بهمن ماه 1391
(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)
چکیده
امروزه سرعت تغیرات و شدت رقابت میان سازمانها در صنایع مختلف، آنها را با محدودیت منابع مواجه ساخته است و پایداری و بقا سازمانها در گرو دستیابی به مزیت رقابتی در هزینه، کیفیت، نوآوری و تحویل به طورهمزمان میباشد و از طرفی بدست آوردن مزیت رقابتی درکشف نواحی و بخشهایی میباشد که سازمانها درآن برتری دارند. صاحب نظران معتقند که همواره در صنایع، نواحی تحت عنوان عوامل حیاتی موفقیت وجود دارد که برای سازمانها ایجاد مزیت رقابتی می کنند و موقعیت سازمان را نسبت به رقبا در محیط تثبیت کرده و بازگشت سرمایه را افزایش میدهد؛ بر همین اساس در این پژوهش سعی شده برای اولین بار به شناسایی این عوامل در صنعت روانکارهای ایران پرداخته شود. برای انجام این پژوهش از از مدل تامسون و استریکلند به عنوان مبنای کار استفاده شده است، این مدل عوامل حیاتی موفقیت را در هفت بعد مختلف تعریف کرده و برای هرکدام شاخص هایی را مشخص ساخته است. بر اساس عوامل تائید شده پرسشنامه مبتنی روش فرایند تحلیل شبکه ای تهیه و در اختیار خبرگان صنعت گذاشته شد. اطلاعات بدست آمده با بهره گرفتن از نرم افزار Super Decision مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و پنج عامل “تجربه نوآوری در محصول”، “دانش فنی”، “کیفیت تولید”، “دسترسی به مواد اولیه و افزودنی” و “دسترسی به نیروی ماهر” به عنوان عوامل حیاتی موفقیت این صنعت شناخته شدند. لذا شرکتهایی در این صنعت موفق محسوب میشوند و میتوانند به مزیت رقابتی دست پیدا کنند که بر این عوامل سرمایه گذاری داشته باشند.
فهرست مطالب
عنوان …………………………………………………………………………………………………………………….. صفحه
فصل اول: کلیات پژوهش
1 مقدمه. 1
2-1 بیان مسئله پژوهش… 1
3-1 اهمیت و ضرورت پژوهش… 3
4-1 پیشینه پژوهش… 4
5-1 اهداف پژوهش… 6
فصل دوم: ادبیات موضوع
2-2 برنامه ریزی.. 13
2-2-2 اهمیت و ضرورت برنامه ریزی.. 15
3-2-2 اصول برنامه ریزی.. 16
4-2-2 موانع و محدودیتهای برنامه ریزی.. 17
5-2-2 سیر تکاملی برنامه ریزی.. 17
1- 5-2-2 محصول گرایی.. 18
2- 5-2-2 بازارگرایی.. 18
3- 5-2-2 فراصنعتی.. 18
6-2-2 انواع گرایشهای برنامه ریزی.. 19
1-6-2-2 گرایش ارتجاعی.. 19
2-6-2-2 گرایش غیرفعال. 20
3-6-2-2 گرایش فعال. 21
4-6-2-2 گرایش تعاملی.. 22
7-2-2 انواع روشهای برنامه ریزی.. 23
1-7-2-2 برنامه‌ریزی تخصصی.. 23
2-7-2-2 برنامه‌ریزی عملیاتی (اجرایی) 24
3-7-2-2 برنامه‌ریزی استراتژیک (راهبردی) 24
1-3-7-2-2 اهمیت برنامه ریزی استراتژیک.. 27
2-3-7-2-2 سطوح برنامه ریزی استراتژیک.. 28
3-3-7-2-2 ویژگیهای برنامه ریزی استراتژیک.. 28
4-3-7-2-2 مزایا و محدودیتهای برنامه ریزی استراتژیک.. 29
3-2 استراتژی.. 30
2-3-2 مفهوم استراتژی و تاریخچه آن. 31
3-3-2 استراتژی چیست؟. 32
4-3-2 سه الگوی استراتژی سازی.. 34
1-4-3-2 الگوی کارسالارانه. 34
2-4-3-2 الگوی انطباقی.. 34
3-4-3-2 الگوی برنامه ریزی.. 35
5-3-2 تکنیکهای تدوین و تنظیم استراتژی.. 36
1-5-3-2 مدل BCG.. 36
2-5-3-2 ماتریس تعیین جهت سیاستگذاریها (DPM ) 39
3-5-3-2 مدل SWOT.. 41
4-5-3-2 مدل تجزیه و تحلیل هوفر. 43
