نقدمیباشد(خانی وصادقی ، 1391) .اقلام‌تعهدیبهدودسته،اختیاریوغیراختیاری،تفکیکمیشوند.اقلامتعهدیاختیاریاقلامیهستندکهمدیریتمی‌تواندآن‌ هاراکنترل کند.بهعبارتدیگر،اقلامتعهدیاختیاریآن‌ هاییهستندکهمدیریتبرآن‌ هاکنترل داشتهومی‌تواندآن‌ هارابهتأخیربیندازد،حذفکندویاثبتوشناساییآن‌ هاراتسریع کند.اقلامتعهدیغیراختیاری اقلامیهستندکهبراساستغییراتدرعملکردبنیادی اقتصادیشرکتتخمینزدهمی‌شوندومدیریتنمی‌تواندآن‌ هاراکنترلکند.ازآنجاکه اقلامتعهدیاختیاری،دراختیارمدیریتوقابلاعمالنظرتوسطمدیریتاست،ازاین اقلامشاخصیدرکشفمدیریتسوداستفادهمی‌شود (مهرانی و ابراهیمی کردلر، 1390).
تحقیقاتمدیریت سودنشان می دهدزمینه های مختلف راکه در آنمدیرانانگیزهبرای ارائه اخبارغیر واقعی دارند.  اخبارغیر واقعی به طور بالقوهمی تواندبرای مدیرانوشرکت های پرهزینه باشد. مدیرانممکن استشهرت خود رادربازارهای مالیرا از دست بدهندواینممکن است اثراتواقعیمانندافزایشهزینه سرمایه(فرانسیس، 2005)داشته باشد.علاوه بر این،نگرانیشکایت های قانونیبرای شرکتو همچنینحسابرسانآن‌ ها وجود دارد. مدیرانشرکت‌هایبا رشد بالادلایلقانع کننده ای برای استفاده ازاقلام تعهدی اختیاری برای مطلوبنشان دادنعملکرد دارند.
تحقیق چانگ (2007) نشان می‌دهد که شرکت‌های با رشد بالا با مشکلات عدم تقارن اطلاعات و هزینه نمایندگی مواجه هستند و این مشکلات از طریق افزایش جریان اطلاعات شرکت‌ها کاهش می‌یابد و همچنین نقش اقلام تعهدی اختیاری در شرکت‌های با رشد بالا بیشتر است.
بررسی ارتباط بین بازده سهام و سود حسابداری و این موضوع که چگونه و چه وقت بازار سرمایه به  اطلاعات مربوط به سود واکنش نشان می دهد، به منظور مطالعه کارایی بازارسرمایه و همچنین ارزیابی سودمندی اطلاعات  موجود در صورتهای مالی اساسی از اهمیت خاصی برخوردار است.
سرمایه گذاران،اعتباردهندگان و سایر استفاده‌ کنندگان صورت‌های مالی برای ارزیابی توان سودآوری،خالص جریان های نقدی ورودی وپیش بینی سودهای آتی از اطلاعات منعکس در سود حسابداری استفاده می کنند.سودمندی اطلاعات منعکس در سود حسابداری زمانی تایید می شود که سود حسابداری بتواند سرمایه گذاران را در پیش بینی جریان های نقدی از نظر مبلغ،زمان دستیابی و میزان عدم اطمینان کمک نماید(حسین زاده،1388).
با توجه به موارد ذکر شده در بالا سوالات تحقیق به صورت زیر می‌باشد:
1-آیا در شرکت‌های با رشد بالا درمقایسه با شرکت‌های با رشد پایین تاثیر اقلام تعهدی اختیاری بر بازده سهام بیشتر‌ است؟
2-آیا در شرکت‌های با رشد بالا درمقایسه با شرکت‌های با رشد پایین تاثیر اقلام تعهدی اختیاری مثبت بر بازده سهام بیشتر‌است؟
3-آیا در شرکت‌های با رشد بالا درمقایسه با شرکت‌های با رشد پایین تاثیر اقلام تعهدی اختیاری بر جریان‌های نقدیعملیاتی آتی بیشتر است؟

