از روان‌شناسی شناختی که بگذریم در حوزه شناخت درمانی، بک ‌۱۹۶۷ در اولین نوشته‌هایش به مفهوم طرحواره اشاره کرد. با این حال در روان‌شناسی، طرحواره به عنوان هر اصل سازمان‌بخش کلی در نظر گرفته می‌شود که برای درک تجارب زندگی فرد ضروری است. یکی از مفاهیم جدی و بنیادی حوزه روان‌درمانی، این است که بسیاری از طرحواره‌ها در اوایل زندگی شکل می‌گیرند، به حرکت خود ادامه می‌دهند و خودشان را به تجارب بعدی زندگی تحمیل می‌کنند، حتی اگر هیچ‌گونه کاربرد دیگری نداشته باشند. این مسئله همان چیزی است که گاهی اوقات به عنوان نیاز به هماهنگی شناختی از آن یاد می‌شود، یعنی حفظ دیدگاهی با ثبات درباره خود و دیگران؛ حتی اگر این دیدگاه نادرست یا تحریف شده باشد. با این تعریف کلی طرحواره می‌تواند مثبت یا منفی، سازگار یا ناسازگار باشد و همچنین می‌تواند در اوایل زندگی یا در مسیر بعدی زندگی شکل بگیرد (یانگ،کلوسکو، ویشار،۱۹۵۰؛ حمیدپور، اندوز،۱۳۸۸).

یانگ متوجه شد که به نظر میرسد برخی از مفروضههای درمان شناختی- رفتاری در مورد بیماران مبتلا به مشکلات منش شناختی صدق نمیکند. در ابتدای درمان شناختی- رفتاری از بیمار انتظار میرفت افکار و احساسات خود را مشاهده و ثبت کند ولی این دسته بیماران قادر به انجام این کار نبودند. به نظر میرسید که شناختواره و هیجانهای این بیماران خارج از دسترشان باشد و بسیاری از این بیماران درگیر اجتناب شناختی- عاطفی بودند. طرحواره‌درمانی بر پایه رفتار‌درمانی شناختی کلاسیک بنا شده است و  با تاکید بیشتر بر ریشه‌های تحولی مشکلات روان‌شناختی در دوران کودکی و نوجوانی، استفاده از تکنیک‌های برانگیزنده و ارائه مفهوم سبک‌های مقابله‌ای ناسازگار، به درمان افسردگی میپردازد (یانگ،کلوسکو، ویشار،۱۹۵۰؛ حمیدپور، اندوز،۱۳۸۸).

یانگ مطرح کرد که آن‌ها تصاویر ذهنی خود را بلوکه میکنند و نمیخواهند ریشه مشکلات خود را بیابند و از بسیاری از موقعیتها که روبروشدن با آن به پیشرفتشان کمک میکند اجتناب میکنند. وی اشاره کرد که هیجانهای منفی مثل اضطراب و یا افسردگی از طریق محرکهای مرتبط با خاطرات دوران کودکی برانگیخته میشود و فرد با دوری از این محرکها سعی دارد هیجانهای منفی را درک نکند. این اجتناب برای فرد به شکل عادت درآمده و تغییر راهبرد مقابله با عواطف و خلق منفی در فرد دشوار میگردد. انسان موجودی سرشار از عادات متفاوت است. از طریق انتخاب‌های مکرر، الگوهای رفتاری گذشته آموخته می‌شوند و بر اساس آن‌ها، افراد تا حدودی رفتار و واکنش های خود را در زمان تعیین می‌کنند. عادت‌ها از کارآیی بالایی برخورد دارند، زیرا اجازه می‌دهند تا با ساده‌کردن زندگی خود، هر روز همه چیز را برای تصمیم‌گیری از اول آغاز نکنیم. عادات کمک می‌کنند تا با ایجاد الگوهای رفتاری قابل پیش‌بینی، از توان پیشگویی آینده برخوردار باشیم (پیکهارت؛ هومان،۱۳۸۰).

طرحواره‌ها الگوهای هیجانی و شناختی خود –آسیب رسانی هستندکه در ابتدا رشد و تحول درذهن شکل گرفته‌اند و در سیر زندگی تکرار می‌شوند. توجه کنید که طبق این توصیف، رفتار یک فرد، بخشی از طرحواره محسوب نمی‌شود، یانگ معتقد است که رفتارهای ناسازگار در پاسخ به طرحواره‌ها محسوب نمی‌شود (یانگ،کلوسکو، ویشار، ۱۹۵۰؛ حمیدپور، اندوز،۱۳۸۶). البته تمام طرحواره‌ها بر پایه وقایع آسیب‌رسان یا بد‌رفتاری دوران کودکی شکل گرفته‌اند. اگرچه تمام طرحواره‌ها ریشه تحولی وقایع آسیب‌زا ندارند، ولی همه آن‌ها مخل زندگی سالم هستند. اغلب طرحواره‌ها نتیجه تجارب زیان‌بخش محسوب می‌شوند که فرد در سیر دوران کودکی و نوجوانی دایما با این تجارب روبرو بوده است. اثر این تجارب ناگوار در سیر تحول با یکدیگر جمع می‌شود و منجر به شکل‌گیری یک طرحواره کاملا ناسازگار تمام عیار می‌گردد (یانگ،کلوسکو، ویشار، ۱۹۵۰؛حمیدپور، اندوز،۱۳۸۶).

معمولا ماهیت ناکارامد طرحواره‌ها وقتی ظاهر می‌شود که بیماران در روند زندگی روزمره خود و در تعاملاتشان با دیگران به گونه‌ای عمل کنند که طرحوارههای آن‌ها تایید شود، حتی اگر برداشت اولیه آن‌ها درست نباشد. طرحواره‌های ناسازگار اولیه و راه‌های ناکارامدی که بیماران از طریق آن‌ها یاد می‌گیرند با دیگران کنار بیایند، اغلب زیربنای نشانه‌های مزمن اختلالات محور I مثل اضطراب، افسردگی، سوءمصرف مواد و اختلالات روان‌تنی به شمار می‌روند. طرحواره‌ها حالت ابعادی دارند، بدین معنا که از نظر شدت و گستره فعالیت در ذهن با یکدیگر فرق دارند. طرحواره بهطورکلی، بهعنوان ساختار، قالب یا چهارچوب تعریف می‌شود. در فلسفه قدیم یونان، منطقیون رواقی، مخصوصا فروسیپوس (‌۲۰۶ الی ۲۷۹ ق.م ) اصول منطق را در قالب طرحواره استنباط نوسبام‌ در سال ۱۹۹۴ مطرح شده بود و در نظام فلسفی کانت، درک و دریافت نقطه اشتراک تمام عناصر یک مجموعه تعریف می‌شود (یانگ، کلوسکو، ویشار، ۱۹۵۰؛ حمیدپور، اندوز،۱۳۸۸).