5-5-3-2 مدل ارزیابی موقعیت و اقدام استراتژیک (SPACE) 43
6-5-3-2 مدل ADL. 45
6-3-2 ابعاد مفهوم استراتژی.. 47
4-2 تعریف رقابت و رقابت پذیری.. 48
5-2 تعریف و مفهوم مزیت رقابتی.. 49
1-5-2 تعاریف مزیت رقابتی.. 52
6-2 انواع تئوری مزیت رقابتی.. 53
1-6-2 تئوری سازمان صنعتی.. 54
1-1-2-6 چارچوب استراتژی پورتر. 57
2-6-2 تئوری منبع مدار 60
1-1-6-2 ابعاد مزیت رقابتی.. 67
2-1-6-2 ضعفهای اساسی دیدگاه منبع مدار 67
3-6-2 تئوری شومپترین.. 68
4-6-2منابع ایجاد مزیت قابتی.. 69
7-2 عوامل حیاتی موفقیت (CSF) 70
1-7-2 دیدگاه های موجود درباره عوامل حیاتی موفقیت.. 71
2-7-2 تعاریف عوامل حیاتی موفقیت.. 73
3-7-2 راههای تشخیص عوامل حیاتی موفقیت.. 74
4-7-2 عوامل حیاتی موفقیت و شایستگیهای کلیدی.. 75
5-7-2 گامهای اساسی روش عوامل حیاتی موفقیت.. 75
6-7-2 کاربرد عوامل موفقیت در مدیریت استراتژیک.. 77
7-7-2 ویژگیهای عوامل حیاتی موفقیت.. 78
8-7-2 منشاء عوامل حیاتی موفقیت سازمان. 78
8-2 روانکارها و تعاریف آن. 84
9-2 تصمیم گیری چند معیاره و فرایند تحلیل شبکه ای.. 84
1-9-2 تصمیم گیری چند معیاره 85
1-1-9-2 انواع تصمیم گیری چند شاخصه. 86
2-9-2 روش فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) 87
ANP. 89
4-9-2 مراحل روش فرایند تحلیل شبکه ای( ANP ) 90
5-9-2 خصوصیات فرایند تحلیل شبکه ای.. 93
فصل سوم: روش تحقیق
1-3 مقدمه. 96
2-3 مدل مفهومی پژوهش… 97
3-3 مراحل انجام پژوهش… 97
4-3 روش شناسی پژوهش… 99
5-3 جامعه آماری.. 103
6-3 نمونه آماری.. 103
7-3 روش گردآوری اطلاعات.. 103
1-7-3 روشهای کتابخانه ای.. 104
2-7-3 مصاحبه. 105
3-7-3 پرسشنامه. 106
8-3 روایی(اعتبار) و پایایی.. 108
1-8-3 روایی.. 108
2-8-3 پایایی.. 109
9-8 روش تجزیه و تحلیل داده های آماری.. 111
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات
1-4- مقدمه. 113
بخش اول. 114
2-4 تحلیل جمعیت شناختی.. 114
1-2-4 فراوانی سنی پاسخ دهندگان. 114
2-2-4 فراوانی سطح تحصیلات.. 115
3-2-4 سابقه خدمت پاسخ دهندگان. 117
4-2-4 فراوانی سابقه خدمت در صنعت روانکارها 118
بخش دوم 118
3-4 شناسایی و اولویت بندی عوامل حیاتی موفقیت با بهره گرفتن از روش فرایند تحلیل شبکه ای 119
1-3-4 مرحله اول: ساخت مدل و سازماندهی مسئله به یک ساختار شبکه ای.. 119
2-3-4 مرحله دوم: تشکیل ماتریسهای مقایسه زوجی و بردارهای اولویت.. 121
1-2-3-4 مرحله اول: مقایسه زوجی معیارهای اصلی.. 122
2-2-3-4 مرحله دوم: مقایسه زوجی وابستگی های دورنی میان معیارهای اصلی.. 123
3-2-3-4 مرحله سوم: مقایسه زوجی زیرمعیارهای هریک از معیارهای اصلی.. 124
4-2-3-4 مرحله چهارم: مقایسه زوجی وابستگی های درونی زیرمعیارها 126
3-3-4 تشکیل ماتریس تصمیم (سوپر ماتریس) 127
4-4 بررسی سؤالات پژوهش… 133
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
1-5 مقدمه. 137
2-5 خلاصه و نتیجه گیری.. 137
3-5 پیشنهادات.. 139
1-3-5 پیشنهادات بر اساس یافته های پژوهش… 140
3-3-5 پیشنهادات برای پژوهشهای آتی.. 143
4-5- محدودیتهای پژوهش… 144
منابع فارسی.. 145
منابع لاتین.. 150
پیوست ها
پرسشنامه شماره 1 162