1-3.اهمیت وضرورت انجام تحقیق

به دلیل اهمیت سود شرکت برای استفاده کنندگان صورت‌های مالی،مدیریت سعی می‌کند مبلغ و نحوه ارا‍‍ئه سود شرکت را دستکاری کند. کلاگ(1991)دو انگیزه اصلی برای دستکاری سود(مدیریت سود)را یکی از تشویق سرمایه‌گذاران برای خرید سهام شرکت ودیگری افزایش ارزش بازار شرکت عنوان می‌کنند.یکی از روش‌های دستکاری سود شرکت، استفاده از اقلام تعهدی است زیرا حسابداری تعهدی حق انتخاب قابل توجهی به مدیران در تعیین سود در دوره‌های متفاوت اعطا می‌کند.
از آن‌جا که اقلام تعهدی به دو دسته اقلام تعهدی اختیاری و غیر اختیاری تقسیم می‌شود. اقلام تعهدی اختیاری آن‌ هایی هستند که مدیریت بر آن‌ ها کنترل داشته و می‌تواند آن‌ ها را به تاخیر بیندازد ،حذف کند و یا ثبت و شناسایی آن‌ ها را تسریع کند.مدیران شرکت‌های با رشد بالا ممکن است از اقلام تعهدی اختیاری  برای نشان دادن عملکرد مطلوب شرکت استفاده کنند. نتایج پژوهش مشایخی و شریعتی ایوری (1388)نشان می‌دهد که سود نسبت به جریان‌های نقدی عملیاتی رابطه قویتری با بازده سهام دارد. از سوی دیگر اقلام تعهدی نقش مهمی در افزایش توانایی سود برای انعکاس عملکرد شرکت(بازده سهام) از خود نشان دادند.
هنگامی که اقلام‌تعهدی اختیاری به دسته‌ های مثبت و منفی از هم جدا می‌کنیم، قیمت‌گذاری اقلام‌تعهدی اختیاری مثبت برای شرکت‌های با رشد بالا قابل‌توجه است.
بررسی تاثیر اقلام تعهدی اختیاری بر بازده سهام و این موضوع که چگونه و چه وقت بازار سرمایه به اطلاعات مربوط به سود واکنش نشان می‌دهد، به منظور مطالعه کارایی بازار سرمایه وهمچنین بررسی این تاثیر در شرکت‌های با رشد بالا و پایین از اهمیت خاصی برخوردار است.

1- 4‌. نتایج مورد انتظار واهداف اساسی پژوهش

انتظار می‌رود که مدیران شرکت‌های با رشد بالا در مقایسه با شرکت‌های با رشد پایین برای تشویق سرمایه‌گذاران برای خرید سهام شرکت و افزایش ارزش بازار شرکت از اقلام تعهدی اختیاری برای مطلوب نشان دادن عملکرد شرکت استفاده ‌کنند.این اختیار مدیریت می‌تواند سود گزارش شده را تحریف نماید از طرف دیگر ،مدیریت می‌تواند از طریق اجازه پخش اطلاعات محرمانه، سبب افزایش بار اطلاعاتی سود شود. اقلام تعهدی اختیاری می تواند واکنش بازار را به دنبال داشته باشد و بازده سهام را تحت تاثیر قرار دهد و این تاثیر ممکن است در شرکت‌های با رشد بالا بیشتر از شرکت‌های با رشد پایین باشد.
اقلام تعهدی اختیاری به دو دسته‌ی مثبت ومنفی تقسیم می‌شود که اقلام تعهدی اختیاری(تفاوت کل اقلام تعهدی بر اقلام تعهدی غیر اختیاری) مثبت از فزونی جریان ورودی بر خروجی به وجود می‌آید.مدیران شرکت‌های با رشد بالا در سیستم حسابداری تعهدی، با گزینه‌های متفاوتی در مورد زمان تشخیص سریعتر درآمد از طریق انجام فروش نسیه، اقلام تعهدی اختیاری مثبت بیشتر از منفی خواهند داشت. بنابراین چنین نتیجه می‌توان گرفت که تاثیر اقلام تعهدی اختیاری مثبت بر بازده سهام در شرکت‌های با رشد بالا بیشتر از شرکت‌های با رشد پایین خواهد بود (روبین،2014).
اطلاعات در مورد عملکرد مالی و تغییر در وضعیت مالی که تحت مبنای تعهدی گزارش می‌شوند استفاده‌ کنندگان از اطلاعات مالی را در جهت ارزیابی توانایی شرکت‌های با رشد بالا را در ایجاد جریان‌های نقدی یاری می‌رساند.
با توجه به سوالات تحقیق هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر اقلام تعهدی اختیاری بر بازده سهام و جریان نقدی آتی وهمچنین تاثیر اقلام تعهدی اختیاری مثبت بر بازده سهامشرکت‌های با رشد بالا نسبت به شرکت‌های با رشد پایین می‌باشد.