واژه طرحواره در روان‌شناسی و به طور گسترده‌ در حوزه‌شناختی، تاریخچه‌ای غنی و برجسته دارد. در حوزه رشد شناختی، طرحواره را به صورت قالبی در نظر می‌گیرند که براساس واقعیت یا تجربه شکل می‌گیرد تا به افراد کمک کند تجارب خود را تبیین کنند. علاوه بر این، ادراک از طریق طرحواره، واسطه‌مندی می‌شود و پاسخ‌های افراد نیز توسط طرحواره و باورهای شکل گرفته آن‌ها جهت پیدا می‌کنند. طرحواره، بازنمایی انتزاعی خصوصیات متمایز‌کننده یک واقعه است و به عبارت دیگر، طرحی کلی از عناصر برجسته یک واقعه را گویند که در بحث حافظه بیشتر به توصیف آن خواهیم پرداخت. در روان‌شناسی، احتمالا این واژه بیشتر با کارهای پیاژه تداعی می‌شود چراکه او در مراحل مختلف رشدشناختی به تفضیل در خصوص طرحواره و باورها بحث کرده است. در حوزه رشدشناختی طرحواره بهعنوان نقشه انتزاعی شناختی در نظرگرفته می‌شود که راهنمای تفسیر اطلاعات و حل مسئله است. بنابراین ما به یک طرحواره زبانی برای فهم یک جمله و به یک طرحواره فرهنگی برای تفسیر یک افسانه نیاز داریم (یانگ،کلوسکو، ویشار، ۱۹۵۰؛ حمیدپور، اندوز،۱۳۸۸).

وی چهار دسته از تجارب دوران کودکی را مسبب شکل‌گیری پنج محدوده طرحوارهها دانست و ۱۸ طرحواره ناسازگار را شناسایی و معرفی کرد. یانگ معتقد بود که چهار دسته از تجارب اولیه زندگی، روند اکتسابی طرحواره‌ها را تسریع می‌کنند. اولین دسته از تجارب اولیه زندگی، ناکامی ناگوار نیازها هستند. نوع دوم تجارب اولیه زندگی، آسیب‌دیدن و قربانی‌شدن هستند. در نوع سوم تجارب، مشکل این است که کودک، زیادی چیزهای خوب را تجربه می‌کند. نوع چهارم تجارب زندگی که باعث شکل‌گیری طرحواره‌ها می‌شود، درونی‌سازی انتخابی یا همانند‌سازی با افراد مهم زندگی است  (یانگ،کلوسکو، ویشار، ۱۹۵۰؛ حمیدپور، اندوز،۱۳۸۸).

مفیدبودن طرحواره‌درمانی در درمان افسردگی و اضطراب مزمن، اختلالات خوردن، مشکلات شدید زناشویی و مشکلات رایج تداوم روابط صمیمی مورد تایید است. درمانگران با بهره گرفتن از راهبردهای شناختی‌، عاطفی‌، رفتاری و بین‌فردی‌، در مبارزه با باورهای معیوب بیمار افسرده اقدام میکند. وقتی بیماران الگوهای ناکارامد مبتنی بر طرحواره‌هایشان را تکرار می‌کنند، درمانگر آن‌ها را به شیوه‌ای همدلانه با دلایل و ضرورت تغییر‌، روبهرو می‌کند‌. درمانگر به علت بکارگیری باز والدینی حدومرزدار در برابر نیازهای ارضاء‌‌نشده دوران کودکی بسیاری از بیماران در حکم یک پادزهر نسبی عمل مینماید(یانگ،کلوسکو، ویشار،۱۹۵۰؛ حمیدپور، اندوز،۱۳۸۸).

درمانگر پس از شناسایی طرحواره موردنظر که به شکل ناسازگار عملکرد فرد را مختل ساخته است به بیمار کمک میکند تا از طریق تکنیکهای تجربی و از طریق تصویرسازی ذهنی، خاطرات بد دوران کودکی خود را تجسم کند و تمام هیجانهای سرکوب شده خود را طی فرصتی بروز دهد. هدف درمانی این است که بیمار از نظر رفتاری و شناختی به شکل تجربی متوجه تفاوت موقعیتهای گذشته نسبت به موقعیت کنونی شود و شیوه های مقابلهای خود را به شکل سازگارتری شکل دهد. درمانگر در تمام طول مدت درمان با رعایت صراحت و صداقت و بازوالدینی حد و مرزدار رابطه انسانی با بیمار برقرار کند. هدف درمان ایجاد احساس مطلوب و سازگار مخالف با طرحواره ناسازگار در فرد است تا عملکردش بهبود یافته و از رنج افسردگی رهایی یابد. بر این باوریم که باورهای معیوب به دلیل ارضانشدن نیازهای هیجانی اساسی دوران کودکی به شکل خاطره در حافظه بلندمدت آن‌ها ثبت و نگهداری میشود. معتقدیم که این نیازها، جهان شمول هستند. همه انسانها این نیازها را دارند، اگرچه شدت این نیازها در بعضی افراد بیشتر است. فردی که از سلامت روان برخوردار است می‌تواند این نیازهای هیجانی اساسی را به طور سازگارانه‌ای ارضا کند. گاهی اوقات تعامل بین خلق‌و‌خوی فطری کودک و محیط اولیه به جای ارضا این نیازها، منجر به ناکامی آن‌ها می‌شود (یانگ،کلوسکو، ویشار،۱۹۵۰؛ حمیدپور، اندوز،۱۳۸۸).

باورهای کسب شده برای بقا خودشان می‌جنگند. اگرچه فرد میداند این باورها منجر به ناراحتی وی می‌شود، ولی با آن‌ها احساس راحتی می‌کند و همین احساس راحتی فرد را به این نتیجه می‌رساند که باورهایش درست است. افراد به سمت وقایعی کشیده می‌شوند که با باورهایشان همخوانی دارد و به همین دلیل تغییر باورهای کسب شده سخت است‌. بیماران به آن‌ها به عنوان حقایقی می‌نگرند که بدون به بوته آزمایش گذاشتن صحت و سقم آن‌ها، معتقدند که این حقایق درست هستند. نتیجه چنین دیدگاهی این است که باورها و شناختهای کسب شدهشان بر پردازش تجارب بعدی تاثیر می‌گذارد و نقش عمده‌ای در تفکر، احساس، رفتار و نحوه برقراری ارتباط بیماران با دیگران بازی می‌کنند و بهگونه‌ای متناقض و اجتنابنا‌پذیر‌، زندگی بزرگسالی را به شرایط ناگوار دوران کودکی می‌کشانند که غالبا برای بیماران زیانبخش بوده است. باورها و خاطرات در اوایل دوران کودکی و نوجوانی بازنمایی‌هایی دقیق از محیط پیرامون ایجاد می‌کنند. تجربه ما نشان داده است که شیوه زندگی افراد تا حدودی بازتابی دقیق از محیط زندگی اولیه‌شان است (یانگ،کلوسکو، ویشار، ۱۹۵۰؛ حمیدپور، اندوز،۱۳۸۸).