پرسشنامه شماره 2 167
پرسشنامه شماره 3 170
مقدمه
در دنیای امروز شاهد تغییرات و تحولات شگرف در زمینه‌های مختلف هستیم. از این حیث جهانی شدن بازارها، دانش اقتصاد، تجارت الکترونیک و معرفی فناوریهای جدید چالشهای متعددی برای سازمانها صرف نظر از اندازه آنها درجهت پایداری در محیط رقابتی ایجاد کرده است. سازمانها برای رقابت مؤثر در بازارهای جهانی نیازمند انعطاف و پاسخگویی سریع به تمایلات مشتریان هستند و این مهم صورت نمیپذیرد مگر سازمان محیط خود را شناخته و برای رسیدن به اهداف خود برنامه ریزی انجام دهد. این برنامه ریزی باید برای عواملی صورت پذیرد که برای صنعت حیاتی بوده و میتوانند جهت پایداری و رقابت سازمانها در بازار مزیت رقابتی ایجاد نمایند.
در این فصل پژوهشگر ابتدا باتوجه به موضوع پژوهش به بیان مسئله اصلی پژوهش، ضرورت و اهمیت آن، اهداف و سؤالات، روش پژوهش، جامع آماری می پردازد و در پایان اصطلاحات و واژگان تخصصی مطرح شده و مورد بررسی قرارمیگیرد.
2-1 بیان مسئله پژوهش
وجود فضای رقابتی میان سازمانها، آنهارا به این امر وا داشته که بر نقاط قوتی تأکید کنند که برای آنها مزیت رقابتی کسب خواهد کرد. ممکن است سازمانها از این نقاط به عنوان ظرفیتها یا موقعیتهایی برای تقویت رقابت با سایر سازمانهااستفاده نمایند، زیرا در بلند مدت موفقیت سازمانهاو صنایع مستلزم کسب مزیت رقابتی پایدار و مستمر میباشد.
در این پژوهش از دیدگاه کسانی استفاده شده که معتقدند همواره در صنایع، بخشها و نواحی ای وجود دارد که مدیران صنعت میبایست جهت کسب مزیت رقابتی و بهبود جایگاه بنگاه خود نسبت به سایر رقبا، به آنها توجه ویژه کرده و عملکرد خوبی را در آن بخشها نسبت به رقبا کسب نمایند. این صاحب نظران از این عوامل و بخشها تحت عنوان “عوامل حیاتی موفقیت”یاد می کنند. عوامل حیاتی موفقیت، عوامل محدود و مشخصی هستند که وجودشان حرکت موفقیت آمیز مدیر یا یک سازمان را تضمین می کند. (بنتون و همکاران، 1984) این عوامل بخش اصلی مزیت رقابتی برای صنایع به شمار میآیند. و شناسایی این عوامل به سازمانها امکان تصمیم گیری درباره اینکه “آیا توانایی ساخت شرایط لازم برای پاسخگویی به عوامل حیاتی موفقیت را دارند؟” میدهد و همچنین به آنها و کارکنان در جهت درک نواحی حیاتی برای تخصیص منابع و زمان کمک می کند.
از عوامل حیاتی موفقیت تعاریف متعددی به عمل آمده و استفاده از این واژه به سال 1961 بر میگرد، اولین بار رونالد دانیل مک کینزی آن را ایجاد کرد.(دانیل،1961) این فرایند توسط جان. اف روکارت در سال 1981 دوباره تعریف شد.(روکارت، 1981) و در سال 1995 جیمز جانسون و میشل فریزن آن را برای تنظیمات بسیار بخشها بکار بردند.(جانسون و فریزن، 1995)
یکی از مهمترین تعاریف را روکارت در سال 1979ارائه کرده است : (روکارت، 1379)
“عوامل حیاتی موفقیت اشاره به حوزه های محدودی در هر پروژهیا کسب و کار دارد که چنانچه به نتایج مطلوب منجر شوند، مزیت و کارایی رقابتی مناسبی را برای سازمان تضمین خواهند نمود” وهمچنین از این عوامل به عنوان اصطلاحاتی جهت عنصری که برای سازمانهایا پروژه ها ضروری است، تا از طریق آن به ماموریتشان دست پیدا کنند نام برده است.