1-‌5.‌ استفاده کنندگان از نتایج پایان‌نامه

نتایج این تحقیق می‌تواند مورد استفاده کلیه استفاده‌ کنندگان از اطلاعات حسابداری که علاقمند به دریافت چنین اطلاعاتی هستند قرار گیرد. از جمله این استفاده‌ کنندگان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
1- سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی (اعم از سهامداران کل و جزء)
2- دولت (وزارت امور اقتصاد و دارایی)
3- حسابرسان
4- سایر استفاده‌ کنندگان: حسابداران،دانشجویان رشته حسابداری‌ و کلیه افراد علاقمند به حسابداری
 
 

1-‌6‌. فرضیه‌های تحقیق

فرضیه‌های پژوهش به شرح زیر تعریف شده‌اند
فرضیه 1: تاثیر اقلام‌تعهدی اختیاری بر بازده سهام در شرکت های با رشد بالا در مقایسه با شرکت‌های با رشد پایین بیشتر است.
فرضیه2: تاثیر اقلام‌تعهدی اختیاری مثبت بر بازده سهام در شرکتهای با رشد بالا در مقایسه با شرکت‌های با رشد پایین بیشتر است.
فرضیه 3:تاثیر اقلام‌تعهدی اختیاری برجریان‌های نقدی عملیاتی آتی در شرکتهای با رشد بالا در مقایسه با شرکت‌های با رشد پایین بیشتر است.

1-‌7. روش تحقیق

1-7-‌1. جامعه آماری

جامعه آماری شامل کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که از سال 82 تا 91 در بورس اوراق بهادار تهران بوده‌اند می باشد.

1-7-‌2. نمونه آماری

ازبین شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق‌بهادار، شرکت‌هایی که دارای ویژگی‌های زیر بودند برای آزمون فرضیه‌ها انتخاب شده‌اند.

• سال مالی شرکت‌ها منتهی به پایان اسفند باشد و در دوره مورد نظر تغییر سال مالی وفعالیت نداده باشند
• شرکت‌های عضو نمونه تا قبل از اسفند سال 1382 در بورس تهران پذیرفته شده باشند .
• شرکت‌ها نباید جزء گروه‌های صنعت واسطه‌گری مالی مانند بیمه وبانک باشند . زیرا ماهیت فعالیت این گونه از شرکت‌ها متفاوت از سایرین می‌باشد.
• شرکت‌ها نباید از اعضای هلدینگ گروه‌های صنایع باشند زیرا سود وبازدهی این گونه از شرکت‌ها تابع سایر شرکت‌های عضو هر یک از گروه‌های صنایع می‌باشد.
• اطلاعات مورد نیاز برای هریک از شرکت‌های انتخابی در دسترس باشد.

پس از حذف شرکت‌های فاقد شرایط مذکور ،تعداد شرکت­های مورد بررسی قرار گرفته در مدل اول این تحقیق 101 شرکت و تعداد سال – شرکت مورد مشاهده برابر 1010 بوده است. پس از حذف داده ­های پرت تعداد مشاهداتی که مورد آزمون قرار گرفتند به 991 مشاهده رسیدند. همچنین تعداد شرکت­های مورد بررسی در مدل دوم نیز 101 شرکت و تعداد سال – شرکت مورد مشاهده برابر 909 مشاهده می­گردد. تعداد مشاهدات برای آزمون این مدل نیز پس از حذف داده ­های پرت به 889 مشاهده رسیدند.

1-7-‎‌3. قلمرو تحقیق

قلمرو موضوعی:این تحقیق به بررسی تاثیر اقلام تعهدی اختیاری بر بازده سهام  و جریان‌های نقدی  عملیاتی آتی با توجه به رشد شرکت می پردازد.
قلمرو زمانی:دوره زمانی تحقیق 10ساله و از سال 82 تا 91 می باشد.
قلمرو مکانی:قلمرو مکانی تحقیق شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.

1-7-‌4. روش گردآوری داده‌ها

گروه دوم: اطلاعات شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که این نوع اطلاعات از طریق گزارش‌های مالی ارائه شده توسط سازمان بورس اوراق بهادار تهران وسایت www.rdis.ir استخراج گردیده است.