در طرحواره‌درمانی بین طرحوارهها تفاوت قایل می‌شوند و طرحواره‌ها فقط شامل خاطرات، هیجان‌ها، احساس‌های بدنی و شناخت‌واره‌ها هستند و به هیچ عنوان پاسخ‌های رفتاری فرد را در بر‌نمی‌گیرند. رفتار، بخشی از طرحواره به شمار نمی‌آید، بلکه بخشی از پاسخ‌های مقابله‌ای است و از باورها نشات می‌گیرد. اگرچه اکثر پاسخ‌های مقابله‌ای به شکل رفتاری هستند با این حال بیماران از طریق راهبردهای شناختی و هیجانی نیز دست به مقابله می‌زنند. سبک مقابله‌ای ممکن است به صورت شناختی، عاطفی یا رفتاری بروز کند، ولی در هر حال بخشی از طرحواره محسوب نمی‌شود. در مجموع ساختارهای فرد- ویژه یا طرحواره‌ها پایه‌های اساسی شخصیت را می‌سازند. آلفورد و بک معتقدند مفهوم طرحواره ممکن است زبان مشترکی جهت تسهیل یکپارچگی بعضی از رویکردهای روان‌درمانی فراهم کند(ص۲۵).  طبق مدل بک باور مرکزی نشانگر معنا یا محتوای شناختی طرحواره است (یانگ،کلوسکو، ویشار، ۱۹۵۰؛ حمیدپور، اندوز،۱۳۸۸).

همچنین بک مفهوم خود از ذهنیت را بسط و گسترش داده است. ذهنیت شبکه یکپارچه‌ای از مولفه‌های شناختی، عاطفی، هیجانی و رفتاری است. یک ذهنیت ممکن است بسیاری از طرحواره‌های شناختی را دربرگیرد. این ذهنیت ها، افراد را به سمت واکنش‌های افراطی سوق می‌دهند آن‌ها را در دستیابی به اهداف خاصی جهت‌دهی می‌کنند. ذهنیت‌ها مانند باورها عمدتا خودکار هستند و احتیاج به فعال‌سازی دارند. افرادی که آسیب‌پذیری شناختی دارند، در صورت مواجه‌شدن با هستند و احتیاج به فعال‌سازی دارند. افرادی که آسیب‌پذیری شناختی دارند، در صورت مواجه‌شدن با استرس‌های مربوط به آسیب‌پذیری‌شان، ممکن است علایم مرتبط با ذهنیت را بروز دهند(یانگ،کلوسکو، ویشار،۱۹۵۰؛ حمیدپور، اندوز،۱۳۸۸).

طبق دیدگاه بک ذهنیت‌ها از طرحواره‌هایی تشکیل شده‌اند که دربرگیرنده خاطرات، راهبردهای حل مسئله، تصاویر ذهنی و زبان هستند. ذهنیت‌ها، راهبردهای برنامه‌ریزی شده جهت به انجام رساندن مهارت‌های بقایی مثل دفاع در برابر شکارگر را فعال می‌سازند (‌ص ۲۷). بک (۱۹۹۶، ص۹) معتقد است ذهنیت ممکن است لزوما به هنگام برانگیختگی طرحواره فعال نشود. حتی زمانی که مولفه شناختی طرحواره برانگیخته می‌شود ممکن است هیچ‌گونه مولفه عاطفی، انگیزشی یا رفتاری را مشاهده نکنیم (یانگ،کلوسکو، ویشار،۱۹۵۰؛ حمیدپور، اندوز، ۱۳۸۸).

وقتی بک و همکارانش از راهبردهای شناختی و رفتاری بیمار بحث می‌کنند، به نظرمی‌رسد این راهبردها با دیدگاه طرحواره‌درمانی درخصوص سبک‌های مقابله‌ای همخوان باشند. افرادی که از سلامت روانی برخوردارند به کمک راهبردهای مقابله‌ای شناختی و رفتاری سازگارانه با موقعیتهای زندگی مقابله کنند، در حالی که افراد مشکل‌دار پاسخهای ناسازگارانه و انعطاف‌پذیری را بهکار می‌گیرند. مدل بازنگری شده بک و آخرین اظهارنظرهای یانگ در خصوص مدل طرحواره مفاهیم مشترک زیادی دارند. هر دو مدل به منظور درک شخصیت بر ساختارهای مرکزی مثل طرحواره و ذهنیت‌ها تاکید می‌کنند. هر دو نظریه شناخت، انگیزش، هیجان، میراث ژنتیکی، مکانیسم‌های مقابله‌ای و تاثیرات فرهنگی را به عنوان جنبه‌های مهم شخصیت مدنظر قرار می‌دهند. هر دو مدل تاکید می‌کنند که در فرایند درمان باید به جنبه‌های هوشیار و ناهوشیار شخصیت توجه کنیم. تفاوت‌های این دو مدل ظریف و اغلب نشانگر تاکید آن‌ها بر جنبه‌های خاصی است. و وجه مشترک مدل یانگ و رویکرد پردازش اطلاعات در تعریف طرحوارههاست. بک و یانگ نیز طرحوارهها را مجموعهای از خاطرات و شناختها و هیجانهای مرتبط با خاطرات میدانند(یانگ،کلوسکو، ویشار،۱۹۵۰؛ حمیدپور، اندوز،۱۳۸۸). بعد از یانگ که نظرات بک را در نظریه جدیدی تدوین و از منظر دیگر به ذهن و روان انسان نگاه کرد، روانشناسان متعددی درپی ارائه نظرات جدید در مورد روان انسان با نگاه شناختی بودند. با توجه به موضوع پژوهش نظرات دو نظریهپرداز دیگر که نظرات آن‌ها بسیار شهرت نیافت معرفی میشود. از میان این روانشناسان نظرات افرادی چون باور و لسلی گرینبرگ که به ترتیب مدل راهاندازی عاطفی و درمان هیجان محور را ارائه کردند در ذیل مورد توجه قرار خواهد گرفت.

سایت های دیگر:

رویکرد افراد به صورت موجودات فعال و معقول درنظرگرفته میشوند و فرایندهای تفکر همچون ادراک، توجه، حافظه، راهبردهای برنامه ریزی، طبقهبندی اطلاعات و درککردن قطعات کتبی و شفاهی مورد بررسی قرار میگیرد. این رویکرد درباره نحوه حل مسایل شناختی کودکان تا بزرگسالی توجیهات دقیقی ارائه میکند. مدلهای گوناگون پردازش اطلاعات وجود دارد. برخی از این مدلها محدود است، زیرا مهارت فرد را در یک یا چند تکلیف دنبال میکنند. الگوهای دیگری نیز وجود دارد که سیستم شناختی انسان را به صورت یک کل توصیف میکند. پردازش اطلاعات مانند نظریه شناختی- رشدی پیاژه، افراد را موجودات فعال و معقول میداند که در پاسخ به درخواستهای محیطی، تفکر خودشان را تغییر میدهند (برک، ۲۰۰۷؛ سیدمحمدی، ۱۳۸۷).