همانطور که میدانید، کشور ایران از منابع طبیعی غنی برخوردارد است که مهم ترین آنها نفت میباشد که به طلای سیاه نیز معروف است. وجود این نعمت خدادادی بستری را در جهت تولید محصولات و فراوردههای نفتی ایجاد کرده است. از جمله صنایع تولیدی فراوردههای نفتی صنعت روانکارها میباشد. وجود چنین صنعتی می تواند کمک ارزنده ای بر چرخه اقتصاد داشته باشد و به اشتغال زایی کشور کمک کند. همچنین صادرات این محصولات به ذخایر ارزی کشور کمک می کند. لذا موفقیت این صنعت برای کشور امری حیاتی است.
این مطالعه سعی دارد با بهره گرفتن از مدل تامپسون و استریکلند به شناسایی عوامل حیاتی موفقیت برای این صنعت بپردازد.
3-1 اهمیت و ضرورت پژوهش
سرعت تغییرات و شدت رقابت میان سازمانها در صنایع مختلف آنها را با محدودیت منابع مواجه ساخته است و پایداری و بقا سازمانها در گرو دستیابی آنها به مزیت رقابتی در هزینه، کیفیت، نوآوری و تحویل به طورهمزمان میباشد و از طرفی بدست آوردن مزیت رقابتی درکشف نواحی و بخشهایی است که درآن برتری دارند. زیرا صاحب نظران معتقند که همواره در صنایع، نواحی و بخشهایی تحت عنوان عوامل حیاتی موفقیت وجود دارد که برای سازمانها ایجاد مزیت رقابتی می کنند. همانطور که روکارت در کتاب خود از این عوامل تحت حوزه های محدود یاد می کند که اگر به نتایج مطلوب منجر شوند، مزیت و کارایی رقابتی مناسبی برای سازمانها تضمین می کنند و مدیران برای بهبود جایگاه فعلی سازمان خود نسبت به سایر رقبا باید نگاه ویژه ای نسبت به این عوامل داشته باشند، از طرفی، جستجو و کشف این عوامل به افزایش بازگشت سرمایه کمک می کند و عملکرد بهترسازمان را در اقدامات مختلف در مقایسه با رقبا در پی خواهد داشت. از طرف دیگر، سازمانهاو مؤسسه‌ها با در نظر داشتن این عوامل میتوانند در آینده وضعیت خود را با سازمانهای مشابه در سطح ملی و بین‌المللی به درستی و با دقت مورد مقایسه قرار داده و به طور مستمر به بهبود آن بپردازند. به عقیده بسیاری از صاحبنظران، برخورداری یک سازمان از موقعیت متمایز نسبت به سایر رقبا در یک یا چند مورد از عوامل حیاتی موفقیت صنعت مربوطه، فرصت طلایی و استثنایی را جهت کسب مزیت رقابتی برای آن سازمان ایجاد مینماید. هنگامیکه عوامل حیاتی شناسایی میشوند به تبع حوزه هایی که نیازمند سرمایه گذاری میباشند، شناسایی میگردند و از آنهام یتوان به عنوان معیاری برای تخصیص بهینه منابع در جهت افزایش بازدهی استفاده کرد.. ازطرفی وقتی سازمانها به عواملی که برای موفقیت سازمان حیاتی هستند پی میبرند و سرمایه گذاری می کنند میتوانند به بهبود کیفیت در محصولاتشان دستیابند؛ افزایش کیفیت به سازمانها در جهت دستیابی به بازارهای جهانی کمک می کند. و همچنین در کاهش آلودگیها و مصرف بنزین اثر گذار است. در نهایت اولویت بندی عوامل حیاتی موفقیت می تواند به دست اندرکاران جهت درک اهمیت نسبی آنها و توسعه برنامه های بهبود در مواردی که فاقد منابع کافی هستند، کمک کند. اگر سازمانها به این عوامل توجه نداشته باشند اثر بسزایی در شکست آنها خواهند داشت. از این رو شناخت این عوامل در تدوین استراتژی سازمانی ضروری میباشد.