1-8. ‌متغیرهای تحقیق

1-8-‌1.‌ متغیرهای وابسته

بازده سهام(Rit):عبارتست از بازده محقق شده سهم i در سال t که به عنوان معیار ارزیابی عملکرد مورد استفاده قرار گرفت و به صورت زیر محاسبه می شود.
 
100×Ri,t =

Pi,t، Pi,t-1 قیمت سهام در پایان و ابتدای دوره t ، α درصد افزایش سرمایه از محل مطالبات آورده نقدی  ، β درصد افزایش سرمایه از محل اندوخته،Cقیمت پذیره نویسی یک سهم جدید
Di,tسود نقدی سهام عادی در طی دوره t
جریان نقدی عملیاتی آتی (OCFt+1): جریان‌های نقدی ورودی وخروجی ناشی از فعالیت‌های اصلی ومستمر مولد درآمد عملیاتی واحد تجاری(کمیته فنی سازمان حسابرسی،1388 :45)است. کهایندادهازصورتمالی گردشوجوهنقدشرکتهایموردنظراستخراجگردیده است.

1-8-‌2. متغیرهای مستقل

اقلام تعهدی غیر اختیاری(NDA): پس از تخمین پارامترهای مدل تعدیل شده جونز از طریق مدل‌های سری زمانی و یا مقطعی، اقلام‌تعهدی غیراختیاری (NDA) به شرح زیر محاسبه می‌شود.
α1  +α2  + α3 = NDAj,t
اقلام‌تعهدی اختیاری(DAC): بعد از محاسبه اقلام‌تعهدی غیر اختیاری، اقلام‌تعهدی اختیاری از طریق رابطه زیر محاسبه می‌کردند:
NDAj,t – = DACj,t
 
رشد شرکت(GROW): متغیر ساختگی است اگر یک شرکت دارای MTB بالاتر از مقدار میانه ​​آن در صنعت باشد برابریک و در غیر این صورت صفراست.

1-2- ورشکستگی 12
1-1-2- مقدمه 12
2-1-2- تعریف ورشکستگی 15
3-1-2- تعریف ورشکستگی از دیدگاه قانونی 20
4-1-2- علل ورشکستگی 25
5-1-2- شاخص‌های نشان دهنده ورشکستگی 30
6-1-2- مراحل ورشکستگی‌ 31
7-1-2- پیامدهای ورشکستگی 33
8-1-2- پیش‌بینی ورشکستگی 34
9-1-2- شناسایی شرکت‌های ورشکسته 50
10-1-2- متغیرهای مؤثر در پیش‌بینی ورشکستگی: 51
1-10-1-2- نسبت‌های مالی 51
2-10-1-2- داده های مالی غیر نسبتی 57
2-2- شبکه های عصبی 68
1-2-2 تاریخچه شبکه عصبی 68
2-2-2 تعریف شبکه عصبی 70
3-2-2  ویژگی‌های شبکه عصبی 70
4-2-2 اجزا شبکه عصبی 72
5-2-2 کاربرد شبکه‌های عصبی 72
6-2-2 یادگیری 74
7-2-2-روند شبیه­سازی مسائل 75
3-2 پیشینه پژوهش 77
4-2- مبانی نقدی و تعهدی در حسابداری 90
1-4-2- حسابداری بر مبنای نقدی چیست؟ 90
2-4-2- حسابداری بر مبنای تعهدی چیست؟ 90
3-4-2- ارجحیت‌های روش حسابداری تعهدی بر روش نقدی 91
 
فصل سوم- روش تحقیق
1-3- مقدمه 93
2-3-مسأله اصلی تحقیق و فرضیه ها 94
3-3- متغیرهای تحقیق 95
4-3- داده های ورودی 99
5-3- آماده سازی داده ­ها 100
6-3- طرح ریزی شبکه عصبی مصنوعی 101
7-3-روش شناسی پژوهش 102
8-3- ساختار شبکه و روش آموزش 104
 
فصل چهارم- تجزیه و تحلیل داده ­ها و آزمون فرضیات
1-4- مقدمه 111
2-4- یافته های تحقیق 111
4-2-1 آمار توصیفی 111
4-4-2 آمار استنباطی 118
5-4- نتیجه گیری 123
 