در رویکرد پردازش اطلاعات، داده ها بر حسب نمادها رمزگذاری میشوند و تغییر در نظام شناختی ناشی از پردازش واقعگرایانه از ادراکات فرد از واقعیت خواهد بود. پردازش هوشیار، کنترل شده، منطقی، دقیق و طراحی شده برای حل مشکلات و خواستههای پیچیده از لحاظ ظرفیت هیجانی محدود است. این عملکردها بر اساس قوانین منطقی و نتایج معنایی به وسیله اعتبار آن‌ها مورد ارزیابی قرار میگیرد و میتواند به صورت تجربی تایید یا به صورت منطقی اثبات شوند (جیمز، ریچلت، فرستون، بارتون، ۲۰۰۷).

مدلهای تازه شناختی دارای عقاید متفاوتی در مورد سطوح پردازش اطلاعات هستند. مطابق این مدلها سازمان شناختی و توانایی آن برای پردازش موازی اجازه میدهد تا نظام ارزیابی چند لایهای بوجود آید تا محرکهای ارائه شده در سطوح مختلفی ارزشیابی گردند (سالاس ایورت و فلگویس،۲۰۰۲).

اخیرا نظریه پردازش اطلاعات به عنوان تبیینی برای افسردگی و ترس مطرح شده است. از آن‌جا که اطلاعات در حافظه کدگذاری و بعد یاداوری میشود محققان مطرح کردند که یک روش سازماندهی و پردازش اطلاعات از طریق تحول طرحوارهها رخ میدهد. آن‌ها طرحوارهها را  پیکره انبار شدهای از دانش اساسی میدانند که در تعامل با اطلاعات جدید قرار گرفته و روی نحوه کدگذاری، درک و فهم و بازیابی اطلاعات اثر میگذارد و معتقدند طرحوارهها توجه، انتظارات، مقایسه و جستجوهای حافظه را هدایت میکند. مطرح میسازند که اطلاعاتی که در تناسب با طرحوارهها نیستند به احتمال زیاد کنار گذاشته میشوند.

از نظر سیگلر (۲۰۰۲) هنگامی که کودک اطلاعات را از جهان درک میکند (رمزگردانی، بازیابی و ذخیرهسازی میکند) درگیر فرایند تفکر است. این فرایند بسیار انعطافپذیر است. وی معتقد است افراد در حل مساله راهبردی را بکار میگیرند که این راهبرد با توجه به سطح دانش فرد و چگونگی رمزگردانی او از موقعیت میتواند متفاوت باشد (ابوالمعالی به نقل از سنتروک، ۲۰۰۸؛ زیرچاپ).

هولون و گرابر(۱۹۸۸) مطرح کردند که وقتی یک فرد با اطلاعات جدید مواجه میشود که با باورهای از پیش موجود وی یا طرحوارههایش ناسازگار است معمولا یکی از دو مورد زیر اتفاق میافتد: جذب یا انطباق. جذب به فرایندی اشاره میکند که از طریق آن اطلاعات تغییر مییابد و یا تحریف میشود(جذب میشود) در داخل طرحوارههای موجود قرار میگیرد تا با آن‌هامتناسب شود. ازطرف دیگر انطباق، طرحوارههای موجود را تغییر میدهد تا با این اطلاعات جدید و ناسازگار هماهنگ شود و برای آن پذیرفته گردد. انطباق که جهت یکپارچهسازی وقایع مورد نیاز است ممکن است برای کاهش نشانه موفقیتآمیز نباشد. تغییر افراطی در طرحوارهها و باورها سبب کاهش سلامت و بهداشت روانی در افراد میشود. در واقع درمانگر تلاش میکند تا به مراجع کمک کند از طریق کامل کردن پردازش اطلاعات هیجانی و انطباق طرحوارهها بتواند وقایع را یکپارچه کند، در همان زمان میتواند کمک کند که مراجع به بهداشت روانی دست یابد یا بهداشت روانیاش را حفظ کند. وقتی اطلاعات به خوبی پردازش نشوند بازگشت به خاطرات گذشته و کابوسهای شبانه به احتمال زیاد رخ میدهد. این نشانه های آزارنده با پاسخهای عاطفی قوی در ارتباط قرار میگیرند که به فرار یا رفتار اجتنابی مانند اجتناب از موقعیتهایی که سبب بروز وقایع میگردد، میشود. اجتناب شناختی، امتناع از پذیرش آنچیزی است که رخ داده است یا یکپارچه سازی وقایع در ارتباط با انتظارات از زندگی فرد صورت میگیرد. به اعتقاد آن‌ها در افرادی که دچار افسردگی اساسی هستند یک الگوی پردازش اطلاعات افسردگی ظاهر میشود تا اطلاعات را با طرحوارهها متناسب کند. وقتی جذب و انطباق رخ میدهد مانند زمانی که دچار افسردگی شده بود پس از بهبود مجدد به سمت افسردگی سوق پیدا میکند (رسیچ، شانیک، ۲۰۰۲؛ ابوالمعالی، زیرچاپ).

پتی و کاسیوپودو شکل تغییر رفتار را ارائه میکند که یکی از آن‌ها شامل شیوه های غیرمستقیم و بدون تفکر ترغیب توام با به چالش کشیدن افکار است که به نظر همخوان با نظریههای ارائه شده است. درمانگر ممکن است به مراجعی که از بروز احساساتش خودداری مینماید پیشنهاد کند که تجربیات دردناک گذشته را به خاطر بیاورد. هدف این مداخله دستیابی به مفری جهت برونریزی افکار و احساسات مراجع است. تمرکز درمان شناختی بر سئوالات سقراطی است که بر فرمولبندی مجدد باورهای غیرمنطقی به واسطه سئوالات نظامدار و آزمایش تجربی فرضیه ها و استدلال استقرایی است. همچنین مداخله بر مبنای درمان عقلانی- هیجانی الیس به نقش بحث و مجادله عقلانی در بازسازی مجدد باورها و ارزشهای غیرعقلانی مراجع می پردازد. زمانی که مراجع نسبت به نقص منطق خود یا نبود حمایتهای واقعی برای باورش آگاه میشود فرصت مییابد تا با توجه به واقعیت افکار و خاطرات خود را بازسازی کند و از نظر شناختی باورهای خود را اصلاح سازد و از نظر هیجانی در حالت مطلوب قرار گیرد (سالاس ایورت و فلگویس،۲۰۰۲) .

افراد به روش پردازش اطلاعات به صورت هیجانی یا ناخوداگاه از طریق پردازشهای حافظه بلندمدت، مکانیزمهای جستجو، اندوزش و فرایندهای بازیابی و استنباط به فرایندهای شناختی خود دسترسی دارند. آگاهی ما از این فرایندهای شناختی که طرحوارهها و بازنماییهای ما را شکل میدهند و توانایی ما بر کنترل آن‌ها فراشناخت را بازنمایی میکند. ما در روند پردازش اطلاعات داده های خاصی را ادراک میکنیم، خاطرات معینی را به یاد می‌آوریم و به تفسیر تجربه های ویژه میپردازیم. ساختارهای شناختی دربرگیرنده انتزاعات و باورهای اساسی و خاطراتی هستند که فرد بر اساس آن دنیای اطراف خود را تفسیر میکند و هیجانات وی شکل میگیرد و به نظر میرسد با کار بر روی خاطرات بتوان هیجانات را کنترل و یا تغییر داد (ابوالمعالی،۱۳۸۹).