4-1 پیشینه پژوهش
همانطور که از عنوان “عوامل حیاتی موفقیت” پیداست، سازمانها و صنایع مختلف برای موفقیت خود باید به شناسایی این عوامل بپردازند و این موضوع برای آنها امر حیاتی محسوب می شود.
در راستای شناسایی و اولویت بندی این عوامل با بهره گرفتن از رویکردهای متفاوت مقالات بسیاری وجود دارد. اما در حال حاضر با جستجوهایی که توسط پژوهشگر انجام شده، در خصوص شناسایی عوامل حیاتی موفقیت در صنعت روانکارها هیچ گونه پژوهش سیستماتیکی انجام نشده است.
- اهداف فرعی
- شناسایی نیازهای صنعت روانکارهای ایران جهت موفقیت
- کمک به مدیران صنعت برای تخصیص بهینه منابع
- تشریح روابط دویا چند جانبه میان عوامل حیاتی
- اولویت بندی عوامل حیاتی موفقیت در صنعت روانکارهای ایران
6-1 سؤالات پژوهش
- 1. آیا عوامل مرتبط با تولید از عوامل اصلی و حیاتی موفقیت در صنعت روانکارها میباشد؟
- آیا عوامل مرتبط با تکنولوژی از عوامل اصلی و حیاتی موفقیت در صنعت روانکارها میباشد؟
3.آیا عوامل مرتبط با بازاریابی از عوامل اصلی و حیاتی موفقیت در صنعت روانکارها میباشد؟
- آیا عوامل مرتبط با توزیع از عوامل اصلی و حیاتی موفقیت در صنعت روانکارها میباشد؟
- آیا عوامل مرتبط با مهارت و توانمندیهای سازمانی، از عوامل اصلی و حیاتی موفقیت در صنعت روانکارها میباشد؟
- آیا میان عوامل حیاتی موفقیت رابطه ای وجود دارد؟
- چگونگی اولویت بندی عوامل حیاتی موفقیت در صنعت روانکارهای ایران؟
7-1 روش انجام پژوهش
این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ گردآوری داده ها، توصیفی- پیمایشی و ابزار آن پرسشنامه، و جامعه آماری آن را خبرگان صنعت روانکارهای ایران تشکیل میدهند.
در این پژوهش ابتدا پس از انجام مطالعات کتابخانهای و بررسی پژوهشهای پیشین، مدل مناسب برای انجام پژوهش انتخاب شد. سپس از طریق مصاحبه نظر هرکدام از مصاحبه شونده گان را درمورد عوامل مشخص شده در مدل تامپسون و استریکند پرسیده تا اگر مخالف عاملی هستند آن را حذف و اگر عامل جدیدی را در نظر دارند آنهارا بیان کنند. جمع بندی نتایج بررسی اولیه منجر به تهیه پرسشنامه نهایی جهت گردآوری اطلاعات و دیدگاه خبرگان در صنعت روانکارهای ایران خواهد شد. در آخر با بهره گرفتن از روش فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) میزان و ضریب اهمیت هریک از عوامل مشخص شده و عوامل حیاتی موفقیت براساس اهمیتشان اولویت بندی میشوند.
1-7-1 قلمرو پژوهش
قلمرو زمانی
با توجه به نوع پژوهش، مدت انجام این پژوهش از زمان تصویب پروپوزال حدود نه ماه به طول انجامید.
قلمرومکانی
قلمرو مکانی این پژوهش را صنعت روانکارها در ایران تشکیل میدهد که عمده سازمان های فعال در این صنعت چهار شرکت ایرانول، سپاهان، پارس و بهران میباشد.
قلمرو موضوعی
این موضوع در مباحث برنامه ریزی راهبردی قرار می گیرد.
2-7-1 جامعه و نمونه آماری
در این پژوهش گروه خبرگان صنعت روانکارها در ایران که اغلب در چهار شرکت اصلی و بزرگ ایران (ایرانول، بهران، پارس و سپاهان) درحال فعالیت هستند به عنوان جامعه آماری در نظر گرفته و مقرر شد پس از مشورت با مدیران و مشاورین، افراد خبره و شایسته ای که در زمینه های مختلف صنعت شناخت کافی دارند به عنوان نمونه پژوهش انتخاب و معرفی شوند.
8-1 تعریف واژگان و اصطلاحات کلیدی پژوهش
- موفقیت: دستیابی به ارزشها در جهت پیشی گرفتن از رقبا
آخرین نظرات