فصل پنجم- تحلیل یافته­ ها و نتیجه ­گیری
1-5- مقدمه 126
2-5- یافته های تحقیق 126

3-5-پیشنهاد جهت تحقیقات آتی 128
منابع و مأخذ: 129

مقدمه

درماندگی مالی را می­توان شرایطی تعریف کرد که بنگاه در آن قادر به ایفای تعهداتش نمی ­باشد و یا به سختی به تعهداتش عمل می­ کند، لذا یک بنگاه که دچار درماندگی مالی شده است ممکن است به شرایط متفاوتی دچار شود، از عدم پرداخت به تأمین­کنندگان مواد اولیه و یا دارندگان سهام ممتاز گرفته تا اعلام ورشکستگی ( بیور، 1966؛ دیمیترس، 1996).
ورشکستگی بانک­ها و شرکت­های دولتی و خصوصی مسأله­ای جدی برای حیات اقتصادی کشورها است. هزینه­ های فردی و اجتماعی ورشکستگی، مسأله پیش ­بینی ورشکستگی را برای بسیاری از مدیران، بانک­ها، سرمایه­گذاران، سیاست­گذاران و حسابرسان به عنوان یک مسأله مهم درآورده است. پیش ­بینی ورشکستگی برای سه گروه از اهمیت زیادی برخوردار است.  این گروه­ها شامل مدیران، اعتباردهندگان و حسابرسان است. مدیران به عنوان مباشران سهامداران باید پیگیر فعالیت­هایی باشند که تداوم فعالیت و سودآوری شرکت را در پی دارند. اعتباردهندگان برای ارزیابی توانایی بازپرداخت تعهدات شرکت مایل به ارزیابی تداوم فعالیت واحدهای تجاری هستند. حسابرسان به عنوان یکی دیگر از این گروه­ها باید نظر خود را در رابطه با تداوم فعالیت و منصفانه بودن اطلاعات موجود در گزارش­های مالی شرکت­ها بیان کنند. بنابراین آن­ها علاقه­مند به پیش ­بینی ورشکستگی یا تداوم فعالیت شرکت­ها هستند (خوش طینت و همکاران، 1384). ورشکستگی شرکت­ها معمولا به وسیله عوامل مختلف و مرتبط با هم تعیین می­ شود؛ بنابراین تعیین دقیق دلیل یا دلایل ورشکستگی در هر مورد کار آسانی نیست. عموما عوامل ورشکستگی شامل عوامل برون­سازمانی و عوامل درون­سازمانی است. عوامل بیرونی عواملی هستند که به وسیله شرکت قابل کنترل نیست ولی موجبات مشکلات مالی در شرکت را فراهم می­آورد. از جمله این عوامل، تغییر در ساختارهای اقتصادی، نوسانات تجاری (ناسازگاری بین تولید و مصرف، کاهش در میزان فروش، تورم، سقوط در قیمت­ها و افزایش در نرخ بهره)، مشکلات مرتبط با تأمین مالی، رویدادها و بلایای طبیعی و شدت در رقابت را می­توان ذکر کرد. عوامل درونی نیز شامل مواردی است که مدیران دچار اشتباه شده ­اند و یا آن که برای انجام اقدامات ضروری در تصمیمات مدیریتی گذشته ناتوان بوده ­اند که می­توان به نمونه­هایی چون فروش نسیه بیش از حد و مدیریت ناکارآ (فقدان آموزش، تجربه، توانایی و ابتکار مدیریت در عرصه رقابت و تکنولوژی و منابع و خطاهای مدیریتی)، ناتوانی در مدیریت اثربخش سرمایه، خیانت و تقلب اشاره داشت (کمیجانی، 1385). از مهم­ترین دلایل ورشکستگی در ایران را می­توان به نوسانات اقتصادی به عنوان عامل برون سازمانی و بالاتر بودن هزینه­ های تولید، هزینه بهره پراختنی و عدم تعیین مناسب ساختار سرمایه به عنوان عوامل درون سازمانی اشاره کرد. مشکلات نقدینگی از عوامل عمده مؤثر بر بحران و درماندگی مالی شرکت­ها محسوب می­ شود. از نقطه نظر اقتصادی درماندگی مالی را می­توان به زیان­ده بودن شرکت تعبیر کرد که در این حالت نرخ بازدهی شرکت کمتر از نرخ هزینه سرمایه است. حالت دیگری از درماندگی مالی زمانی رخ می­دهد که شرکت موفق به رعایت کردن یک یا تعداد بیشتری از بندهای قرارداد بدهی مانند حفظ نسبت جاری یا نسبت ارزش ویژه به کل دارایی­ ها نباشد. حالات دیگری از درماندگی مالی عبارتند از: زمانی که جریانات نقدی شرکت برای بازپرداخت اصل و فرع بدهی ناکافی باشد و همچنین زمانی که ارزش ویژه شرکت منفی شود (وستون و همکاران، 1992).
بنابراین با بهره گرفتن از نسبت­های مالی و مطالعه ارقام مندرج در صورت­های مالی می­توان نشانه­ هایی از مشکلات نقدینگی را شناسایی و ورشکستگی شرکت­ها را پیش ­بینی نمود. صورت­های مالی تهیه شده بر مبنای نسبت­های مالی مبتنی بر ترازنامه و سود و زیان اطلاعات مفیدی را در مورد وضعیت مالی، انعطاف پذیری مالی و سودآوری شرکت منعکس می­ کند و صورت جریان وجوه نقد بر مبنای نقدی، جریان­های ورودی و خروجی وجه نقد ناشی از فعالیت­های مختلف را گزارش می­ کند. انتظار می­رود نسبت­های موجود در صورت جریان وجوه نقد به منظور پیش ­بینی ورشکستگی از توان بالایی برخوردار باشد.
ویژگی­ که این تحقیق را از سایر تحقیقات مرتبط با موضوع متمایز می­ کند، استفاده از نسبت­های مالی مبتنی بر صورت جریان نقدی بر مبنای فعالیت­های عملیاتی، سرمایه ­گذاری و تأمین مالی بوده و این در حالی است که تمرکز بر این موضوع، در تحقیقات گذشته فقط بر بخش فعالیت­های عملیاتی صورت جریان وجوه نقد بوده، و از سوی دیگر، تحقیق مربوطه به بررسی و مقایسه کارایی نسبت­های مالی مبتنی بر صورت جریان نقدی و نسبت­های مالی مبتنی بر ترازنامه و سودوزیان در پیش ­بینی ورشکستگی شرکت­های پذیرفته­شده در بورس اوراق بهادار تهران می ­پردازد در حالی که در تحقیقات قبلی، تمرکز بر مجموع نسبت­های مالی است.