به نظر میرسد فعال شدن طرحوارههای ناسازگار که در رویکرد پردازش اطلاعات معادل با خاطرات منفی در نظر گرفته میشود، موجب سوگیری در پردازش و تفسیر اطلاعات ورودی به مغز و برون‌داد ناسازگار آن با واقعیت بیرونی میشود. این سوگیریها در سطح ظاهری به صورت افکار منفی خودکار در جریان هوشیاری و در اعمال و رفتار ما به شکل ناسازگار خود را نشان میدهد. ارزیابیهای منفی از این نوع تجلی سازوکارهای شناختی هستند که سبب حفظ اختلالات هیجانی میشود. یکی از مفاهیم مورد استفاده ما در این رویکرد از نظریه طرحوارهها وام گرفته شده است اما با این نگاه که طرحوارهها دانش ذخیره شده در حافظه بلندمدت هستند و بر محتوای و ماهیت پردازش اطلاعات اثرگذارند. با توجه به آن‌که شیوه رمزگذاری اطلاعات در حافظه بلندمدت و بازیابی آن از طریق راهبردهای ذهنی و نحوه کدگذاری قابل کنترل و تغییر است به نظر میرسد قادر هستیم با توجه به مرورذهنی بسطی به بازسازی و بازخوانی خاطرات مثبت بپردازیم وآن‌ها را در جهت بازسازی تفاسیر شناختی و هیجانات مثبت کنترل کنیم. با توجه به محدودیتهایی که در نظریه طرحواره درمانی وجود دارد و از آن‌جا که نظریه طرحوارهها بر محتوای ارزیابی باورها متمرکز است مطلبی که در نظام پردازش اطلاعات مورد توجه است، با کمک دانش و تجربه های فراشناختی که مشتمل بر ارزیابی معنای وقایع ذهنی، احساسات و قضاوت در مورد آن‌ها هستند میتوان با پردازش مجدد نظیر توجهکردن و جستجو در حافظه و استفاده از تدابیر اکتشافی و جلوگیری از سوگیری در قضاوت و تحریف شناختی به اصلاح ارزیابی باورها، شناختها و پردازش مجدد اطلاعات و ایجاد برون‌دادهای سازگار پرداخت.

همچنین رویکرد درمانی متمرکز بر پردازش اطلاعات و مدل‌های درمانی روان‌پویایی شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارد. مولفه‌های مهمی که در هر دو رویکرد وجود دارند عبارتند از وارسی ریشه‌های تحولی مشکلات جاری در دوران کودکی و تاکید بر رابطه درمانی. رویکردهای روان‌پویایی جدید در حوزه رابطه درمانی به سمت ابراز همدلی و برقراری یک رابطه صادقانه (مثل کوهات، ۱۹۸۴؛ شین و گالز، ۱۹۹۷) کشیده شده‌اند که این تغییر جهت تا حدودی با مفاهیم پردازش اطلاعات که در راستای پذیرش تمرینهای مرور ذهنی و بسط معنایی در مراجع است همسو به نظر میرسد. رویکردهای روان‌پویایی و پردازش اطلاعات هر دو به بینش عقلانی ارزش قائلند و هر دو بر نیاز به پردازش هیجان حوادث فاجعه‌آمیز تاکید می‌کنند. هر دو رویکرد تاکید می‌کنند که درمانگر باید نسبت به پدیده‌های انتقال و انتقال متقابل و تعبیر و تفاسیر مراجع هوشیار باشد. هر دو رویکرد بر ساختار شخصیت اذعان دارند و معتقدند نوع ساختار شخصیتی بیمار کلید دستیابی به درمان اثر بخش است. با این حال تفاوت‌های مهمی بین  رویکرد درمانی مبتنی بر پردازش اطلاعات و روان‌پویایی وجود دارد. تفاوت اصلی این است که روان‌کاوان مبتنی بر همان سبک و سیاق سنتی خود سعی می‌کنند در روند درمان خنثی و بی‌طرف باشند؛ در حالی که درمانگر در این رویکرد بایست فعال و جهت‌دهنده باشد. بر خلاف اکثر رویکردهای روان‌پویایی، طرحواره درمانگران به منظور بهبود طرحواره‌ها فرصت بازوالدینی حد‌ومرز‌دار را برای نیازهای هیجانی ارضا نشده بیماران فراهم می‌سازند.

تفاوت‌های مهم دیگر این که بر خلاف نظریه‌های کلاسیک تحلیلی یک نظریه سایقی به شمار نمی‌روند. در این رویکرد به جای تاکید بر تکانه‌های غریزی جنسی و پرخاشگری بر نیازهای هیجانی اساسی تاکید میشود که در خاطرات خود را نشان میدهند. مبنای کار اصل هماهنگی شناختی است. افراد برانگیخته می‌شوند تا دیدگاه ثابت خود نسبت به دنیا و خودشان را که بر اساس مرور مکرر خاطرات تداوم بخشیدند و موقعیت‌ها را به گونه متناسب با آن خاطرات تفسیر میکنند تغییر دهند. سرانجام این که درمانگران معتقد به رویکرد روان‌پویایی در مقایسه با درمانگر در این رویکرد تمایل کمتری به یکپارچه‌سازی رویکردهای درمانی دارند. درمانگرانی که جهت‌گیری روان‌پویایی دارند‌، به ندرت به بیماران تکالیف خانگی می‌دهند و احتمالا از تکنیک‌های تصویرسازی ذهنی و ایفای نقش استفاده نمی‌کنند در حالی که در این رویکرد از تکنیکهای متعدد شناختی و پردازش اطلاعات به عنوان تکالیف خانگی استفاده خواهد شد.

همان‌گونه که مطرح شد طرحواره و باورها وقایع دوران کودکی هستند و شامل خاطرات و هیجانهای مرتبط با شناخت نسبت به وقایع اولیه زندگی کودک میشود. باورها تم پایدار و طولانیمدت‌ فردی را مطرح میسازند و در دوران کودکی طی تلاشهای فردی جهت کنارآمدن با وقایع زندگی و شرایط زیستمحیطی شکل گرفتهاند. آن‌ها به شکل موتورهای خودکار افکار منفی درمیآیند و در خدمت اطلاعات متعصبانه منفی قرارمیگیرند. آن‌ها واحدهای اطلاعاتی هستند که ذخیره میشوند و قادرند در برخی شرایط در آینده تحت شرایط مناسب فعال گردند. به عبارت دیگر، آن‌ها خاطرات هستند و درمانگران باید به نمایندگی آن‌ها را به عنوان ذخایر حواس چندگانه مورد مشاهده قرار دهند. به این ترتیب، آن‌ها میتواند به اندازه کافی به شرح و تشریح تجارب گذشته که متشکل از شناخت حسی و ویژگیهای (بویایی،لامسه،چشایی و غیره) هستند، بپردازد. هر دو این ویژگیها در یک واحد منسجم ذخیره و بازیابی میشوند. از این رو، زمانی که برخی نشانه های افسردگی همراه با ارزیابی شناختی میشود یکی از این دو یعنی نوع ذخیره و بازیایی تجربه افسردگی بیمار را تعیین میکند. اگر چنین ویژگیهایی را دربرداشت نیاز به حضور درمانگران جهت ارزیابی مناسب و به موقع با هدف مداخله مناسب و ارائه استراتژیهای ضروری است(جیمز، ریچلت، فرستون، بارتون، ۲۰۰۷).

دستگاه های ادراکی به طور مداوم جریان دایما متغییر دروندادهای حسی (مانند نور قابل رویت و امواج صوتی) را به بازنماییهای جدیدی از محیط تبدیل میکند ادراکهای حاصله موقتی است و همین بیثباتی سبب میشود که تجربه درکی در طول زمان حالتی پیوسته داشته باشد. اما ادراک همانند حافظه فعال نیست. ادراک‌ها به طور مداوم با ادراکهای جدیدتر جایگزین میشوند در حالی که خاطرات باید ثابت و در مدت زمان ذخیره بدون تغییر باشند. به این ترتیب تعارضی ذاتی بین فراموش‌کاری انطباقی سیستم درکی و قدرت نگهداری مطلوب حافظه فعال وجود دارد حتی اگر سازوکارهای مشترک مغزی بین درک و حافظه که به آن‌ها اشاره شد، وجود داشته باشند (جونیدز،لیسی، اوان نی،۲۰۰۵؛ گلدیان، ۱۳۸۵).

یک احتمال وجود دارد که سیستم های ادراکی در درون خود دارای حافظهای مختصر جهت نگهداری اطلاعات حتی پس از متوقفشدن تحریک باشند. پژوهش در زمینه خاطرات بسیار کوتاه‌مدت بصری و شنیداری این احتمال را توجیه‌پذیر میسازد. روش های اختصاصی تمرین ذهنی بسته به نوع اطلاعات ذخیره شده اعم از بصری، فضایی یا کلامی متفاوتند (جونیدز، لیسی، اوان نی، ۲۰۰۵؛ گلدیان، ۱۳۸۵).

شواهدی وجود دارد که بازنمایی ذخیرهشده اطلاعات فضایی از طریق فعالشدن ناحیه در لب پسسری مغز به نام قشر خارج ناحیه مخطط اعمال میشود. شاخصه مهم این ناحیه سازمانبندی بازنمایی روی آن است به نحوی که مکانهای مجاور هم در فضای خارج در نواحی مغزی نزدیک هم بازنمایی میشوند. یکپارچگی فضایی صفحه نمایش بکارگرفته در آزمایی فضایی پاسخ تاخیری میتواند در حافظه فعال فضایی حفظ شود. اگر چنین باشد جایگاههای تمرین ذهنی در حافظه فعال ممکن است همانند موقعیتهای تغییریابنده توجه در مکانهای درک شده در فضای خارج باشند. در انسان تغییر توجه با حرکت چشمها یا به گونهای ضمنی و بدون حرکت چشمها حاصل میشود. از این منظر بازنماییهای آزمایه ذهنی فضایی در حافظه فعال تحت تاثیر قراردادن توجه قرار میگیرند درست مانند دیدن محرک های بصری (جونیدز، لیسی، اوان نی،۲۰۰۵؛ گلدیان، ۱۳۸۵).

جنبه مهمی از زندگی انسان‌ها ظرفیت سیستم عصبی در بهرهمندی از تجارب است (خمسه ۱۳۸۵ به نقل از تولوینگ ۲۰۰۰) که به معنای توانایی یادگیری و به خاطر آوردن یا همان داشتن حافظه است. این موضوع  دربردارنده سازوکارهای گوناگون مربوط به آن مانند گیرندگی، رمزگردانی یا یادآوری اطلاعات است. انواع بسیاری از اشکال یادگیری و یادسپاری وجود دارند. آن‌ها از طریق رفتارها یا افکار بیان میشوند و توسط عوامل هیجانی تغییر میکنند. یک تبیین کلی از یادگیری و یادسپاری این چنین است: خاطرات بیانشده در افکار به عنوان “حافظه شناختی” یا “حافظه آشکار ” نامیده میشود. انواع رفتاری حافظه مجموعا تحت عنوان” حافظه رویهای” یا “حافظه نهفته” نامیده میشود. حافظه شناختی که یکی از بخشهای اصلی پژوهش با آزمودنی انسان است به چهار مقوله یا سیستم تقسیم میشود.

حافظه فعال که عملکرد آن نگهداری یک خاطره برای فواصل زمانی کوتاه در حالی است که عملیات شناختی بر روی آن انجام میگیرد. سیستم بازنمایی ادراکی که عملکرد آن واسطهگری تسهیل بر اساس حافظه از شناسایی ادراکی موضوعات است. حافظه معنایی که عملکرد آن واسطهگری میان دریافت و بهرهگیری از دانش کلی افراد از جهان است. حافظه مقطعی که عملکرد آن واسطهگری میان دسترسی آگاهانه به تجارب گذشته شخصی است. حافظه رویهای، حافظه عادتی، غیراخباری و حتی حافظه نهفته نیز نامیده میشود. برخی آن را با حافظه ناخوداگاه مقایسه میکنند. حافظه رویهای یا نهفته که واقعیات را بدون آگاهی از موضوع ضبط میکنند در برخی جنبهها فراخوانی میشود توسط فروید ناخوداگاه نام گرفته است. جالب است که در طول بررسی تحقیقی حافظه نهفته دستورالعملهای ارائه شده به آزمودنیها همانهایی است که  در تداعی آزاد داده میشود. حافظه آشکار (شناختی) و نهفته (رویه‌ای) در سطوح مختلف متفاوتند. آن‌ها چرخه های نورونی مختلفی را فعال میسازند. حافظه آشکار به هیپوکامپ و حافظه نهفته به آمیگدال ارتباط دارد. انواع حافظه از نظر پایداری متفاوتند. به نظرمیرسد حافظه نهفته در زمان تولد فعال باشد و حافظه آشکار پس از چهار سالگی فعال شود. انواع حافظه پاسخ یکسانی به مواد بیوشیمیایی نشان نمیدهند. به طور مثال الکل و بنزودیازپینها از ضبط حافظه آشکار جلوگیری میکنند در حالی که در ضبط حافظه نهفته تغییری را ایجاد نمیکنند. به نظرمی‌رسد تنش متوسط حافظه آشکار را تسهیل میکند و در صورتی که محرک تنشزا در زمانهای بسیار طولانی با شدت بسیار زیاد بر توانایی هیپوکامپ در تنظیم غلبه میکند و از رمزگردانی درست و دقیق حافظه آشکار جلوگیری میکند. بسته به فعالیت آمیگدال یا دستگاه هیپوکامپ، هیپوتالاموس نتایج تنش بسیار متفاوت است. اثرات تنش بر حافظه نه تنها کمی بلکه کیفی نیز هست. موقعیتهای بحرانی با تنش بسیار شدید میتواند در حافظه فضایی تاثیر گذارد و در حافظه بلندمدت نیز اختلالهایی ایجاد کند. ثبت و ضبط اطلاعات بدون آگاهی هوشیارانه ویژگی اساسی سیستم عصبی انسان است. عوامل ژنتیکی زیست‌شناختی و ارتباطی گوناگون در این ضبط شدنها دخالت دارد. به نظرمی‌رسد وقایع خاص زندگی تاثیر تعیینکنندهای بر نوع و کیفیت رمزگردانی اطلاعات داشته باشند. رمزگردانی وقایع خاص بر اساس حالتهای فیزیولوژیک با تظاهرات ذهنی خاصی از وقایع همراه است.بسته به کیفیت رشد یا رسایی شبکه سیناپسی خصوصیتهای استرس و دیگر متغیرها ممکن است فرد حالتهای هیجانی را بدون یادآوری آشکار آن وقایع تجربه کند یا فقط بخشهایی از آن را به خاطر آورد. این نوع پیامدهای درازمدت ممکن است به ضبط غیرقابل برگشت یک پاسخ خاص به استرس اولیه در آمیگدال مربوط باشد. زمانی که فرایند رواندرمانی بر روی واکنشهای هیجانی اولیه عمل می‌کند ساختارهای قشر مخ جدید را فعال میکند. با وجود رنج و عذابی که گذشته محوناشدنی بیمار بر او تحمیل میکند منابع و انعطافپذیری سیناپسی مغز همراه با هنر و شایستگی درمانگر نقش اساسی در دستیابی به تعادل جدید دارد (گروشن؛ دیباییان، ۱۳۸۵).