2-1-  بیان و اهمیت موضوع تحقیق

 ورشکستگی هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم زیادی را بر ذینفعان شرکت مانند سهامداران، مدیران، کارکنان، اعتباردهندگان، سرمایه‌گذاران، حسابرسان، عرضه­کنندگان مواد اولیه و مشتریان تحمیل می‌کند. بنابراین پیش‌بینی صحیح و دقیق ورشکستگی برای گروه‌های متعددی از جمله ذینفعان شرکت‌ها، دانشگاهیان، بیمه‌گران، وام­دهندگان، تحلیل­گران مالی و فعالان در زمینه ادغام شرکت‌ها حائز اهمیت است (اسپرینگر،2005).
به­علاوه، قانون­گذاران به منظور نظارت بر سلامت مالی بانک‌ها، صندوق‌های بازنشستگی و سایر موسسات و نهادهای مالی، به مدل‌های پیش‌بینی ورشکستگی علاقه نشان می‌دهند. همچنین از نظر حاکمیت شرکتی نیز، پیش‌بینی ورشکستگی اهمیت دارد. فعالان مالی نسبت به بدهی در شرکت‌ها حساس‌تر شده‌اند و قانون­گذاران به دنبال اعمال قوانینی در محدود کردن ریسک اعتباری هستند (عزیز، 2006).
همچنین، پژوهش­گران در زمینه ادغام و تصاحب شرکت‌ها به این موضوع علاقمند هستند، زیرا غالبا، شرکت‌های در شرف ورشکستگی، هدف تصاحب و قبضه مالکیت قرار می‌گیرند. هدف این گروه دستیابی به سود آربیتراژ حاصل از ادغام است.
تحلیل­گران مالی نیز، از پیش‌بینی ورشکستگی برای تعیین ارزش بدهی شرکت استفاده می‌کنند. برای دارندگان اوراق قرضه، ریسک نکول قرضه عامل مهمی است، زیرا ارزش اوراق قرضه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در شرایطی که شرکت منتشر کننده اوراق قرضه قادر به برآوردن تعهدات نباشد و یا به­اصطلاح اوراق قرضه نکول شود، اطلاع داشتن از احتمال نکول قرضه و ناتوانی ناشر در پرداخت اصل و فرع آن برای دارندگان اوراق قرضه از اهمیت زیادی برخوردار است (اسپرینگر، 2005)..
برای شرکت‌های فعال در عرصه اقتصادی، مواجهه با پدیده ورشکستگی و فرایندهای بازسازی منابع مالی شرکت،  یک بخش عمده از فعالیت‌های کاری است. حسابرسان نیز موظفند در گزارش­های خود در مورد فرض تداوم فعالیت شرکت همواره اظهار نظر مشخص و روشنی داشته باشند.
سایر مواردی که باعث می‌شود موضوع پیش‌بینی ورشکستگی و اتخاذ راهکارهایی برای جلوگیری از وقوع آن به عنوان یکی از موضوعات با اهمیت حوزه مالی قلمداد گردد، به شرح زیر است:
 ورشکستگی بر تمامی ذینفعان شرکت‌ تاثیرگذار بوده و هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم را بر آنها تحمیل می‌کند. آثار ورشکستگی نه تنها از جنبه اقتصادی، بلکه از جنبه‌های اجتماعی و سیاسی نیز با اهمیت است (لنزبرگ و همکاران،2006).
 به خاطر وجود حرکت مارپیچی منفی در محیط عمومی اقتصاد، ارزیابی عملکرد شرکت و تحقیق در مورد علل و ریشه‌های ورشکستگی و پیش ­بینی ورشکستگی اجتناب­ناپذیر به نظر می‌رسد (کایلی و دیگی، 2002).
تکامل تدریجی و بهبود میزان دسترسی داده‌ها و اطلاعات و تکنیک‌های آماری، امکان تحقیق در زمینه  پیش‌بینی ورشکستگی را تسهیل نموده است.
در راستای مطالعات انجام گرفته در مورد تأثیر کاستی‌ها و ناکارایی‌های بازار و عدم تقارن اطلاعاتی تحقیق در زمینه رتبه‌بندی اعتباری و پیش‌بینی ورشکستگی نیز افزایش قابل توجهی پیدا کرده است.
توصیه‌های ارائه شده در کمیته بال در زمینه کفایت سرمایه در سال 2005، مشوقی برای انجام مطالعات در زمینه پیش‌بینی ورشکستگی تلقّی می‌گردد (عزیز و دیار، 2006).  

3-1- مسأله اصلی تحقیق و فرضیه ­ها

از آن­جایی که بخش عمده­ای از عوامل موثر بر بحران مالی، ناشی از مشکلات نقدینگی واحد تجاری است و صورت جریان وجوه نقد، اطلاعات مناسبی در مورد جریان­های نقدی ارائه می­ کند، بنابراین بررسی توانایی نسبت­های موجود در صورت جریان وجوه نقد به منظور پیش ­بینی ورشکستگی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است.
با توجه به مطالب عنوان شده در بالا سوال تحقیق را می­توان بدین صورت بیان نمود:
 P آیا نسبت­های مبتنی بر اقلام نقدی قابلیت پیش ­بینی بهتری از شرایط بحران مالی شرکت­ها ارائه می‌دهند یا نسبت­های مبتنی بر اقلام تعهدی و یا ترکیبی از آنها؟
لذا فرضیه ­های تحقیق به شرح زیر ارائه می­شوند:
P در شرایط بحران مالی شرکت­ها، ترکیبی از نسبت­های مالی مبتنی بر صورت جریان وجوه نقد و اقلام تعهدی بهتر از نسبت­های مالی صرفاً مبتنی بر اقلام تعهدی قادر به پیش ­بینی ورشکستگی می­باشند.
P در شرایط بحران مالی شرکت­ها، ترکیبی از نسبت­های مالی مبتنی به صورت جریان وجوه نقد و اقلام تعهدی بهتر از نسبت­های مالی صرفاَ مبتنی بر اقلام نقدی قادر به پیش بینی ورشکستگی می‌باشند.

• در شرایط بحران مالی شرکت­ها، نسبت­های مالی مبتنی بر اقلام نقدی، قابلیت پیش ­بینی بیشتری نسبت به نسبت­های مالی مبتنی بر اقلام تعهدی، در دوره نهفتگی دارا می­باشند.

4-1- اهداف اساسی تحقیق

از جهات مختلف پیش ­بینی در آستانه ورشکست قرار گرفتن یک شرکت مفید می‌باشد. از این رو لازم است پیش از اینکه شرکت رسماً اعلام وشکستگی نماید بتوانیم شرایط بحرانی آن را پیش ­بینی نمائیم. لذا لازم است ابزار و معیاری برای این پیش ­بینی داشته باشیم. بدین منظور مدل­های مختلف ارائه شده است. این مدل­ها، مدل­های بیور، آلتمن، شیراتا، اهلتون، زمیسکی، اسپیرینگیت، سی آی اسکور، فولمر، ژنتیک فرج‌زاده، ژنتیک مک کی، پس از انتشار خطا، بهینه­سازی تجمعی ذرات و الگوریم ژنتیک می‌باشد.
هدف اصلی این تحقیق، پیش ­بینی درماندگی مالی شرکت­ها با بکارگیری نسبت­های مالی مبتنی بر اقلام تعهدی و اقلام نقدی و با بهره گرفتن از ابزار شبکه­ های عصبی مصنوعی است. در واقع با بهره گرفتن از روش تحقیق همبستگی و چندین متغیر پیش ­بینی (مستقل) سعی می­ شود متغیر ملاک (وابسته) تعیین شود.

5-1- روش تحقیق

    این تحقیق از از نوع همبستگی با بهره گرفتن از مدل­های شبکه عصبی  برای پیش ­بینی می­باشد و از نوع تحقیق کاربردی است.
جامعه آماری تحقیق شرکت­های سهامی پذیرفته­شده در بورس اوراق بهادار تهران است که از این جامعه ابتدا نمونه ­ای متشکل از دو گروه تحت عنوان شرکت­های مشمول ماده 141 قانون تجارت و شرکت­های عدم مشمول ماده 141 قانون تجارت انتخاب گردید. دوره زمانی تحقیق برای سال­های 1390 و 1391 انتخاب شده و بر اساس داده ­های سال­های 1379 تا 1391 ورشکستگی شرکت­ها برای سال­های 1390 و 1391 پیش ­بینی شده است.

1-5-1- روش جمع­آوری اطلاعات

اطلاعات مورد نیاز شرکت­های ورشکسته و غیرورشکسته از طریق بانک­های اطلاعاتی تدبیرپرداز و ره­آورد نوین و سایت رسمی بورس اوراق بهادار تهران گردآوری شده و آماده ­سازی داده ­ها، با بهره گرفتن از نرم افزار Excel 2007  و کد­نویسی در نرم­افزار VBA و تجزیه و تحلیل نهایی، توسط کدنویسی در نرم­افزار MATLAB  انجام شده است.

2-5-1- قلمرو تحقیق

قلمرو زمانی این تحقیق محدوده زمانی سال­های 1390 و 1391 می­باشد که به منظور تست مدل داده ­های مربوطه، از سال 1379 به بعد جمع­آوری و مورد استفاده قرار گرفته است.
قلمرو مکانی این تحقیق شرکت­های پذیرفته­شده در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد. با توجه ملاحظات ذیل برخی از این شرکت­ها از جامعه آماری استثناء شده ­اند:

• نوع فعالیت آن­ها تولیدی باشد؛
• حداقل در 5 سال متوالی از سال 1379 تا 1391 سهام آنها مورد معامله قرار گرفته باشد؛ و
• اطلاعات مورد نیاز آن­ها در دسترس باشد.

قلمرو موضوعی تحقیق نیز، بررسی تاثیر اقلام تعهدی و اقلام نقدی در پیش ­بینی ورشکستگی شرکت­ها در بورس اوراق بهادار تهران با بهره گرفتن از شبکه های عصبی مصنوعی می­باشد.

6-1- خلاصه فصل اول

در این فصل ضمن بیان اهمیت موضوع ورشکستگی و آثار ناشی از آن، تصویری کلی از تحقیق پیش رو ارائه گردید و مراحل اصلی آن توضیح داده شد. شرایط محیط کسب و کار شرکت‌ها در ایران،  همچنین لزوم انجام تحقیق مناسب با چنین شرایطی توضیح داده شد.  در ادامه با طرح فرضیه، اطلاعات مربوط به روش­شناسی پژوهش و تکنیک به­کار گرفته­شده برای طراحی مدل پیش‌بینی ورشکستگی مشخص گردید که با بهره گرفتن از روش‌های متفاوت آموزش و بهینه­سازی آن در فصول بعد انجام خواهد شد.
Beaver
Dimitras