پژوهشهای جدید نشان دادند که عواطف و هیجانها میتوانند حافظه را تقویت کرده و بدان شکل دهند. بسیاری از روان‌شناسان به این نتیجه رسیدند که عواطف و هیجانها حافظه را بهبود میبخشند. برخی هم معتقدند که استرس همراه با هیجان باعث میشود یک رویداد عمیقا در حافظه ثبت شود و نوع هیجان نیز تعیینکننده چگونگی یادآوری جزییات رویدادها است. هیجانها کارکردهای مختلفی دارند و بر پردازش اطلاعات و حافظه به شیوه های مختلف اثر میگذارند. وقتی مانعی بر سر راه رسیدن به اهداف در فرد میشود افراد احساس خشم میکنند و همین احساس خشم سبب توجه بیشتر به موضوع مورد نظر جهت رفع آن را پدید می‌آورد و اطلاعات مرتبط با مانع را خوب حفظ میکند و اگر موضوعی امنیت و سلامت فرد را به خطر اندازد بیشتر بر موضوع متمرکز شده و با جزییات بیشتر آن را به یاد می‌آورند. پژوهشگران دریافتند که نشانه های شادی سبب یادآوری گسترده رویداد بدون توجه به جزییات میشود و نشانه های غم و خشم جزییات را در حافظه فرد بهتر ثبت میکنند. اما هرقدر افراد نسبت به رویداد شادتر یا خشمگینتر باشند حافظه آن‌ها نسبت به رویداد واضحتر است. شادی همچون نورافکن عمل کرده و رویداد را در حافظه برجسته میسازد و جزییات زیاد را به خاطر می‌آورد و خاطرات منفی مانند نورافکن ضعیف عمل کرده و جزییات خاص را به بهای حذف جزییات دیگر برجسته میسازد (خمسه، ۱۳۸۵).

برخی از پژوهشگران معتقدند شدت حالت هیجانی مهمتر از نوع هیجان است. وقتی افراد رویدادی را به خاطر می‌آورند خاطرات هیجانی مرتبط با آن را نیز واضح و شفاف به یاد می‌آورند ماهیت چنین بازیادآوری میتواند فریبنده و ناشی از خطای ادراکی باشد. حافظه به افراد کمک میکند تا از تجارب خود برای شکل بخشیدن به اعمال آینده بهرهمند شوند. بنابراین هیجان- وابسته در مقایسه با یک حافظه صرفا تصویری با برجستهسازی اطلاعات مهم و یا حتی گنجاندن جزییاتی که رخ نداده است به تصمیمگیریهای بهتر کمک میکند (خمسه، ۱۳۸۵). همان‌طور که اشاره شد چگونگی انتقال داده ها به حافظه بلندمدت و دانش ما وابسته به میزان اطلاعاتی است که از حافظه کوتاهمدت به دست می­آید. در مدل درمانی ما مطرح میشود که نوع پردازش این وقایع و رمزگذاری آن‌ها در حافظه است که تعبیر و تفسیر از وقایع جهان را میسازد و رفتار شکل میگیرد. حافظه خود دارای بخشهای مختلف است که در ذیل بدان اشاره میکنیم.

سایت های دیگر:

کرک و لوکهارت پیشنهاد کردند که دوام حافظه بیشتر از طریق پردازشی که روی آن انجام می‌گیرد، ایجاد می‌شود تا از طریق مرور ذهنی. در زمان رمزگذاری اطلاعات، تجارب به گونه متفاوت رمزگذاری می‌شوند. آن‌ها معتقدند که آن چه با عمق بیشتر پردازش می‌شود فقط به علت روش‌هایی که آن‌ها را پردازش می‌کنند، ماندگاری بیشتری دارند. در مدل سطوح پردازش،  دو روش برای نگهداری اطلاعات وجود دارد. ۱) از طریق فرآیندهای رمزگذاری عمیق حافظه به صورت با دوام حفظ می‌شوند.۲) اطلاعات می‌توانند دوباره به جریان افتاده در سطح پایین‌تر پردازش در حافظه اولیه (مانند حافظه کوتاه‌مدت) مرور شوند که در آن پردازش قابل انعطاف‌ امکان‌پذیر است (ابوالمعالی به نقل از کاردول و فلنگان، ۲۰۰۴؛  زیرچاپ).

کرک و لوکهارت مطرح کردند که نگهداری اطلاعات تابعی از عمق و عوامل مختلف است مانند مقدار توجهی که به محرک اختصاص داده می‌شود، سازگاری‌اش با ساختارهای تحلیلی و زمان در دسترس که عمق آن چه را که پردازش می شود، تعیین می‌کند. سطح پیوستار به عنوان یک پیوستار از محصولات زودگذر تحلیل حسی تا محصولات خیلی ماندگار تداعی معنایی را دربرمی‌گیرد. در مجموع این دیدگاه بیان می‌کند که از دست رفتن اطلاعات از حافظه کوتاه‌مدت صرفا به خاطر سطوح پردازش است. در نظر آن‌ها تفاوت اصلی بین حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت در نحوه سطوح پردازش درون‌دادها است. به طور مثال ان چه برحسب ظاهر پردازش می‌شود سطح پایینی از پردازش دارد. درون‌دادهایی که برحسب صدا و آوا پردازش می‌شوند دارای سطوح پردازش نسبی و عمیق‌تری هستند. همچنین مطرح می‌کنند که اطلاعاتی که از طریق تحلیل ادراکی و معنایی صورت می‌گیرد، به صورت بسیار عمیق در حافظه بلندمدت پردازش می شوند (ابوالمعالی، زیرچاپ).

مدل اتکینسون و شیفرین

دو روان‌شناس به نامهای ریچارد اتکینسون و ریچارد شیفرین برای توضیح این که چگونه برخی اطلاعات در حافظه ثبت و نگهداری و برخی فورا از دست میروند و این که اطلاعات گاهی کوتاهمدت و گاهی مادالمعمر ثبت میشوند الگویی ارائه کردند. آن‌ها از حافظه الگویی ارائه کردند که سه مرحله را معرفی میکند و مشخص میسازد اطلاعات برای چه مدت در حافظه باقی میمانند. حافظه حسی، حافظه کوتاهمدت، حافظه بلندمدت. آثار اطلاعات حسی روی ثبت کنندههای حافظه حسی هستند. اثر یا رد حافظه پیش از زوال برای مدت کوتاه در حافظه حسی نگهداری میشوند و اگر بتوانیم این اطلاعات را مورد توجه یا دقت قرار دهیم بهتر میتوانیم آن‌ها را به حافظه کوتاهمدت انتقال دهیم. حافظه کوتاهمدت نشان میدهد که ممکن است اطلاعات از طریق مرور نگهدارنده ذهنی یا مرور ذهنی بسطی نگهداری شود در غیر این‌صورت احتمالا زوال خواهد یافت یا جانشین خواهد شد. حافظه بلندمدت اطلاعاتی را که دریافت میکند ممکن است برای همیشه در خود نگه دارد. اطلاعاتی که در آن به طور ضعیف سازماندهی شده باشند یا نتوانیم نشانه های آن‌ها را بازیابی کنیم از دست خواهد رفت (ابوالمعالی، زیرچاپ).

وقتی به یک محرک نگاه کرده و اطلاعات دیداری را دریافت میکنیم اثر حسی آن پیوسته و سیال به نظر میرسد. اما واقعیت این است که اثر حسی مجموعهای از تثبیتهای چشمی است که تحت عنوان حرکات سریع چشم هنگامی است که روی نقاط متفاوت متمرکز میشویم خوانده میشود. این حرکات در هر ثانیه تقریبا چهار بار از یک نقطه به نقطه دیگر میجهند. اما احساسهای دیداری به دلیل وجود حافظه حسی پیوسته یا مداوم به نظر میرسند. حافظه حسی نوعی حافظه یا مرحلهای از حافظه است که در اثر یک محرک به وجود میاید. اگرچه حافظه حسی اثر حسی یا رد حسی را برای مدت کوتاهی نگه میدارد آنقدر طول میکشد که بتواند مجموعهای از ادراکهای مشاهده شده را بهم مربوط کند. اگر حروف به مدت کوتاهی روی صفحه ظاهر شود مثلا برای۰٫۱ ثانیه توانایی برای یادآوری آن‌ها تنها بر اساس حافظه حسی انجام خواهد گرفت. یعنی حافظه تنها روی تثبیت چشمی بنا خواهد شد و رد تصویری زودتر از یک ثانیه از بین خواهد رفت (برک، ۲۰۰۷؛سیدمحمدی، ۱۳۸۷).

یک قرن پیش روان‌شناس ویلیام مک دوگال طی پژوهشی دریافت که یادآوریها احتمالا به نحوه رمزگذاری بستگی دارد. جرج اسپرلینگ با ایجاد تغییر در روش آزمایش مک دوگال نشان داد که بین آنچه افراد میبینند و آنچه گزارش میدهند تفاوت وجود دارد. مک دوگال از روش گزارش کلی و روش گزارش بخشی استفاده میکرد. اسپرلینگ دریافت که با سپری شدن یک ثانیه کامل رد حافظهای به طور کامل از بین خواهد رفت (ابوالمعالی، زیرچاپ).

روان‌شناسان معتقدند که برای هر حس ثبتکننده حس جداگانهای وجود دارد که در نظریه بدلی و هیچ به طور کامل‌تر بدان اشاره خواهیم کرد. بازنماییهای ذهنی محرکهای دیداری تصویر خوانده میشود. زمانی که ثبت کننده حسی تصاویر را نگهمیدارد از حافظه تصویری سخن میگوییم. حافظه تصویری عبارت از حافظه عکس‌برداری دقیق. افرادی که توانایی دیدن دارند و محرکهای دیداری را به طور ذهنی بازنمایی میکنند حافظه تصویری دارند اما این حافظه محدود است. بازنماییهای ذهنی محرکهای دیداری در طول زمان یعنی آنچه را که اغلب حافظه تصویری مینامیم از نظر فنی ابقای حافظه دیداری در طول چندین دقیقه خوانده میشود. اگرچه همه افرادی که میبینید حافظه عکس‌برداری(تصویری) دارند تنها تعداد کمی از آن‌ها تصویر ذهنی روشن دارند (ابوالمعالی، زیرچاپ).

در مدل اتکینسون و شیفرین یک مدل واسط کمی وجود داشت که در آن فرایندهای کنترلی مانند تمرین را توضیح میدهد. مدل واسط تنها روشی برای مدل سازی فرایند تمرین است. آن‌ها بین دو جنبه فرایندهای کنترلی در انباره کوتاهمدت تفاوت قایل میشوند. تمرین که اطلاعات را در حافظه کوتاهمدت نگه میدارد و رمزگذاری که آن‌ها را در حافظه بلندمدت ذخیره میکند. آن‌ها معتقدند که یک فرایند تمرینی خالص درنهایت منجر به ذخیره مقداری اطلاعات در حافظه بلندمدت خواهد شد و در رمزگذاری خالص نیز مقداری اطلاعات در حافظه کوتاهمدت در نظر گرفته میشود. کارکرد عمده تمرین نگهدارنده حفظ اطلاعات در یک حالت به سهولت در دسترس و تمرین بسط یابنده ذخیره اطلاعات در حافظه بلندمدت است (دیباییان، ۱۳۸۶).

شاید مهمترین دستاورد در این مدل تفکیک حافظهها و فریندهای کنترلی همچون تمرین رمزگذاری و راهبرد بازیابی باشد اما از آن مهمتر مفهوم فرایندهای کنترلی و چگونگی ارتباط آن با ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات است به گونهای که این مدل قادر اثرات ناشی از سطوح پردازش را توضیح دهد. با کمک این دانش در خصوص بازسازی حافظه و بازیابی موثر خاطرات میتوان در کار با افراد افسرده جهت پردازش بهتر و موثرتر وقایع رنج‌آور گذشته و گذر از خطاهای شناختی این افراد در جهت کاهش عود علایم  افسردگی گام برداشت. از آن‌جا که در مرور ذهنی و تمرینها به نوعی پردازش معنایی صورت میگیرد و این پردازش از گفتار درونی بهتر و موثرتر صورت می پذیرد میتوان بر گفتار درونی افراد و

سایت های دیگر: