فهرست مطالب

عنوان                                               صفحه

 فصل اول: کلیات تحقیق. 1

1-1- مقدمه. 2

1-2- بیان مسأله. 3

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش. 6

1-4- اهدف پژوهش. 8

1-5- فرضیه های پژوهش. 9

1-6- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها. 10

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق. 12

2-1- مقدمه. 12

2-2- هوش هیجانی. 13

2-2-1 تاریخچه هوش هیجانی. 13

2-2-2- هیجان چیست؟. 14

2-2-3- هوش چیست؟. 15

2-2-4- هوش هیجانی چیست؟. 15

2-2-5- اهمیت هوش هیجانی. 16

2-2-6- ابعاد هوش هیجانی. 16

2-2-7- الگوی هوش هیجانی. 17

2-2-8- خود آگاهی/ مدیریت کردن هیجان ها. 17

2-2-9- انگیزش. 18

2-2-10- هوش هیجانی در تعلیم وتربیت. 18

2-2-11- هوش هیجانی و یادگیری. 20

2-2-12- عوامل اثر گذار بر هوش هیجانی و توانایی یادگیری   20

2-2-13- هوش هیجانی و دیدگاه های مختلف. 21

2-2-14- هوش هیجانی از نظر گلمن. 22

2-2-15- نظریه هوش هیجانی از دیدگاه گاردنر. 25

2-2-16- نظریه های هوش هیجانی. 25

2-2-17- هوش بهر و هوش هیجانی. 31

2-3- وضعیت اقتصادی اجتماعی. 33

2-3-1-1- مؤلفه اول: درآمد والدین. 37

2-3-1-2- مؤلفه دوم: سواد والدین. 39

2-3-1-3- مؤلفه سوم: شغل والدین. 40

2-3-1-4- دارایهای موجود در منزل. 40

2-4- نگرش نسبت به مدرسه. 41

2-4-1-1- ویژگیهای نگرش. 43

2-4-1-2- چگونگی شکل گیری نگرشها. 43

فصل سوم: روش تحقیق. 54

3-1- مقدمه. 54

3-2- روش تحقیق. 55

3-3- جامعه. 55

3-4- روش نمونه گیری و حجم نمونه. 56

3-5- ابزارهای گرد آوری اطلاعات. 56

3-5-1- پرسشنامه هوش هیجانی سیبریا و شرینگ:. 56

3-5-2- وضعیت اقتصادی اجتماعی خانواده:. 57

3-5-3- مقیاس سنجش نگرش نسبت به مدرسه:. 57

3-6- پایایی مقیاسها. 58

3-7- روایی. 58

3-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات:. 59

فصل چهارم: نتـایج. 60

4-1- مقدمه:. 60

4-2- بررسی شاخصهای توصیفی نمونه. 60

4-3- بررسی شاخصهای استنباطی. 64

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری. 71

5-1- بحث و نتیجه گیری. 71

5-2- بررسی فرضیه های تحقیق. 72

 

5-3- پیشنهادهای کاربردی پژوهش. 81

5-4- پیشنهادهایی برای تحقیقات آینده. 82

5-5- محدودیت های پژوهش. 82

منابع و مآخذ. 83

چکیده

   هدف این پژوهش بررسی تاثیر هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی اجتماعی و نگرش نسبت به مدرسه بر پیشرفت تحصیلی دانش اموزان سال اول دبیرستان های شهر لامرد بود. تعداد 230 دانش آموز (136 پسر و 94 دختر) بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای از میان 499 دانش آموز انتخاب شدند و به پرسشنامه های هوش هیجانی سیبریا و شرینگ، وضعیت اقتصادی اجتماعی تیمز ، پرسشنامه سنجش نگرش نسبت به مدرسه – فرم تجدیدنظرشده (مک کوچ و سیگل، 2003)، پاسخ دادند. مقدار عددی پایایی برای متغیرهای پژوهش به ترتیب عبارت بودند از 74% ،63% ،85%. همچنین روایی پژوهش با بهره گرفتن از آزمون بارتلت انجام شد و شاخص کفایت نمونه برای هر کدام از ابزارها بالاتر از90% بود. برای تحلیل داده از ضریب همبستگی دو متغیری پیرسون و رگرسیون همزمان استفاده شد و تحلیل در سه بخش مدل کلی، مدل پسران و دختران انجام شد. نتایج تحقیق در مدل کلی نشان داد بین هوش هیجانی و نگرش نسبت به مدرسه با پیشرفت تحصیلی رابطه غیر معنی دار؛اما بین وضعیت اقتصادی اجتماعی با پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت معنی دار وجود دارد. در مدل دختران بین هوش هیجانی و وضعیت اقتصادی اجتماعی با پیشرفت تحصیلی رابطه معنی دار دیده شد اما نگرش نسبت به مدرسه با پیشرفت تحصیلی غیرمعنی دار و منفی بود. در مدل پسران تنها رابطه بین نگرش نسبت به مدرسه با پیشرفت تحصیلی مثبت و معنی دار بود. مدل رگرسیون کلی و مدل رگرسیون دختران معنی دار و تنها متغیر پیش بین در هر دو مدل وضعیت اقتصادی اجتماعی بود. مدل رگرسیون پسران نیز معنی دار نبود. متغیرهای پژوهش در مدل کلی بر روی هم 6 درصد پیشرفت تحصیلی کل نمونه، 17 درصد مدل دختران و 1 درصد مدل پسران را تبیین کردند.

کلمات کلیدی: هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی اجتماعی، نگرش نسبت به مدرسه، پیشرفت تحصیلی

 1-1- مقدمه

نوجوانی یکی از دوره های حساس زندگی است. این دوره که از 12 تا 18 سالگی ادامه دارد دوره ای مهم و بسیار بحرانی است. به اعتقاد اریکسون این دوره یک زمان تفسیر و تحکیم است که در آن هر احساسی که نوجوان دارد و هر چه درباره ی خود می داند به صورت یک کل ترکیب می شود. نوجوان باید خودانگاره ی بامعنایی شکل دهد که علاوه بر پیوستگی گذشته شامل یک جهت گیری نسبت به آینده هم بشود؛ بنابراین ترکیبی از عقاید نوجوان برمبنای نحوه ی تفکر دیگران درباره ی وی و شکلی که خودش درباره ی خود می اندیشد وجود دارد که باید تصویر باثبات و مناسبی شکل دهد(شولتز، 1990 به نقل از سید محمدی، 1386). نوجوان در این دوره از یک سو نیاز به استقلال دارد و از سوی دیگر مایل به ثبات، ساختار و نظم هستند، آنها مرتب دچار سرگشتگی نقش می شوند، میل به سرکشی و طغیان دارند و به دنبال چیزی می گردند که علیه آن طغیان کنند (کریمی، 1390).بنابراین دوره ا ی نوجوانی دوره­ است که نوجوان نیاز دارد از لحاظ عاطفی تامین شود تا بتواند به وحدت هویت یاهمان تصویر با ثبات و روشنی از خودش برسد.آگاهی داشتن نسبت به احساسات خود در زمان بروز آنهاو تاثیر آنها بر رفتار می تواند دانش آموزان را نسبت به محرکهای عاطفی و شناختی محیط بیشتر آشنا کرده و رفتار مناسب تری انجام دهند. با توجه به مسایلی که در ارتباط با نوجوانی گفته شد؛ دانش آموزی که توانایی بازبینی احساسات و هیجانات خود و دیگران را داشته باشد و بتواند آنها را از هم متمایز کند و از اطلاعات موجود برای هدایت تفکر و اعمال خود استفاده کند دارای ارتباط بهتری با دیگران داشته باشدو چشم اندازی مثبت نسبت به محیط تحصیلی و خانواده (با هر وضعیت مالی) خواهد داشت.

1-2- بیان مسأله

آمادگی علمی دانش آموزان به خصوص در سالهای آغازین دبیرستان برای موفقیت تحصیلی، انتخاب رشته، ورود به دانشگاه و نیز ورود به بازار کار اهمیت به سزایی دارد. پژوهش های زیادی در زمینه ی عوامل مؤثر بر ارتقای پیشرفت تحصیلی در دبیرستان انجام شده است. در این پژوهش ها بر نقش عوامل شناختی، عاطفی و نیز بر نقش خانواده بیشتر تأکید شده است. هوش هیجانی و نگرش نسبت به مدرسه از سازه های عاطفی مهمی هستند که پیش آمادگی های دانش آموز نسبت به تحصیل را نشان می دهند. شناسایی و مطالعه هوش هیجانی و نگرش نسبت به مدرسه و بررسی آنها کمک می کند مدیران و معلمان و اولیاء به دانش آموزان دبیرستانی توجه ویژه تری داشته باشند، دانش آموزان را تشویق و ترغیب نمایند و به آنها کمک کنند تا بهتر بتوانند تصمیم بگیرند و تصمیم خود را به اجرا بگذارند.

مایر و سالوی (1997) هوش هیجانی را نوعی توانایی مرکب از ظرفیت ادراک، ابراز، شناخت، کاربرد و اداره ی هیجان های خود و دیگران تعریف کرده اند. مؤلفه های اصلی هوش هیجانی عبارت است از توانایی فهم هیجانات دیگران، تنظیم و مهار خود و دیگران به شیوه های سازگارانه. انتظار می رود افرادی که دارای هوش هیجانی بالاتری هستند سازگاری و موفقیت و مهارتهای زندگی بهتری نشان دهند. مالف و شوت (1998) معتقدند افراد دارای هوش هیجانی بالاتر، از توانایی برقراری ارتباط اجتماعی مقبول تری با افراد دیگر برخوردارند. گلمن (1995) بیان می کند افراد زیادی با داشتن هوش بهر بالا ناسازگار تلقی می شوند و تنها 20 درصد موفقیت های زندگی به هوش شناختی و 80 درصد به عوامل دیگر از جمله هوش هیجانی وابسته است(نقل از خانجانی و همکارانش، 1387). از آنجا که در محیط های آموزشی برای دستیابی به پیشرفت تحصیلی باید بتوان خود را با محیط اجتماعی خویش تطبیق داد، بنابراین افرادی که هوش هیجانی بالاتری دارند بالطبع پیشرفت تحصیلی بالاتری دارند.

پژوهش­های سیسکاندر(2013)، دونی و همکاران(2008)، بالفورد و مرسمان(2008)، مارسیک و همکاران(2008)، کنت و نواک،2007؛ پارکر و همکاران،2004؛ پترایدز و همکاران،2004نقل از بشارت و همکاران(1386 ) ؛ مایا (2001)، گلمن(1995) نشان می دهد هوش هیجانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تأثیر مثبت دارد. اگر چه برخی پژوهشها نیز وجود دارد که رابطه ی بین هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی را ضعیف گزارش کرده اند (به عنوان مثال پژوهش وان درزی و اساکل، 2002)؛ با این حال همواره هوش هیجانی بر پیشرفت تحصیلی اثرگذار بوده است. بررسی پیشینه تحقیق در ایران نیز همانند سایر کشورها نشان از رابطه مثبت بین هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی دارد. این موضوع در پژوهشهای حنیفی و جویباری (1389)، لیوارجانی و همکاران (1389)، رهنما و عبدالملکی(1387)، اکبری و آقایوسفی(1389)، بشارت و همکاران(1385) نشان داده شده است هر چند یدالهی، میرزاده و فتی (1393) گزارش کرده اند که هوش هیجانی تاثیری در موفقیت تحصیلی دانشجویان سال اول دانشگاه تهران که سال 91-90 پذیرفته شده اند، ندارد.

توانایی برقراری ارتباط با دیگران و مهار خود و دیگران بر نگرش افراد نیز مؤثراست. کریمی(1383) نگرش را یک حالت روانی و عصبی آمادگی می داند که از طریق تجربه سامان داده شده، تاثیری هدایتی یا پویا بر پاسخ های فرد به همه ی اشیا و موقعیت هایی که با آنها مربوط است، دارد. نگرش دارای سه جزء شناختی، احساسی و آمادگی برای عمل است. از آنجا که نگرش نسبت به مدرسه بر پیشرفت تحصیلی تاثیر دارد و نگرش ها نیز مانند هوش هیجانی مستلزم ارتباط با محیط اجتماعی است، ارتباط این دو متغیر       می تواند موفقیت بیشتر دانش آموزان را در زمینه ی تحصیل در پی داشته باشد.

نگرش نسبت به مدرسه بر پیشرفت تحصیلی اثر دارد؛ هر چه نگرش مثبت تر باشد پیشرفت تحصیلی بیشتر و هرچه به سمت منفی برود و از علاقه مندی دانش آموز کاسته شود افت تحصیلی اتفاق می­افتد. پژوهش های زیادی در زمینه رابطه بین نگرش نسبت به دروس مختلف و پیشرفت تحصیلی در آن دروس انجام شده است. نتایج پژوهشهای سینگ، گرانویل و دیکا (2002) ؛ والنزولا (1993) نقل از رحمانی (1381)؛ علوی(1386)؛کشاورز و همکاران(1384)؛ رحمانی (1381) نشان می دهد بین نگرش نسبت به دروس مختلف و پیشرفت تحصیلی رابطه وجود دارد.

 پیش آمادگی و ظرفیت افراد علاوه بر عوامل بالا به وضعیت اقتصادی- اجتماعی خانواده نیز بستگی دارد. سواد والدین و امکانات آموزشی موجود در منزل از مؤلفه های وضعیت اقتصادی اجتماعی است. تحقیقات متعددی نشان داده اند که وضعیت اقتصادی اجتماعی خانواده بر پیشرفت تحصیلی موثر هستند.

وضعیت اقتصادی اجتماعی متغیر دیگری است که بنا به شواهد پژوهشی بر پیشرفت تحصیلی تاثیر گذار بوده است. این موضوع در پژوهش های علوی(1386)، مهدوی هزاوه؛ 1386؛ سنگری؛ 1385؛ پهلوان صادق1384؛ نقل از علوی؛1386 و نیز در گزارش زرین اختر و حمید خان نیازی (2011)، فن (2008)، مالونون، کانتلی و فریتز-کات (2001)، دانکن، فدرمن و دانکن (1992) بررسی شده و در همه ی این پژوهشها وضعیت اقتصادی اجتماعی بر پیشرفت تحصیلی تاثیرگذار بوده است.

با توجه به عوامل بالا در مدارس دانش آموزانی با وضعیت اقتصادی اجتماعی بالا وجود دارند که پیشرفت تحصیلی خوبی ندارند؛ در نقطه ی مقابل دانش آموزانی وجود دارند که پیشرفت تحصیلی بالا و وضعیت اقتصادی اجتماعی پایین دارند؛ به علاوه دانش آموزانی وجود دارند که عنوان می کنند به تحصیل علاقه مند هستند اما نمرات خوبی ندارند و یا دانش آموزانی که در برقراری ارتباط مشکل ندارند اما از پیشرفت تحصیلی مطلوبی بر خوردار نیستند. محقق با علم به اینکه تاثیر متغیرها به تنهایی بر عملکرد افراد و تاثیر آنها در یک مدل سه متغیری می تواند متفاوت باشد در این پژوهش بر آن است که بداند آیا بین پیشرفت تحصیلی و هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی اجتماعی و نگرش به تحصیل دانش آموزان رابطه وجود دارد؟ میزان این رابطه چقدر است ؟ و کدام متغیر بهتر می تواند پیشرفت تحصیلی را پیش بینی کند و این سه متغیر هرکدام به تنهایی و در ارتباط با همدیگر چقدر از واریانس پیشرفت تحصیلی را تبیین می کنند؟

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش

آموزش و پرورش هر جامعه بیانگر نگرش، سطح فرهنگ، دانش و میزان توانایی آن جامعه برای رشد باورهای اعتقادی و اخلاقی به منظور نیل به آرمان های اجتماعی و همکاری با پیشرفتهای علوم و فنون و پاسخگویی به نیازهای ملی و تحولات جهانی است. به این لحاظ وصول به اهداف تعلیم و تربیت در هر کشور مستلزم بررسی، ارزشیابی و تجدید نظر مستمر در ساختار و برنامه های آموزشی آن کشور است.

در میان دوره های آموزش عمومی، آموزش متوسطه آموزش عمومی را به آموزش عالی پیوند می دهد و هر نوع نارسایی و خللی در آن مستقیماً در عملکرد و کیفیت هر دو نوع آموزش تأثیر بسزایی خواهد داشت. انتقال از آموزش عمومی همگانی و غیر تخصصی به آموزش دانشگاهی تخصصی، انتقال از محیط آموزشی به محیط کار و زندگی و دوره انتقال ازکودکی (تحت نظر و وابسته به مراقبت دیگران) به جوانی و بلوغ (دوره ی استقلال و قبول مسؤولیت) اهمیت این دوره ی تحصیلی را صد چندان کرده است. به علاوه آموزش متوسطه منبع اصلی تربیت نیروی انسانی ماهر و نیمه ماهر در کشور به شمار می رود و از این راه تأثیر ویژه ای در میزان موفقیت برنامه های توسعه اقتصادی اجتماعی کشور می گذارد.

توسعه اقتصادی اجتماعی مستلزم نیروی انسانی ماهر، مدیر و علاقه مند به کار است. شناسایی و مطالعه هوش هیجانی و نگرش نسبت به مدرسه و بررسی آنها کمک می کند مدیران و معلمان و اولیاء به دانش آموزان سال اول توجه ویژه تری داشته باشند، دانش آموزان را تشویق و ترغیب نمایند و به آنها کمک کنند تا بهتر بتوانند تصمیم بگیرند و تصمیم خود را به اجرا بگذارند. نقش الگویی معلمان و تنوع پذیری رفتار دانش آموزان باعث می شود در صورتی که شناخت بهتری از دانش آموز وجود داشته باشد رفتار تحصیلی دانش آموزان را به سمتی هدایت کرد که بتواند نیازهای حرفه ای جامعه به نیروی انسانی ماهر و کارامد را تامین کند. مطابق گفته های گلمن (1995) تنها 20 درصد موفقیت های زندگی به هوش شناختی و 80 درصد به عوامل دیگر از جمله هوش هیجانی وابسته است. این مورد خود اهمیت رو به افزایش مطالعه هوش هیجانی و نگرش نسبت به مدرسه که خود دارای اجزای شناختی، احساسی و آمادگی برای عمل است و همچنین وضعیت اقتصادی اجتماعی که مستلزم شناخت و مدیریت وضعیت خود در مقابل دیگران و کنترل آن است را دو چندان می کند.

سؤال بسیار مهمی که محقق را بر آن داشت تا این تحقیق را انجام دهد مشاهده ی دانش آموزانی است که در سوم راهنمایی میانگین پیشرفت تحصیلی خوبی داشته اند اما در سال اول متوسطه دچار       بی انگیزگی و افت تحصیلی می شوند در حالیکه شناخت هوش هیجانی و حتی آموزش آن، شناخت نگرش دانش آموزان و زمینه سازی برای حفظ یا تغییر آن می تواند افت تحصیلی را کاهش و موجب پیشرفت تحصیلی دانش آموزان شود. به توجه به این موضوع که صرف روی کاغذ بردن اندیشه ها نمی توان به همه­ی یا بیشتر اهداف رسید لازم است با درک بیشتر رفتار دانش آموزان و هدایت رفتار آنان به پیشرفت تحصیلی بیشتر آنان و رضایت دانش آموز از تحصیل کمک کرد و همه ی اینها محقق نمی شود مگر اینکه متغیرهای اساسی تاثیرگدار بر رفتار دانش آموز مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد.

بدیهی است به دلیل پیچیدگی های رفتار انسان لازم است متغیرهای تاثیرگذار بر رفتار وی را مطالعه کرد تا به درک بهتری از فرد و محیط وی بدست آورد. با توجه به تاثیر هوش هیجانی در کنترل رفتار خود و دیگران و نیز پیش آمادگی هایی که وضعیت اقتصادی اجتماعی خانواده و نگرشها بر رفتار می گذارند انجام این مطالعه در کنار سایر بررسی های انجام شده باعث می شود به درک بهتری از شرایط و ویژگیهای دانش آموزان سال اول نایل آمد.

1-4- اهدف پژوهش

هدف کلی:

بررسی رابطه هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و نگرش نسبت به مدرسه بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال اول شهرستان لامرد

اهداف ویژه:

• بررسی رابطه بین هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال اول شهرستان لامرد
• بررسی رابطه بین هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل بر پیشرفت تحصیلی پسران سال اول شهرستان لامرد
• بررسی رابطه بین هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل بر پیشرفت تحصیلی دختران سال اول شهرستان لامرد
• پیش بینی پیشرفت تحصیلی از طریق متغیرهای هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل دانش آموزان سال اول شهرستان لامرد
• پیش بینی پیشرفت تحصیلی از طریق متغیرهای هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل برای پسران سال اول شهرستان لامرد
• پیش بینی پیشرفت تحصیلی از طریق متغیرهای هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل برای دختران سال اول شهرستان لامرد

1-5- فرضیه های پژوهش

• بین هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال اول شهرستان لامرد رابطه وجود دارد.
• بین هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل با پیشرفت تحصیلی پسران سال اول شهرستان لامرد رابطه وجود دارد
• بین هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل با پیشرفت تحصیلی دختران سال اول شهرستان لامرد رابطه وجود دارد
• هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال اول شهرستان لامرد را پیش بینی می کند.
• هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل پیشرفت تحصیلی پسران سال اول شهرستان لامرد را پیش بینی می کند.
• هوش هیجانی، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و نگرش به تحصیل پیشرفت تحصیلی دختران سال اول شهرستان لامرد را پیش بینی می کند.

1-6- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

تعاریف مفهومی

هوش هیجانی: مجموعه ای از توانایی ها، کفایت ها و مهارتهای غیر شناختی است که توانایی فرد را برای کسب موفقیت در مقابله با فشارها و اقتضائات محیطی تحت تاثیر قرار می دهد(گلمن، 1995).

وضعیت اقتصادی اجتماعی: سرمایه اجتماعی دانش آموز شامل امکانات آموزشی مانند وجود فرهنگ لغت، کامپیوتر، میز مطالعه و اتاق مخصوص مطالعه و نیز میزان کتابهای موجود در منزل بجز کتاب های درسی خود دانش آموز

نگرش نسبت مدرسه: نگرش یک حالت روانی و عصبی آمادگی است که از طریق تجربه سامان داده شده، تاثیری هدایتی یا پویا بر پاسخ های فرد به همه ی اشیا و موقعیت هایی که با آنها مربوط است، دارد(کریمی؛1383).

پیشرفت تحصیلی: محصول نهایی فرایند یادگیری فعال است که به کمک آموزش و فعالیت های تربیتی انجام می گیرد( گیج و برلاینر، ترجمه ی خوی نژاد و همکاران، 1374)

تعاریف عملیاتی:

هوش هیجانی: ملاک نمره ای است که دانش آموز از پرسشنامه هوش هیجانی سیبریا و شرینگ کسب     می کند.

   فهرست مطالب

عنوان…………………………………………. صفحه

 فصل اول: کلیات تحقیق

1-1. مقدمه…………………………………….. 2

2-1. بیان مسأله و اهمیت موضوع……………………. 3

3-1. اهداف تحقیق……………………………….. 3

4-1. فرضیه های تحقیق …………………………… 4

5-1. مدل مفهومی تحقیق…………………………… 5

6-1. تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها………………. 6

7-1. روش شناسی تحقیق……………………………. 6

8-1. ساختار تحقیق………………………………. 8

فصل دوم: پیشینه تحقیق

1-2. مقدمه…………………………………….. 10

2-2. مبانی نظری تحقیق…………………………… 10      

3-2.  پیشینه تجربی……………………………… 33      

     1-3-2. مطالعات خارجی……………………….. 33

     2-3-2. مطالعات داخلی……………………….. 39

4-2.  خلاصه و جمع بندی…………………………… 46

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

1- 3. مقدمه……………………………………. 64

2-3. نوع تحقیق…………………………………. 64

3-3. مدل تحقیق…………………………………. 64

4-3. فرضیه های تحقیق……………………………. 65

5-3. تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها………………. 65

     1-5-3.آموزش های فنی و حرفه ای……………….. 65

     2-5-3.نگرش کارآفرینانه……………………… 66

     3-5-3.ویژگیهای فردی………………………… 67

6-3. متغیرهای پژوهش…………………………….. 67

7-3. جامعه و نمونه آماری………………………… 69

8-3. ابزار و روش جمع آوری داده ها………………… 70

9-3. روایی و پایایی پرسشنامه…………………….. 77

10-3. روش تجزیه و تحلیل یافته ها…………………. 79

11-3. جمع بندی فصل سوم………………………….. 82

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته ها

1-4. مقدمه…………………………………….. 84

2-4. مشخصه های عمومی پاسخ دهندگان………………… 84

     1-2-4. جنسیت………………………………. 84

     3-2-4. میزان تحصیلات………………………… 85

     4-2-4. وضعیت شغلی………………………….. 85

     5-2-4. تاهل……………………………….. 86

     6-2-4. دوره های آموزش فنی و حرفه ای………….. 86

3-4. تحلیل تک متغیره (قبل)………………………. 87

     1-3-4.متغیر مستقل………………………….. 87

     2-3-4. متغیر واسطه…………………………. 87

     3-3-4. متغیر وابسته………………………… 89

4-4. تحلیل های دو متغیره (قبل)…………………… 90

     1-4-4. همبستگی بین ویژگی فردی (ریسک پذیری) و نگرش کارآفرینانه    90

     2-4-4. همبستگی بین ویژگی فردی (مرکز کنترل درونی) و نگرش کارآفرینانه   91

   

5-4. تحلیل تک متغیره (بعد)………………………. 92

     1-5-4.متغیر مستقل………………………….. 92

     2-5-4. متغیر واسطه…………………………. 92

     3-5-4. متغیر وابسته………………………… 94

6-4. تحلیل های دو متغیره (بعد)…………………… 95

     1-6-4. همبستگی بین ویژگی فردی (ریسک پذیری) و نگرش کارآفرینانه    95

 

     2-6-4. همبستگی بین ویژگی فردی (مرکز کنترل درونی) و نگرش کارآفرینانه   96

7-4. تجزیه و تحلیل چند متغیره جهت آزمون فرضیه های تحقیق 96

8-4. نتایج آزمون فرضیه های تحقیق…………………. 100

9-4. جمع بندی فصل چهارم…………………………. 100

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

1-5. مقدمه…………………………………….. 102

2-5. مروری بر کلیات تحقیق……………………….. 102

3-5. یافته های پژوهش……………………………. 103

4-5. بحث و نتیجه گیری…………………………… 104

5-5. پیشنهاد های پژوهش………………………….. 105

     1-5-5. پیشنهاد های کاربردی………………….. 105

     2-5-5. پیشنهاداتی برای پژوهش های آتی…………. 109

6-5. محدودیت های پژوهش………………………….. 110

7-5. خلاصه و جمع بندی فصل پنجم……………………. 111

فهرست منابع و مأخذ……………………………… 112

 

ضمائم

• پرسشنامه……………………………………. 120
• خروجی های آماری spss…………………………… 123

• مقدمه

  تحقیقات انجام شده تاکید می کند که فرایندها و برنامه های آموزشی خاصی می تواند با تغییر بینش و نگرش افراد و تجهیز آنها به دانش و مهارت های خاص ، یک کارآفرین بالقوه را به کارآفرین بالفعل تبدیل کند .

  انسان در محیط های مادی، اجتماعی و فرهنگی با موارد تازه ای برخورد می کند و نسبت به آنها عقاید و احساسات تازه ای را دارا می شود و آمادگی و تمایل پیدا می کند که به نحو خاصی در برخورد با آنها رفتار کند و بدین ترتیب نگرش های او شکل می گیرد. با شکل گیری نگرش ها احتیاج انسان به تفکر و اخذ تصمیم جدید کم شده و رفتار او نسبت به این موارد، عادی، قالبی و قابل پیش بینی می گردد، بدین گونه است که باورها و نگرشهای مشخصی بر رفتار فرد حکومت می کنند.

  نگرش به عنوان بهترین وسیله و توصیف گر برای اقدام به کارآفرینی بیان شده است و عقیده بر این است که داشتن نگرش های خاص منجر به فعالیت بیشتر در زمینه کارآفرینی خواهد شد و می توان به صرف داشتن این نگرش های خاص از آنها انتظار بروز اعمال کارآفرینانه را داشت . اعتقاد بر این است که باورها و نگرش ها آموخته می شوند، زمانی که بر اساس تعلیمات خانوادگی و محیط اجتماعی ایجاد گردیده اند باز هم می توان با آموزش و یادگیری در آنها تغییراتی ایجاد نمود. بر این اساس میزان و نوع نگرش کارآفرینانه و باورهای خود کارآمدی افراد می تواند سطح فعالیت در زمینه ی کارآفرینی را تحت تاثیر قرار دهد .

  حال با توجه به نقش و رابطه ی آموزش و بخصوص آموزش های مهارتی با نگرش کارآفرینانه، نقش آموزش فنی و حرفه ای در امر توسعه ی جامعه بیش از پیش محرز می گردد.

  در این پژوهش با بهره گرفتن از روش پیش آزمون- پس آزمون، به بررسی رابطه ی بین آموزش های فنی و حرفه ای و نگرش کارآفرینانه در سازمان آموزش فنی و حرفه ای پرداخته شده است، فلذا با توجه به بزرگی و گستردگی جامعه آماری، از شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای استفاده شده است و با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه اقدام به جمع آوری داده ها و سنجش نگرش کارآفرینانه کارآموزان در چهار بعد نگرش کارآفرینانه یعنی توفیق طلبی، اعتماد به نفس، استقلال طلبی و خلاقیت از طریق دو ویژگی فردی کارآفرینی یعنی ریسک پذیری و مرکز کنترل درونی شده است.

  انتظار می رود با توجه به نو بودن مدل تحقیق در داخل کشور و همچنین اهمیت بالای پژوهش حاضر از حیث میزان موفقیت آموزش های مهارتی سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور در ایجاد و  بهبود نگرش های کارآفرینانه و به تبع آن گسترش کارآفرینی در جامعه ، یافته های این تحقیق مورد توجه خاص قرار گیرد.

  2-1. بیان مسئله و اهمیت موضوع

  امروزه بر اساس دیدگاه های اندیشمندان توسعه، در خصوص نقش و ضرورت آموزشهای مهارتی در فرایند توسعه اقتصادی اتفاق نظر وجود دارد و اهمیت آموزشهای هدفمند و به طور کلی آموزشهای فنی و حرفه ای و تاثیر آن بر نگرشهای کارآفرینانه بر کسی پوشیده نیست. تجارب فراوانی از کشورهای توسعه یافته قابل حصول است که نشان می دهد این کشورها بخش عظیمی از دستاوردهای توسعه اقتصادی خود را مدیون توسعه نگرشهای کارآفرینانه به ویژه از طریق ارتقا آموزشهای فنی و حرفه ای بوده اند.

  با توجه به جایگاه خطیر سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور در ارائه آموزش های فنی وحرفه ای در سراسر کشور به نظر می رسد این سازمان در موقعیتی قرار گرفته است که می تواند از طریق ارائه طیف وسیعی از آموزشهای فنی و حرفه ای اثربخش، نقش اساسی در توسعه نگرشهای کارآفرینانه و در نتیجه کارآفرینی خلاق در سطح کشور ایفا نماید، بنابراین مسئله ی اساسی در اینجا این است که این سازمان با توجه به ماموریت و رسالت آموزشی خود تا چه اندازه موجب بهبود نگرشهای کارآفرینانه و در نتیجه توسعه ی کارآفرینی در جامعه در راستای حل مشکل بیکاری جوانان می شود؟

  یکی دیگر از ضرورت های پژوهش حاضر ، ضرورت نظری آن است چرا که این پژوهش ادامه مطالعات مربوط به نگرش کارآفرینانه محسوب می شود و از آنجایی که نگرش کارآفرینانه نقش موثری در تبدیل ایده های کارآفرینی به عمل کارآفرینانه دارد ، مطالعه روش های بهبود نگرش کارآفرینانه ، ضرورت کافی دارند. بنابراین نتایج این پژوهش می تواند به عنوان یکی از گام های افزایش رفتار کارآفرینی مطرح گردد که در صورت تاثیر می توان از آنها استفاده نمود و در صورت عدم تاثیر ، می توان به راه های دیگر اندیشید.

  بر این اساس ، اهمیت آموزشهای مهارتی محرز و لزوم تحقیقات در زمینه ی ایجاد و بهبود نگرش کارآفرینانه و به تبع آن افزایش رفتار کارآفرینی ، گامی به جلو در جهت رشد و توسعه کشور به شمار می آید.

   

  3-1. اهداف تحقیق

  هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر آموزش های فنی و حرفه ای بر بهبود نگرش کارآفرینانه از طریق متغیر واسطه ویژگی های فردی ( ریسک پذیری و مرکز کنترل درونی) است که ابتدا رابطه بین آموزش های فنی و حرفه ای  و ویژگیهای فردی  و سپس رابطه بین ویژگیهای فردی و نگرش کارآفرینانه مورد بررسی قرار می گیرد.

  هدف اصلی

  • بررسی تاثیر آموزش های فنی و حرفه ای بر بهبود نگرش کارآفرینانه در کارآموزان آموزش فنی و حرفه ای

  اهداف فرعی

  • بررسی نگرش کارآفرینانه کارآموزان آموزش فنی و حرفه ای قبل از شرکت در دوره های آموزشی فنی و حرفه ای
  • بررسی نگرش کارآفرینانه کارآموزان آموزش فنی و حرفه ای بعد از شرکت در دوره های آموزشی فنی و حرفه ای

  4-1. فرضیه های تحقیق

  فرض اصلی

  • آموزشهای فنی و حرفه ای ، نگرش کارآفرینانه کارآموزان را بهبود می بخشد.

  فرضیات فرعی

  1. آموزشهای فنی و حرفه ای از طریق ویژگی فردی (ریسک پذیری) ، نگرش کارآفرینانه کارآموزان را بهبود می بخشد.
  2. آموزشهای فنی و حرفه ای از طریق ویژگی فردی (مرکز کنترل درونی) ، نگرش کارآفرینانه کارآموزان را بهبود می بخشد.

  5-1. مدل مفهومی تحقیق

  با توجه به اهمیت آموزش های فنی و حرفه ای و نقش بسزای آن در ایجاد ، گسترش و بهبود نگرش های کارآفرینانه و همچنین نگرش کارآفرینانه به عنوان عنصر حیاتی فعالیتهای کارآفرینی ، در این پژوهش رابطه ی بین آموزش های فنی و حرفه ای و نگرش کارآفرینانه از طریق متغیر واسطه ای ویژگی های فردی ( ریسک پذیری و مرکز کنترل درونی) مورد بررسی قرار می گیرد.

  6-1. تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

  1-6-1. آموزش های فنی و حرفه ای

  متغیر مستقل در این تحقیق آموزش های فنی و حرفه ای است. آموزش های فنی و حرفه ای به فعالیت هایی اطلاق می شود که افراد را برای احراز شغل و حرفه آماده می سازد یا کارایی و توانایی صاحبان مشاغل را در انجام فنون و حرفه ارتقا می دهد.

  2-6-1. نگرشهای کارآفرینانه

  متغیر وابسته در این تحقیق نگرشهای کارآفرینانه است که تمایل  فرد به بروز رفتار کارآفرینانه در یک کسب و کار مستقل یا سازمانی را نشان می دهد و برای سنجش آن از پرسشنامه EAOS استفاده شده است. این ابزار اولین بار توسط رابینسون و همکاران تهیه شده است و چهار حوزه ی مهم که با کارآفرینی در ارتباط هستند را مورد سنجش قرار می دهد. این چهار حوزه عبارتند از: اعتماد به نفس، خلاقیت، توفیق طلبی و استقلال طلبی.

  3-6-1. ریسک پذیری

  کسانی که دارای تمایلاتی به مخاطره پذیری معتدل هستند. (احمد پور داریانی،1387) .

  4-6-1. مرکز کنترل درونی

   کسانی که به خود ایمان دارند و موفقیت یا شکست را به سرنوشت، اقبال یا نیروهای مشابه نسبت نمی دهند.(مقیمی،1380).

  7-1. روش شناسی تحقیق

  1-7-1. نوع تحقیق

  نوع تحقیق و روش گردآوری داده ها در پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر گردآوری داده ها پرسشنامه ای می باشد. تحقیقات کاربردی نظریه های تدوین شده در تحقیقات پایه را برای حل مسائل اجرائی و واقعی به کار می گیرد. همچنین این تحقیق جز تحقیقات توصیفی و از نوع پیمایشی می باشد. تحقیق توصیفی آنچه را که هست توصیف و تفسیر می کند، و توجه آن به شرایط و روابط موجود و فرایندهای جاری در زمان حال می باشد. تحقیق پیمایشی نیز که یکی از انواع تحقیقات توصیفی است به بررسی توزیع ویژگی های یک جامعه ی آماری می پردازد. (سرمد ،1385،صص 82-81). بر حسب روش، تحقیق حاضر تحقیق تجربی یا آزمایشی است. تحقیق تجربی یا آزمایشی ، یکی از دقیق‌ترین و کارآمدترین روش های تحقیق است که برای آزمون فرضیه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد هدف این تحقیق بررسی تأثیر محرکها, روشها و یا شرایط خاص محیطی بر روی یک گروه آزمودنی می‌باشد.

  2-7-1. جامعه و نمونه آماری

  جامعه ی آماری این تحقیق را کلیه کارآموزان مراکز ثابت آموزش فنی و حرفه ای شهر تبریز (مرکز یک ، مرکز دو  و مرکز سه) در سال تحصیلی 91-90 تشکیل می دهند. آمار دقیق کارآموزان این سه مرکز در این سال مطابق با آمار استخراج شده از پورتال سازمان آموزش فنی و حرفه ای برابر با 4629 نفر- دوره می باشد. روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای می باشد. بر این اساس تعداد کل نمونه گردآوری شده از هر سه مرکز با بهره گرفتن از فرمول کوکران حدود 320 نفر می باشد که در نهایت 126 پرسشنامه قابل تحلیل به پژوهشگر عودت داده شده است.

  3-7-1. قلمرو تحقیق

  از نظر مکانی این تحقیق در بر گیرنده کلیه کارآموزان مراکز ثابت آموزش فنی و حرفه ای شهر تبریز (مرکز یک، مرکز 2 و مرکز سه) می باشد، از نظر زمانی نیز این پژوهش سال های 91- 1390 را در بر می گیرد.

  4-7-1. ابزار جمع آوری داده ها

  با توجه به موضوع پژوهش و متغیرهای مورد بررسی در آن، برای جمع آوری داده ها جهت آزمون فرضیات از ابزارهای زیر استفاده شده است: الف) روش کتابخانه ای: بسیاری از مفاهیم و اطلاعات مورد استفاده در این تحقیق از مطالعه مقالات تخصصی و کتابهای مرتبط به دست آمده است. ب) روش میدانی: در این روش از پرسشنامه جهت جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. برای اطمینان از اعتبار صوری پرسشنامه، از پرسشنامه EAO scale  ، با مقیاس اندازه گیری 10 گزینه ای لیکرت که دارای استاندارد بین المللی است استفاده شده است، همچنین جهت اطمینان و تطبیق هر چه بیشتر این پرسشنامه با اهداف تحقیق، از نظرات تعدادی از اساتید، متخصصان حوزه مدیریت و علوم تربیتی استفاده شده است. از ضریب آلفای کرونباخ نیز برای سنجش اعتبار درونی پرسشنامه استفاده شده و سعی در سنجش نگرش کارآفرینانه کارآموزان قبل و بعد از  طی دوره های آموزشی فنی و حرفه ای به روش پیش آزمون- پس آزمون شده است.

  5-7-1. روش تجزیه و تحلیل داده ها

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر رضایت مشتری با بهره گرفتن از تکنیک شبکه عصبی است. متغیر های تحقیق شامل کیفیت خدمات، مواجهه خدمت، درگیری در رابطه، ارزش خدمات و رضایت مشتری است. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی بوده و روش تحقیق آن از نوع همبستگی است که با بکارگیری پرسشنامه و روش پیمایشی داده های مورد نیازآن جمع آوری شده اند. جامعه آماری این پژوهش توریست های ساکن در هتلهای بین المللی ایران می باشد و از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده گردیده و تعداد 300  نمونه قابل قبول جمع آوری گردید. نتایج تجزیه تحلیل داده ها توسط تکنیک شبکه ی عصبی مصنوعی از نوع پرسپترون  3 لایه وتحلیل رگرسیون در نرم افزار SPSS نشان می دهد که ارتباط مثبت و معناداری بین متغیرهای مواجهه خدمت و کیفیت خدمات ، کیفیت خدمات و رضایت مشتری ، کیفیت خدمات و ارزش خدمات ، ارزش خدمات و رضایت مشتری ، مواجهه خدمت و درگیری در ارتباط ، درگیری در ارتباط و رضایت مشتری وجود دارد.

کلمات کلیدی : رضایت مشتری ، شبکه عصبی مصنوعی ، مواجهه خدمت ، درگیری در ارتباط ، ارزش خدمات ،کیفیت خدمات .

1 – 1– مقدمه

یکی ازسؤالاتی که اصولاً ایجاد می شود اینست که مشتری کیست ؟ گاهاً اینکه مشتری چیست ؟ مشتری هدف کاری است که انجام می گیردوهرکسب وکاری شدیداً به مشتری وابسته است،اومنبع مشکل نیست بنابراین سازمانها نبایدآرزو کنند که “دور شود” چرا که آینده هرکسب و کاری در گروه مشتری است (Zairi,2000,389) ازاینرو بی تردید در دنیای رقابتی امروز رضایت اوو لزوم آن یکی از مباحثی است که در ادبیات بازاریابی درکل و در حیطه خدمات به طور خاص ، بیشترین جذابیت را دارد (Giese & Cote ,2000,6 )در واقع رضایت مشتری اساس تمرین پادشاهی و اقتدار مشتری است (Peyrot et al . ,1993,657 ;Zeithaml,2000,83) براین اساس بی دلیل نیست که امروزه بررسی رضایت اطلاعاتی را در مورد دلایل خرید یا عدم خرید محصولات و خدمات ارائه می کند و نقاط قوت و ضعف شرکت را تعیین نموده و معیار مناسبی برای مقایسه شرکت با رقبا است(Radulescu & Cetina,2012,312)به عبارت دیگرموفقیت کسب وکارها در بازارهای رقابتی امروزنیازمند درک مشتریان و محترم شمردن آنهاست، مشتریان دائما تقاضا می کنند ودرآمد خود را صرف مجموعه وسیعی ازکالاها و خدمات انتخابی خود می کنند،بنابراین شرکتها وسازمانها برای رضایت آنها باید توانایی شنیدن بازخور آنهارانیزداشته باشند وکالاهاوخدمات خودرابهبود دهند تا مشتریان خود را حفظ کنند(Mattsson,2009,3). بی شک فرایند کلی ایجاد و حفظ رابطه با مشتریان سودآور،تنهاازطریق ارائه ارزش بیشتروجلب رضایت بیشترنسبت به رقباحاصل می گردد( Payne & Frow,2004,529).اگرچه رضایت یک ساختار دینامیک و پیچیده می باشد ( Giese & Cote ,2000 )اما آنچه که مسلم است ،وفاداری مشتری زمانی قابل حفظ است که سازمان توانایی افزایش رضایت مشتری را داشته باشد و رضایت مشتری زمانی بدست می آید که سازمان کیفیت خدمات و کیفیت ارتباطات خود را بهبود بخشد ( Segoro , 2013,304 )،بنابراین باتوجه به اهمیت موضوع،پرداختن به مقوله مشتری و رضایت اووهمچنین ارائه مباحث نظری ویک مطالعه تجربی در این مورد،مدنظرقرارگرفته شده است.

1 – 2– بیان مسئله

مفهوم رضایت یک مبحث مهم برای مدیران بازاریابی به خصوص صنایع خدماتی است . بدین جهت که از مهمترین عوامل رقابتی و یکی از بهترین شاخصهای سودآوری آینده هر شرکتی محسوب می شود واز طرفی  با سودآوری مرتبط است.طبق بررسیهای انجام شده مشتریان راضی تجربیات خود را به پنج یا شش نفر منتقل کرده در حالیکه مشتریان ناراضی تجربه خود را برای ده نفر عنوان می کنند . از اینرو مدیریت کردن نارضایتی مشتری منجر به افزایش رضایت او می شود.شرکتهاوسازمانها با رسیدگی به شکایات مشتریان خود، تأثیرآن را برحفظ و ماندگاری مشتری درک کرده اندوآگاهندکه مشتریان تنها تمایل و قصد خرید مجدد را طبق تجربه خرید فعلی خود بیان می کنند ، مهمتر اینکه مشتریان به خدماتی که به آنها ارائه می شود علاقمندند و آن را با سایر رقبا مقایسه می کنند Zairi , 2000,390 ) (.در ادبیات گسترده حفظ مشتری، رضایت به عنوان عامل مهم و تعیین کننده حفظ مشتری عنوان شده است (Cronin et al.,2000,197 ;Rust & Zahorik,201,1993 ;Mittal &Kamakura ,2001,140; Gonzalez et al.,2007,158) امامسئله مهم اینست که برخلاف پیشایندهای رضایت مشتری ،پیامدهای رضایت ویا نارضایتی مشتریان، توجه کمتری از سوی محققان دریافت کرده اند(Szyman&Henard,2001,17) ولی کاملا واضح ومبرهن است که عدم رضایت مشتری باعث تغییر جریان و تغییر رفتار مشتری ، ایجاد تبلیغات دهان به دهان منفی و افزایش شکایات می شود (Zeithaml et al . , 1996,43) بایدخاطرنشان کرد که هزینه نگهداری مشتری موجود کمتر از هزینه بدست آوردن مشتری جدید است، همچنین مشتریان موجود هزینه کمتری نسبت به مشتریان جدید دارند ( Reichheld, 1996,4;Matzler et al.,2007,1099) تحقیقات ثابت کرده است که رضایت مشتری تأثیر بسیار مثبتی بر وفاداری دارد ( Choi  et al. , 2007,485) که این تأثیر مثبت،به نوبه خود باعث بهبود عملکرد مالی سازمانهامی شود (Cronin et al . , 2000 ,2)به این دلیل که،چنانچه میزان رضایت ایجاد شده بالا باشد،مصرف کنندگان صرف نظر از سطح درگیری در محصول ،برند خود را کمتر تغییر خواهند داد ( Shukla , 2004,196 )ازطرفی رضایت تأثیر منفی بر تغییر قصد خرید مجدد دارد(Clarke , 2001) دراین میان نکته حائز اهمیت اینست،که تفاوتهایی بین کیفیت استاندارد ( بی عیب و نقص )و کیفیت مشتری پسند ( مورد توجه مشتری ) وجود دارد که قابل چشم پوشی نیست واینکه کیفیت مورد نظر مشتری مخصوصاً در بخش خدمات بسیار مهم است ( Fornell et al . , 1996,15) دراین بخش نیزرضایت مشتری تحت تأثیر کیفیت خدمات ومحصول ، قیمت و عوامل موقعیتی است ( Zeithaml & Bitner , 2002 ) همچنان که  متأثراست از ارزش خدمات و استنباط و ادراک مشتری و ارزش چیزی که مشتری می دهد برای چیزی که می گیرد  ( Zeithaml , 1998,18)بنابراین کیفیت خدمات بر ارزش خدمات و رضایت مشتری تاثیر می گذارد     (Cronin et al . , 2000,199 )اماازبعد دیگر، رضایت بستگی به مواجهه خدمت نیز دارد و این تنها به تعامل بین خریدار و فروشنده ختم نمی شود بلکه سطح ارتباط و محتوای ارتباط نیز امری بسیار ضروری است (Solmon et al . , 1985,102)  مسئله حائز اهمیت اینست که دلیل اصلی انجام هر فعالیت درکسب وکارها، افزایش سودآوری است وسنجش رضایت مشتری وانجام فعالیت های مقتضی در نتایج حاصل از سنجش ،سودآوری را افزایش خواهد داد(Hill & Alexander,2007,11) .در این پژوهش تاثیر متغیرهایی مانند ارزش خدمات، مواجهه خدمت ، درگیری در ارتباط وکیفیت خدمات بر رضایت مشتری بررسی شده است.

 

 

حال با توجه به مباحث مطرح شده سوال اصلی تحقیق این است که رضایت مشتری در صنایع خدماتی با بهره گرفتن از شبکه عصبی در چه سطحی است ؟

1 – 3- اهمیت و ضرورت

ایجاد ودستیابی به رضایت مشتری هدف اصلی کسب وکارهاست ،زیرا همانطور که پیشتر عنوان گردیدارتباط بین رضایت مشتری وسودآوری بسیار قوی و واضح است (fecikova,2004,57) به علاوه به دلیل اهمیت فزاینده خدمات دراقتصاد،این مهم درسازمان های خدماتی بیش ازپیش موردتاییداست وطبق تحقیقات گذشته مطالعه رضایت مشتری با آزمایش دلیل بالقوه نارضایتی آغاز می شود  ( Grandinetti , 2001,79).امروزه بدلیل افزایش آگاهی مصرف کنندگان ، احتیاجات آنها از تولید انبوه به سفارشی سازی و کیفیت بالا تبدیل شده است ، ازاین رو به دلیل اهمیت موضوع به خصوص در صنعت خدمات ، ضروری به نظر میرسد که ارائه کنندگان خدمات، خواسته هاونیازهای مشتریان را درک کرده ومورد سنجش قرار دهند تا محصولات و خدماتی که آنها احتیاج دارند را به خوبی فراهم نمایند   (Wen – Bao Lin , 2007,114;Nanjian – fei , XIONG , 2002,23 ;Zhuli – en , 2000,112). بسیاری ازسازمانها معیار داخلی برای سنجش دارند،اما همچنان تحقیقات نشان میدهند که عرضه کنندگان بندرت درک دقیق ودرستی از اولویتهای مشتریان دارند.از آنجا که رضایت مربوط است به” انجام وارائه بهترین چیزی که برای مشتری  با اهمیت است بنابراین ضروری است که”بهترین چیز”سنجیده شود وبهترین راه اینست که خود مشتریان معیار سنجش را تعیین کنند.برای اینکار انجام تحقیقات اکتشافی جهت شناخت مهمترین نیازهای مشتریان، ضرورت دارد (Hill,2003) امابدلیل اینکه رضایت یک دارایی وخاصیت روانی است،وداراییهای روانی اکثرا به عنوان ساختارهای نظری درنظر گرفته می شوند وبرای توصیف وشرح رفتار افرادبکارمی روند،ممکن است بوسیله تستها وپرسشنامه های روانشناختی سنجیده شوند(Molenaar,2000,;Oosterveld,1996,Schouwstra,2000). در تحقیق حاضر یکی ازابعاد صنعت توریسم یعنی توریست واسکان آنها درهتل های بین المللی،به عنوان یک صنعت خدماتی که دارای محصولات غیر ملموس است مدنظر می باشد.ازاین جهت که به عقیده برخی از نظریه پردازان جهانی، توریسم، صنعت غالب هزاره سوم است . واقعیت آن است که ظرفیتهای بازار مصرف در قبال بسیاری از فرآورده های صنعتی معمولی اشباع شده و شرایط اقلیمی و ذخایر طبیعی کره ی زمین، از این پس توان تضمین دوام و توسعه ی بسیاری از صنایع موجود را ندارد. از اینرو چنین به نظر می رسد که توریسم همچون سایرصنایع خدماتی با همه ی زیر شاخه های خود، قوی ترین ، پایدارترین و بی خطرترین بخشی است که می تواند فرصتهای بی شماری را برای اشتغال و فعالیتهای معنادار، به ساکنان کره ی زمین عرضه نماید و گردش اقتصاد کلان جهان امروز را، در فضایی صلح آمیز و به دور از خطرات زیست محیطی به نحوی استوار و توسعه پذیر، پشتیبانی کند. در حال حاضر،توریستها به جای اقامت های طولانی،اقامتهای کوتاه مدت تری در مقاصد توریستی داشته، اما بر تعداد سفرهای خود افزوده اند آن ها تاکید بیشتری بر محیط زیست مقاصد داشته، ارزش بیشتری را نسبت به هزینه کرد خود انتظار دارند ومتقاضی ارائه خدمات بهتری هستند. در نتیجه برای موفقیت در زمینه توریسم، یک منطقه باید از لحاظ اقتصادی،اجتماعی و زیست محیطی پایداری داشته و به منظور داشتن پایداری،باید به دقت برنامه ریزی و مدیریت شود وعوامل مختلف را در ملاحظات خود مورد توجه قرار دهد(Godfrey & Clarke, 2002) . اما همانگونه که گفته شدیکی از اصلی ترین موضوعات مربوط به توریسم موضوع سکونت توریست ها است. چراکه آنهادر هر حال برای اقامت و برآوردن نیازهای اولیه زیستی می باید در مکان مناسبی مستقر و در آنجا ساکن شوند. از این رو از گذشته های دور در همه جای جهان و در کشورهای مختلف اقامتگاه هایی برای توریست ها ساخته و برای پذیرایی از آنان ترتیبات خاصی برقرار شده است(موسوی،1389). در اینجا توجیه اساسی برای اندازه گیری وسنجش، فراهم کردن اطلاعاتی است که مدیران راقادر سازدتا تصمیمات صحیحی را جهت به حداکثر رساندن رضایت مشتریان اتخاذ نمایند ودر نتیجه موجب بهبود روند حفظ مشتریان شوند(Hill & Alexander.,2007,9). تلاش درجهت افزایش رضایت دراین صنعت نیازمند بکارگیری روش های کارآمدی است که به شناخت دقیق وضعیت کنونی وبرنامه ریزی موثر برای بهبود آن منجر شود،به همین دلیل اندازه گیری رضایت مشتری درنمونه انتخابی لازم وضروری به نظر می رسد.

1 – 4- اهداف تحقیق

• بررسی چگونگی ارتباط بین مواجهه خدمت و کیفیت خدمات.
• بررسی چگونگی ارتباط بین کیفیت خدمات ورضایت مشتری.
• بررسی چگونگی ارتباط بین کیفیت خدمات وارزش خدمات.
• بررسی چگونگی ارتباط بین ارزش خدمات ورضایت مشتری.
• بررسی چگونگی ارتباط بین مواجهه خدمت ودرگیری درارتباط.
• بررسی چگونگی ارتباط بین درگیری در ارتباط ورضایت مشتری.

1– 6- فرضیه های تحقیق

1-  بین مواجهه خدمت و کیفیت خدمات ارتباط معناداری وجود دارد .

2-  بین کیفیت خدمات و رضایت مشتری ارتباط معناداری وجود دارد .

3-  بین کیفیت خدمات و ارزش خدمات ارتباط معناداری وجود دارد .

4-  بین ارزش خدمات و رضایت مشتری ارتباط معناداری وجود دارد .

5-  بین مواجهه خدمت و درگیری در ارتباط ، ارتباط معناداری وجود دارد .

6- بین درگیری در ارتباط و رضایت مشتری ارتباط معناداری وجود دارد .

 

1-7- روش تحقیق

تحقیقات را از نظر هدف میتوان به تحقیق بنیادی، کاربردی و اقدام پژوهی طبقه بندی کرد(پاشا شریفی و شریفی، 1383، 85). روش تحقیق حاضر از این جهت که نتایج مورد انتظار آن را می توان در فرایند ارتقاء بینش مدیران بازاریابی شرکتها در زمینه رضایت مشتری به خدمت گرفت از نوع «کاربردی» میباشد.

تحقیقات را از نظر میزان کنترل محقق بر متغیرهای تحقیق میتوان به آزمایشی و غیر آزمایشی طبقه بندی کرد؛ تحقیق آزمایشی روش نظام دار و منطقی برای پاسخ دادن به پرسش پژوهشی «اگر این کارتحت شرایط کنترل شده ای انجام گیرد چه خواهد شد؟» است که در آن محقق محرک، رفتار یا شرایط محیطی را دستکاری می کند و تاثیر آن را بر تغییر وضعیت، روابط بین متغیرها بررسی می نماید؛ این در حالی است که در تحقیق غیر آزمایشی رابطه بین متغیرهای دستکاری نشده مطالعه میشود و شامل دو نوع تحقیق علی- مقایسه ای یا تحقیق پس رویدادی و نیز تحقیق همبستگی می باشد.در تحقیق همبستگی رابطه بین دو یا چند متغیر مورد مطالعه قرار می گیرد و محقق با بهره گرفتن از این روش قادر خواهد بود رابطه بین چند متغیر همزمان را با یک متغیر مورد بررسی قرار دهد و همچنین امکان بررسی رابطه بین متغیرهای مستقل با یکدیگر و همچنین بررسی اثر هر متغیر بر متغیر وابسته با هدف همبستگی آن متغیر مستقل با سایر متغیرهای مستقل را فراهم می سازد. لذا در تحقیقاتی که یک متغیر تابعی از چندین متغیر بوده که به طور مشترک برآن اثر میگذارند روش تحقیق همبستگی بهترین روش محسوب می گردد (پاشا شریفی و شریفی، 1383 ، 100-90). بر همین اساس روش تحقیق حاضر از نوع«همبستگی» می باشد.

1-8- قلمرو تحقیق

معمولا درهمه تحقیقات بویژه در پژوهشهای مرتبط باحوزه علوم انسانی،ماهیت و شکل ویژه موضوعات ونیزمفاهیم ووسایل مربوطه ،به دلیل برخورداری ازدامنه نسبتا وسیع وگاه نامحدودخویش نیازمند سیاستهایی به منظور محدودنمودن گسترده تحقیق هستند(فرزانی فر،1390)

 

1-8-1-قلمرو موضوعی

دراین پژوهش میزان رضایت مشتریان دربخش خدمات ،با بهره گرفتن ازرویکردشبکه عصبی موردبررسی قرارگرفت.

 

1-8-2-قلمرو زمانی

فرایند انجام این پژوهش ازنیمه دوم شهریورماه 1391شروع شده وبه مدت شش ماه ادامه یافته است.

 

1-8-3- قلمرو مکانی

قلمرو مکانی هتل های بین المللی ایران می باشد که در این پژوهش هتلهای بین المللی واقع در شهرهای کرمانشاه ، قزوین، اصفهان، شیراز و تهران به عنوان نمونه انتخاب شده است.

 

1-9- روش گردآوری داده ها

روش های گرد آوری اطلاعات در این پژوهش را می توان به دودسته کتابخانه ای ومیدانی تقسیم نمود. در ارتباط با جمع آوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق روش کتابخانه ای و در خصوص جمع آوری اطلاعات برای تایید یا رد فرضیات پژوهش،روش میدانی مورد استفاده قرار می گیرد.

در روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای از فیش برداری در روش گرد آوری اطلاعات به صورت میدانی از ابزار پرسشنامه استفاده میشود.پرسشنامه به عنوان یکی از متداول ترین ابزار جمع آوری اطلاعات در تحقیقات پیمایشی می باشد. پرسشنامه مورد استفاده دراین تحقیق شامل 35 سوال است. سوالات 1 تا 9 جهت ارزیابی کیفیت خدمات، سوالات  10تا 16 ارزش خدمات و سوالات 17 تا 22 رضایت مشتری را مورد ارزیابی قرار می دهند.سوالات 23تا 27 درگیری دررابطه ونهایتا 28 تا 35  برای ارزیابی مواجهه خدمات می باشد.

1-10- جامعه ونمونه آماری

فهرست مطالـب

 عنوان                                                                                                صفحه

 چکیده………………………………. 1

فصل اول : کلیات پژوهش

1-1) مقدمه………………………….. 3

1-2) بیان مساله پژوهش………………… 4

1-3) اهمیت و ضرورت تحقیق……………… 6

1-4) اهداف پژوهش…………………….. 8

1-5) چارچوب نظری پژوهش……………….. 8

1-6) فرضیه  های پژوهش ……………….. 9

1-7) متغیرهای پژوهش …………………. 9

1-8) قلمرو پژوهش……………………. 10

1-9) کاربرد نتایج پژوهش……………… 10

1-9) تعریف واژه ها و اصطلاحات…………. 10

1-10-1) تعریف مفهومی واژه ها و اصطلاحات    11

1-10-2) تعریف عملیاتی واژه ها………… 12

فصل دوم: مروری بر ادبیات پژوهش

2-1) مقدمه…………………………. 15

2-2) بخش اول: مدیریت ……………….. 17

2-2-1) سیر تحولات تاریخی مدیریت……….. 18

2-2-1-1) مدیریت در دوران باستان………. 18

2-2-1-2) مدیریت در قرون وسطی…………. 18

2-2-1-3) مروری گذرا بر تاریخ مدیریت اسلامی 18

2-2-1-4) مدیریت در عصر رنسانس………… 19

2-2-2) پیدایش مدیریت و رهبری آموزشی       19

2-2-3) ضرورت و اهمیت تربیت مدیران آموزشی متخصص  20

2-2-4) توانایی ها، مهارت ها و وظایف مدیران آموزشی    21

2-2-5) وظایف مدیران آموزشی…………… 22

2-3) بخش دوم: مهارت ها ……………… 23

2-3-1) مهارت های مدیریتی…………….. 24

2-3-1-1) مهارت فنی………………….. 27

2-3-1-2) مهارت انسانی……………….. 28

2-3-1-3) مهارت ادراکی……………….. 30

2-3-2) انواع مهارت های انسانی………… 31

2-3-2-1) خودگشودگی………………….. 31

2-3-2-2) بازخورد……………………. 32

2-3-2-3) روابط صمیمانه با دیگران          33

2-4) بخش سوم: عملکرد………………… 34

2-4-1) مفهوم و تعاریف عملکرد…………. 34

2-4-2) عملکرد مدیران………………… 36

2-4-3) عملکرد سازمانی……………….. 37

2-4-4) عملکرد تحصیلی ……………….. 38

2-4-5) عملکرد آموزشی………………… 38

2-4-1) آموزش اثربخش…………………. 41

2-4-1-2) کیفیت در آموزش……………… 44

2-5) بخش چهارم: آموزش و پرورش………… 44

2-5-1) کیفیت در آموزش و پرورش………… 45

2-5-2) نقش آموزش و پرورش در رشد و توسعه اقتصادی 47

2-5-3) سرمایه گذاری در آموزش و پرورش      50

2-6) بخش پنجم: پیشینه پژوهش………….. 51

2-6-1) مروری بر مطالعات انجام شده در داخل کشور  51

2-4-2) مروری بر مطالعات انجام شده در خارج کشور  59

فصل سوم: روش پژوهش

3-1) مقدمه…………………………. 63

3-2) نوع پژوهش……………………… 63

3-3) مراحل اجرای پژوهش………………. 64

3-4)  جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری 64

3-5) روش جمع آوری داده ها……………. 65

3-6) ابزار جمع آوری داده ها………….. 65

3-6-1) اجزای پرسشنامه……………….. 65

3-6-2) روایی پرسشنامه……………….. 66

3-6-3)  پایایی پرسشنامه……………… 67

3-6-4)  روش نمره گذاری در ابزار سنجش      68

3-7)  روش ها و آزمون های آماری……….. 68

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه……………………………… 71

4-1) بررسی و توصیف اطلاعات مربوط به خصوصیات عمومی مدیران  71

4-1-1) جنسیت……………………….. 71

4-1-2) سن………………………….. 72

4-1-3) تحصیلات………………………. 72

 

4-1-4) سابقه کار……………………. 73

4-2) آزمون فرضیات پژوهش……………… 73

4-2-1) فرضیه اصلی…………………… 74

4-2-2) فرضیه فرعی اول……………….. 75

4-2-3) فرضیه فرعی دوم……………….. 76

4-2-4) فرضیه فرعی سوم……………….. 77

4-3) یافته های جانبی پژوهش…………… 78

4-3-1) بررسی نظرات پاسخ دهندگان با توجه به جنسیت 78

4-3-2) بررسی نظرات پاسخ دهندگان با توجه به سن آنها   79

4-3-3) بررسی نظرات پاسخ دهندگان با توجه به تحصیلات آنها   80

4-3-4) بررسی نظرات پاسخ دهندگان با توجه به سابقه کار آنها    82

4-3-5) رتبه بندی مهارت های انسانی         83

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

مقدمه……………………………… 86

5-1) خلاصه و نتیجه گیری………………. 86

5-1-1) یافته ها از خصوصیات عمومی مدیران مدارس   87

5-1-2) نتایج آزمون های آماری پژوهش        87

5-1-3) یافته های جانبی………………. 89

5-2) مقایسه نتایج بدست آمده با مطالعات قبلی 91  

5-3) پیشنهادها……………………… 93

5-3-1) پیشنهادها کاربردی پژوهش……….. 93

5-3-2) توصیه هایی برای محققین آینده       96

منابع و ماخذ ………………………. 97

پیوست ها …………………………. 108

پیوست شماره1) پرسشنامه …………….. 109

پیوست شماره 2) خروجی داده های نرم افزار آماری   111

چکیده لاتین ……………………….. 130

فهرست جداول و نمودارها

 عنوان                                                                                             صفحه

 جدول 3-1) بخش های مختلف پرسشنامه و تعداد سوالات هر بخش    66

جدول 3-2) نمره دهی به سوالات در طیف لیکرت  68

جدول 4-1) توزیع فراوانی جنسیت مدیران مدارس 71

جدول 4-2) توزیع فراوانی سن مدیران مدارس.. 72

جدول 4-3) توزیع فراوانی تحصیلات مدیران مدارس 72

جدول 4-4) توزیع فراوانی سابقه کار مدیران مدارس  73

                        جدول 4-5)آزمون کولموگورف-اسمیرنوف برای نرمال بودن داده های مفهوم بازخور………..73

                        جدول 4-6) آزمون کولموگورف-اسمیرنوف برای نرمال بودن داده های مفهوم خودگشودگی74

                        جدول 4-7) آزمون کولموگورف-اسمیرنوف برای نرمال بودن داده های مفهوم روابط صمیمانه …..75

                        جدول 4-8) آزمون کولموگورف-اسمیرنوف برای نرمال بودن داده های مفهوم عملکرد …….75

جدول 4-9) آزمون ضریب همبستگی مربوط به فرضیه اصلی پژوهش   77

جدول 4-10) آزمون ضریب همبستگی مربوط به فرضیه فرعی اول پژوهش  78

جدول 4-11) آزمون ضریب همبستگی مربوط به فرضیه فرعی دوم پژوهش  79

جدول 4-12) آزمون ضریب همبستگی مربوط به فرضیه فرعی سوم پژوهش  80

جدول 4-13) آزمون t مستقل بررسی نظرات پاسخ دهندگان بر حسب به جنسیت 81

جدول 4-14) آزمون تحلیل واریانس تک عاملی بررسی نظرات با توجه به سن 82

جدول 4-15) آزمون تحلیل واریانس تک عاملی بررسی نظرات با توجه به تحصیلات   84

جدول 4-16) آزمون تحلیل واریانس تک عاملی بررسی نظرات با توجه به سابقه کار 85

جدول 4-17) رتبه بندی شاخص های مهارت های انسانی  86

نمودار 1-1) مدل مفهومی پژوهش………….. 8

چکیده

آموزش و پرورش از جمله سازمان هایی است که موفقیت در آن در گروه نیروهایی باثبات و متعهد می باشد. ثبات مدیریت از عوامل مهم تاثیرگذار بر کیفیت آموزش و یادگیری دانش آموزان است. با وجود چنین مساله حائز اهمیتی هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه بین مهارت های انسانی و عملکرد مدیران مدارس متوسطه ناحیه 3 شهر قم می باشد که سه عامل خودگشودگی، بازخور و روابط صمیمانه و دوستانه در زمینه مهارت های انسانی مورد بررسی قرار گرفتند.

این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی-پیمایشی می باشد. جامعه آماری آن را کلیه مدیران مدارس متوسطه ناحیه 3 شهر قم در پاییز سال 1391 تشکیل می دهند که مجموعا 61 مدیر بوده و مورد بررسی قرار گرفتند. در جمع آوری داده های پژوهش نیز از دو روش کتابخانه ای و میدانی(ابزار پرسشنامه محقق ساخته) استفاده گردید و داده های پژوهش با اسفاده از نرم افزار SPSS تحلیل شدند. یافته ها و تایید شدن فرضیه ها نشان می دهد که بین مهارت های انسانی و عملکرد مدیران رابطه معنی داری وجود دارد.

واژه های کلیدی: مهارت های انسانی، خودگشودگی، بازخور، روابط صمیمانه و دوستانه، عملکرد مدیران.

  مقدمه

آموزش و پرورش از جمله سازمان هایی است که موفقیت در آن در گروه نیروهایی باثبات و متعهد می باشد. مدیران موثرترین و مهمترین نیروهای آموزش و پرورش هستند که برنامه ها و اقدامات حمایتی برای حفظ و ایجاد انگیزه کافی و لازم برای ثبات آنها اجرا می شود. ثبات مدیریت از عوامل مهم تاثیرگذار بر کیفیت آموزش و یادگیری دانش آموزان است. برنامه ها و اقدامات حمایتی مدیران، پیامدهای گوناگون در پی دارند که مهمترین آنها، تداوم خدمت با انگیزه و تمایل بیشتر در جهت تحقق یافتن اهداف آموزش و پرورش است(غفوریان و همکاران، 1389، ص 68). مدیران بایستی نیروهایی کارآمد، پر انرژی و با قابلیت های علمی، اخلاقی و اجتماعی باشند که به واسطه قدرت تفکر، تحلیل و تصمیم گیری آنان، کارکنان و سازمان به سوی توفیق و سربلندی رهنمون گردند(خسروی، 1381، ص 69).

عملکرد به عنوان رفتار فردی، تابع شخصیت و متغیرهای موقعیتی (نظیر تقاضاهای کاری، سازمانی، اجتماعی و … ) است. تحقیقات صورت گرفته در این زمینه نشان داده است که علاوه بر دانش، مهارت و توانایی های مختلف، شخصیت یکی از مهمترین پیش بینی کننده های عملکرد شغلی است(آقایوسفی و صالح میرحسنی، 1390، ص 158). مدیران برای موثر بودن و برای عملکرد بهتر باید دیدگاه روشنی نسبت به مهارت های مورد نیاز برای مدیریت داشته باشند و همچنین مهارت ها و مسئولیت های لازم را برای مدیران در سطوح مشابه و یا سایر سطوح سازمانی بشناسند(ذاکرفرد و همکاران، 1387، ص 66).

مهارت های انسانی مدیران با ایجاد یک ارتباط قوی بین کارکنان و افراد درون سازمان به سمت نوعی هماهنگی میان عقاید فرد و ارزش های سازمان پیش رفته و باعث افزایش کارآیی، اثربخشی و بهبود عملکرد کاری در محیط کار می شود. در این فصل به کلیات پژوهش پرداخته شده و بیان مساله پژوهش، اهمیت و ضرورت آن، اهداف، سوال ها، فرضیه ها، متغیرها، قلمرو، کاربرد نتایج و تعریف اصطلاحات پژوهش آورده می شود.

1-2) بیان مساله پژوهش

سازمان ها برای تامین اهداف خود نیازمند مدیریت اند. مدیریت رفتاری است که آگاهانه و پیوسته انجام می شود و به سازمان شکل می دهد. هر سازمان دارای افرادی است که در جهت کمک در تامین این اهداف، مسئولیت هایی را می پذیرند. این افراد مدیران سازمانند. موفقیت سازمان ها در گرو حضور مدیران شایسته و کارآمدی است که بتوانند آمیزه پرباری از سرمایه مادی و انسانی را در تحقق اهداف سازمانی به کار گیرند (ذاکرفرد و همکاران، 1387، ص 66). مدیریت و رهبری لازمه زندگی گروهی و اجتماعی بوده و همواره وجود داشته است، ولی زندگی انسان ها هر چه پیشرفته تر می گردد، ضرورت مدیریت و رهبری کارآمد و موثر در اجرای فعالیت های سازمانی محسوس تر و مهم تر می شود(جعفری و یوسف نژاد، 1381، ص 26). مدیران هر سازمان در وظایف خود با انبوهی از مسائل و مشکلات و پیچیدگی های پنهان و آشکار درگیرند که پیش بینی دقیق و معقول آنها بدون داشتن مهارت و توانایی های لازم با اشکال روبه رو می شود(ذاکرفرد و همکاران، 1387، ص 66). مهارت های مدیریتی باعث بهبود عملکرد مدیریت شده و به کمک آن، سازمان به اهداف خود نائل می گردد(Peterson, 2004, p. 1298). صلاحیت و کیفیت مدیرن از نظر مهارت های مدیریتی، یکی از مهم ترین عوامل استمرار موفقیت در سازمان است. مدیران برای داشتن کارآیی لازم، نیازمند مهارت های اساسی هستند(جاسبی، 1376، ص 214). از شاخص های عملکردی مدیران عبارتند از روابط انسانی، امور آموزشی، امور تربیتی، امور مالی و اداری و امور ارزشیابی(غفوریان و همکاران، 1389، ص 70).

کارکرد مدیران نیز بسته به نوع سازمان متفاوت است. در سازمان های آموزش محور، همانند آموزش و پرور، مدیریت نقش و جایگاهی بسیار مهم تر و اساسی تر دارد و به تعبیری عملکرد سازمان بیشتر تحت تاثیر عملکرد مدیران آن است(موسی خانی و همکاران، 1389، ص 128). مدیران آموزشی نقش حساسی در پیشبرد اهداف تعلیم و تربیت دارند و باید دارای ویژگی ها، توانایی ها و مهارت های خاص باشند تا بتوان با کمال اطمینان کودکان و نوجوانان را به دست آنان سپرد(غفوریان و همکاران، 1389، ص 74). اثربخشی و کارایی نظام آموزشی در گرو مدیریت اثربخش و کارآمد این نظام است. امروزه با تغییرات شگرف و بی سابقه در چند دهه اخیر به وقوع پیوسته، وظایف و کارکردهای مدیریت به مراتب گسترده تر، پیچیده تر و دشوارتر از گذشته شده است(ستاری و واعظی، 1384، ص 164).

برای مدیران سه مهارت عمده یعنی مهارت های فنی، انسانی و ادراکی را برشمرده اند. مهارت فنی را توانایی در کاربرد رویه ها، روش ها، فنون و دانش در یک رشته تخصصی تعریف کرده اند. مهارت انسانی نیز توانایی کار با افراد و کار گروهی می باشد که با آن می توان محیطی همراه با احساس آزادی و امنیت فراهم کرد. مهارت ادارکی نیز شامل توانایی مدیر در هماهنگ و یکپارچه کردن فعالیت ها و منافع سازمان است(ذاکرفرد و همکاران، 1387، ص 67). مهارت انسانی یعنی داشتن قدرت و توانایی در زمینه ایجاد تفاهم و همکاری و انجام کار به وسیله دیگران، فعالیت موثر به عنوان عضو گروه، درک انگیزه های افراد و تاثیرگذاری بر رفتار آنان است(علاقه بند، 1381، ص 89). به عبارت دیگر مهارت انسانی عبارت است از توانایی و داوری در کار به وسیله کارکنان، به انضمام آگاهی از فن تشویق و به کار گرفتن رهبری موثر است(ستاری و واعظی، 1384، ص 165). مهارت انسانی مدیران با شش شاخص کلی قابل بررسی است که عبارتند از توان برقراری ارتباط و گوش دادن موثر؛ شناخت و احترام به افراد و دوست داشتن آنها؛ جو سازمانی مناسب، درک نیازها، استعدادها و تفاوت های افراد؛ و نیز تامین بهداشت روانی افراد(ستاری و واعظی، 1384، ص 164). مهارت انسانی منحصرا ناظر بر کارکردن مدیر با افراد است. کاتز (1974) می گوید این مهارت در کیفیتی است که مدیر قادر باشد سرپرستان مافوق، زیردستان و مشتریان را درک کند و نظرات و توقعات آنها را درباره خود تشخیص دهد و سرانجام در نحوه رفتار مدیر، تجسم یابد(نادری و امیرحسینی، 1385، ص 88).

فرهنگی (1374)، در مطالعات خود سه مشخصه خودگشودگی، بازخور و برقراری روابط صمیمانه را از مهارت های انسانی معرفی کرده است. در ارتباط با این سه مهارت بررسی های گوناگونی به عمل آمده است. خودگشودگی باعث اعتماد در افراد شده و آنها احساس ارزشمند بودن می کنند. زمانی که مدیران با گشودگی با افراد ارتباط برقرار می کنند از خلاقیت و انرژی آنها به بهترین نحو استفاده می کنند. اگر مدیران این کار را انجام ندهند افراد احساس می کنند که به منزله چرخ دنده ماشین می باشند(زارعی متین و همکاران، 1388، ص 42). بازخورد نقش های مختلفی می تواند برای مدیران ایفا نماید. بازخورد می تواند فرد را از نحوه عملکرد خود و میزان خطای مرتکب شده آگاه کند (نقش اطلاعاتی)؛ با دریافت اطلاعات فرد برای تلاش بهتر برانگیخته شود(نقش انگیزشی)؛ در انتخاب نوع پاسخ ها بسته به شرایط محرک محیطی بهتر اقدام کند(نقش ارتباطی)؛ به رفتار صحیح خود ادامه دهد(نقش تقویتی) و در صورت عدم ارائه بازخورد ممکن است فرد عملکرد مطلوب را به نمایش نگذارد و به این اطلاعات وابسته شود(نقش وابستگی)(شفیع زاده و همکاران، 1383، ص 94). همچنین، انسان موجودی اجتماعی است و تمایل به ارتباط با دیگران در طبیعت انسان ریشه ای ژرف دارد. روابط صمیمانه و متعادل در محیط کار علاوه بر تندرستی بر سلامت روانی کارکنان نیز تاثیر مثبت دارد و یکی از فاکتورهای کلیدی برای شادی و نشاط برخورداری از سلامت روانی است(زارعی متین و همکاران، 1388، ص 40).

با توجه به مطالب بیان شده در فوق مساله پژوهش به صورت “تاثیر مهارت های انسانی بر عملکرد مدیران مدارس متوسطه ناحیه 3 شهر قم“ می باشد. در واقع سوالات مساله نیز عبارتند از:

• سوال اصلی: آیا بین مهارت های انسانی و عملکرد مدیران مدارس رابطه وجود دارد؟
• سوال فرعی اول: آیا بین خود گشودگی و عملکرد مدیران مدارس رابطه وجود دارد؟
• سوال فرعی دوم: آیا بین ارائه بازخور به همکاران و عملکرد مدیران مدارس رابطه وجود دارد؟
• سوال فرعی سوم: آیا بین برقراری روابط صمیمانه و دوستانه با همکاران و عملکرد مدیران رابطه وجود دارد؟

 

• اهمیت و ضرورت تحقیق

روابط انسانی از رابطه یا روابط مثبت و هدفداری که میان دو یا چند انسان وجود دارد، صحبت می کند. روابط انسانی مظهر وجود و ارزش انسانها است و پدیده رفتاری اجتماعی گروه های انسانی است که شکل و نوع آن به عنوان وجه تمایز انسان و حیوانات به شمار می رود. در این مفهوم، روابط انسانی عامل سازنده، تشویق کننده و امید بخش است. انسانها برای ارائه بهترین کوششهای خود در راه تحقق اهداف سازمان، می خواهند بدانند که به انتظارات، خواسته ها و نیازهایشان چگونه توجه می شود، چه موفقیتی بدست می آورند، آیا راه روشنی برای رشد و اعتلا در درون سازمان وجود دارد تا با تکیه بر آن بتوانند به ثمربخشی هر چه بیشتر از قابلیت های خود دست یابند؟ آیا کار معنی داری دارند؟ بنابراین عامل انسانی در سازمان ها حائز اهمیت بوده و جدا از اینکه چه نوع سازمان و یا فعالیتی می باشد باید به مساله روابط انسانی توسط مدیریت توجه شود(فرهنگی، 1374، ص 31).

با آن که نیاز به مدیریت روابط انسانی در همه برخوردهای انسانی مشهود است، اما نیاز به آن در سازمان های اداری، آن گونه که باید درک نشده است. روابط انسانی آنقدر اهمیت دارد که بسیاری از صاحب نظران علم مدیریت، مدیریت را علم، هنر و یا فن برقراری روابط با انسان های داخل سازمان تعریف می کنند. همانطور که در ادبیات تئوریک مدیریت بیان می شود هر کدام از مهارت های فنی و ادراکی برای یکی از سطوح عالی و یا عملیاتی سازمان می تواند نقش برجسته ای داشته باشد اما مهارت های انسانی در همه سطوح مدیریت به یک میزان اهمیت داشته و از آنجایی که مدیریت با تشکیلات انسانی مواجه می باشد مهارت های انسانی نیز باید از پیش نیازهای موفقیت در مدیریت مدنظر قرار گیرد(فرهنگی، 1374، 32).

از طرفی دیگر مدارس به عنوان نهادهای آینده ساز جامعه برای موفقیت هر جامعه ای نقش غیر قابل انکاری را دارند، بنابراین توجه به مسائل مدیریتی همچون بهبود عملکرد مدیران در آنها حائز اهمیت بوده و چون سرمایه اصلی مدارس را نیز بیشتر منابع انسانی تشکیل می دهند پرداختن به مسائل آنها همچون سطح مهارت های انسانی اداره کنندگان مدارس می تواند در پیشبرد اهداف مدارس و افزایش عملکرد آنها تاثیر به سزایی داشته باشد.  نهایتا اینکه در نهادهای آموزشی همچون مدارس با رسالت مدیریت، تربیت افراد متخصص و آموزش دیده و بطور کلی نیروهای انسانی کارآمد و اثربخش می باشد؛ قاعدتا برای رسیدن به چنین هدفی مهارت های انسانی برای مدیران از ارزش ویژه ای در پیشرفت کاری و افزایش عملکرد شغلی می تواند برخوردار باشد. با توجه به موارد بیان شده محقق نیز به مساله مهارت های انسانی و تاثیر آن بر عملکرد مدیران در مدارس پرداخته است.

 1-4) اهداف پژوهش

بر اساس بیان مساله بیان شده و مدل مفهومی ارائه شده اهداف پژوهش به صورت زیر بیان می گردد:

هدف اصلی

• تعیین رابطه بین مهارت های انسانی و عملکرد مدیران مدارس متوسطه ناحیه 3 شهر قم

اهداف فرعی

• هدف فرعی اول: تعیین رابطه بین خود گشودگی و عملکرد مدیران مدارس متوسطه ناحیه 3 قم
• هدف فرعی دوم: تعیین رابطه بین ارائه بازخور به همکاران و عملکرد مدیران مدارس متوسطه ناحیه 3 قم
• هدف فرعی سوم: تعیین رابطه بین برقراری روابط صمیمانه و دوستانه با همکاران و عملکرد مدیران مدارس متوسطه ناحیه 3 قم

1-5) چارچوب نظری پژوهش

البته برای بیان فرضیه ها در پژوهش حاضر مبنی بر ارتباط میان مهارت های انسانی و عملکرد مدیران از مدل ارائه شده توسط علی اکبر فرهنگی (1374) استفاده شده است. همانطور که در نمودار 1-1 نشان داده شده است در مدل فرهنگی برای مهارت های انسانی سه مشخصه خودگشودگی، بازخور و برقراری روابط صمیمانه بیان گردیده و همین مشخصه ها به عنوان متغیرهای مستقل پژوهش در نظر گرفته می شود تا تاثیر گذاری آنها بر روی عملکرد مدیران (متغیر وابسته) مورد بررسی قرار گیرد.

کلمات کلیدی: فرهنگ سازمانی، مدیریت دانش، سرمایه فکری

فهرست مطالب

عنوان                                                        صفحه

 

1-1- مقدمه 2

1-2- بیان مسئله 3

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 3

1-4- اهداف تحقیق 5

1-5- فرضیه های تحقیق 5

1-6- مدل مفهومی تحقیق 6

1-7- روش تحقیق 6

1-8- قلمرو تحقیق 7

1-9- حجم نمونه  و روش نمونه گیری 7

1-9-1- تعیین حجم نمونه 7

1-9-2- روش نمونه گیری 7

1-10- ابزار و روش گردآوری داده های تحقیق 8

1-11- روش تجزیه و تحلیل داده ها 8

1-12-تعریف عملیاتی واژه ها 8

1-12-1- فرهنگ سازمانی 8

1-12-2- مدیریت دانش 8

1-12-3- سرمایه فکری 9

2-1- مقدمه 11

بخش اول: فرهنگ سازمانی 11

2-2- پیدایش فرهنگ سازمانی 11

2-3- تعاریف فرهنگ سازمانی 12

2-4- کارکردهای فرهنگ سازمانی 13

2-5- اجزاء اصلی فرهنگ سازمانی 13

2-5-1- تیم گرایی 13

2-5-2- کنترل گرایی 13

2-5-3- نتیجه گرایی 13

2-5-4- رابطه گرایی 14

2-6- الگوهای شناخت و تحلیل فرهنگ سازمانی 14

2-6-1- الگوى فرهنگ سازمانی پارسونز 14

15

2-6-3- الگوی اوشی 15

2-6-4- الگوی پیتر و واترمن 15

جدول 2-1: چارچوب پیتر و واترمن 15

2-6-5- الگوی لیت وین و استرینگر 16

2-6-6- الگوی کرت لوین 16

2-6-7- الگوی استیفن رابینز 16

2-6-7-1- خلاقیت و نوآوری فردی 16

2-6-7-2- هدایت 17

2-6-7-3- پاداش سیستم 17

2-6-7-4- نظارت 17

2-6-7-5- الگوهای ارتباطی 17

2-6-7-6- انسجام 17

2-6-7-7- حمایت مدیریت 17

2-6-7-8- هویت سازمانی 18

2-6-7-9- خطرپذیری 18

2-6-7-10- تضاد یا برخورد آراء 18

2-6-8- مدل فرهنگ سازمانی دنیسون 18

2-6-8-1- درگیر شدن در کار 19

2-6-8-2- سازگاری (ثبات و یکپارچگی) 20

2-6-8-3- انطباق پذیری 20

2-6-8-4- رسالت 21

بخش دوم: مدیریت دانش 21

2-7- سیر تکامل مدیریت دانش 21

2-8- تعاریف مدیریت دانش 23

2-9- عوامل موجود در اهمیت و گرایش مدیریت دانش 24

2-10- مزایای مدیریت دانش 25

2-11- اجزاء اصلی مدیریت دانش 25

2-11-1- تولید دانش 25

2-11-2- ذخیره دانش 25

2-11-3- تسهیم دانش 26

2-11-4- بکارگیری دانش 26

2-12- مدل ها و روش های اندازه گیری مدیریت دانش 26

2-13- بررسی چند مدل مدیریت دانش 28

2-13-1- مدل «هیسیگ» 29

2-13-2- مدل «مارک م. الروی» 29

2-13-3- مدل “بک من” 29

2-13-5- مدل «بکوویتز» و «ویلیامز» 30

2-13-6- مدل «نوناکا» و «تاکوچی» 31

2-13-7- مدل پایه های ساختمان دانش 32

2-13-8- مدل داونپورت 33

2-13-9- مدل استیو هالس 34

بخش سوم: سرمایه فکری 35

2-14- پیدایش سرمایه فکری و سیر تکاملی آن 35

2-15- تعاریف سرمایه فکری 35

2-16- جایگاه سرمایه فکری در دارایی های نامشهود 37

2-17- دلایل اهمیت سرمایه فکری 38

2-18- اجزاء اصلی سرمایه فکری 38

2-18-1- سرمایه انسانی 38

2-18-2- سرمایه ساختاری (سازمانی) 39

2-18-3- سرمایه ارتباطی (مشتری) 39

2-19- مدل های سرمایه فکری 40

2-19-1- مدل کارت امتیاز متوازن 40

2-19-1-1- جنبه مالی 42

2-19-1-2- جنبه مشتری 42

2-19-1-3- جنبه فرایند تجاری داخلی 42

2-19-1-4- جنبه یادگیری و رشد 42

2-19-2- مدل جستجوگر اسکاندیا 42

2-19-2-1- سرمایه انسانی 42

2-19-2-2- سرمایه ساختاری 43

2-19-2-3- سرمایه مشتری 43

2-19-2-4- سرمایه سازمانی 43

2-19-2-5- سرمایه فرایند 43

2-19-2-6- سرمایه نوآوری 43

2-19-3- مدل تکنولوژی بروکر 45

2-19-3-1- دارایی های بازار 45

2-19-3-2- دارایی های انسانی 45

2-19-3-3- دارایی های معنوی 45

2-19-3-4- دارایی های زیربنایی 46

2-19-4- مدل بانک امپراتوری کانادا 46

2-19-4-1- سرمایه انسانی (ظرفیت افراد) 46

2-19-4-2- سرمایه مشتری 46

2-19-4-3- سرمایه ساختاری 46

2-19-5- مدل دانشگاه وسترن اونتاریو 47

2-19-5-1- سرمایه انسانی 47

2-19-5-2- سرمایه ساختاری 47

2-19-5-3- سرمایه مشتری 47

2-19-6- مدل مون و کیم 48

2-20- پیشینه تحقیق 50

2-20-1- پیشینه داخلی 50

2-20-2- پیشینه بین المللی 54

3-1-مقدمه 62

3-2- روش  تحقیق 62

3-3- قلمرو پژوهش 62

3-3-1- قلمرو موضوعی تحقیق 62

3-3-2- قلمرو مکانی تحقیق 63

3-3-3- قلمرو زمانی تحقیق 63

3-4- جامعه آماری تحقیق 63

3- 5- تعیین حجم نمونه وروش نمونه گیری 63

3-5-1- تعیین حجم نمونه 63

3-5-2- روش نمونه گیری 64

3-6- روشها و ابزار گردآوری داده ها 64

3-7- روایی و پایایی پرسشنامه 64

3-7-1- روایی(اعتبار) 64

3-7-2- پایایی 64

 

3-8- متغیرها ونقش آنها در تحقیق 65

3-9- روش تحلیل داده ها و توضیح آزمون های آماری 66

3-9-1- روش تحلیل داده ها 66

3-9-2- توضیحات مربوط به آزمون های آماری 67

3-9-2-1- تحلیل عاملی تائیدی 67

3-9-2-2- مدل یابی معادلات ساختاری 67

3-10- آزمونهای برازندگی مدل کلی 67

 

4-1- مقدمه 71

4-2- آمار توصیفی 71

4-3- آمار استنباطی 73

4-3-1- مقایسه متغیر مدیریت دانش و ابعاد آن با حد وسط مقیاس اندازه گیری 73

4-3-2- مقایسه متغیر سرمایه ی فکری و ابعاد آن با حد وسط مقیاس اندازه گیری 73

4-3-3- مقایسه متغیر فرهنگ سازمانی و ابعاد آن با حد وسط مقیاس اندازه گیری 74

4-4- تحلیل عاملی تائیدی متغیر مدیریت دانش 75

4-5- تحلیل عاملی تائیدی متغیر سرمایه‌ی فکری 78

4-6- تحلیل عاملی تائیدی متغیر فرهنگ سازمانی 81

4-7- مدل اصلی 83

4-8- بررسی مدلهای اندازه گیری به همراه آماره t، ضریب استاندارد و مقدار خطا در عوامل مختلف 83

4-8-1- فرهنگ سازمانی (OC) 83

4-8-2- مدیریت دانش (KM) 84

4-8-3- سرمایه‌ی فکری (IC) 84

4-9- تایید مدل 87

4-10- آزمون فرضیه های پژوهش 88

5-1- مقدمه 91

5-2- خلاصه تحقیق 91

5-3- نتایج پژوهش 91

5-3-1- فرضیه (1): فرهنگ سازمانی بر مدیریت دانش تاثیر دارد. 91

5-3-2 فرضیه (2): مدیریت دانش بر سرمایه‌ی فکری تاثیر دارد. 92

5-3-3- فرضیه (3) : فرهنگ سازمانی بر سرمایه‌ی فکری تاثیر دارد. 92

5-3-4- فرضیه (4) : فرهنگ سازمانی از طریق مدیریت دانش بر سرمایه‌ی فکری تاثیر میگذارد. 92

5-4- پیشنهاداد تحقیق 92

5-4-1- پیشنهاداتی براساس یافته های تحقیق 92

5-4-2- پیشنهاداتی برای پژوهشهای آتی 94

5-5- محدودیتهای پژوهش 94

منابع 95

پیوست ها 99

– مقدمه

دنیای متغیر امروز ایجاب می­ کند که سازمان­ها برای بقا به دنبال ابزاری نوین باشند. یکی از این ابزارهایی که می تواند سازمان­ها را در تامین این اهداف یاری کند، مدیریت دانش است. مدیریت دانش فرایندی است که به سازمان­ها کمک می­ کند تا اطلاعات مهم را یافته، گزینش، ساماندهی و منتشر کنند. تئوری پردازهای پیشرو در امر سازمان و مدیریت معتقدند که سرمایه ­گذاری یک سازمان بر دانش نسبت به مواد و مصالح سودآورتر است. آن­ها اعتقاد دارند کارکنان دانشی که به طور مستقیم در فرایند مدیریت دانش درگیر هستند، با ارزش­ترین دارایی­ های سازمان می­باشند، از طرفی برای اینکه مدیریت دانش قابل استفاده باشد، نیازمند هماهنگی با فرهنگ سازمانی موجود است؛ زیرا در هر سازمانی فرهنگ منحصر به فرد آن سازمان وجود دارد که به افراد شیوه  فهم و معنی بخشیدن به رویدادها را نشان می دهد(شافعی و لاوه،1390، 132). بنابراین فرهنگ سازمانی الزامی برای مدیریت دانش است، و درکل یک فرهنگ حامی مدیریت دانش آن است که به دانش ارزش داده و تسهیم و خلق و کاربرد آن را تشویق کند بزرگترین چالش در تلاش­ های مدیریت دانش در توسعه چنین فرهنگی واقع است(امین بیدختی ودیگران،1390، 193).

امروزه، فرهنگ سازمانی به یکی از مهم­ترین موضوعات علم مدیریت تبدیل شده است، زیرا سازمان­ها برای ماندن در عرصه رقابت سازمانی باید از یک فرهنگ منسجم قوی بهره­مند باشند. بانکها و موسسات اعتباری نیز همچون سایر سازمان­ها باید دارای فرهنگ خاص خود باشند، فرهنگی که باشاخص ­های منحصر به فرد خود به پاسداری از اخلاق و اقتصاد بپردازد یعنی در بستری مناسب با کنار هم قراردادن تاروپودی از جنس مفروضات اساسی، ارزش­های ثابت و الگوهای رفتاری تا کارکنان و سازمان به سمت وسوی یک انسجام کامل پیش رود که در آن با اتکای به مفهوم«فرهنگ بانکی» دستیابی به هرهدفی آسان شود. با توجه به اینکه انسان موجودی است اجتماعی ، زمانی می ­تواند بهترین اثر را از خود به جای گذارد که بالاترین کیفیت و هماهنگی رادر اجرای امور محوله نمایش دهد، نوآوری­ها را افزایش دهد، کمترین تعارضات و بالاترین مشارکت را داشته باشد تا فرهنگ سازمانی خوبی را درسازمان خود ببیند. فرهنگ سازمانی نقشه راهی است که می تواند جزایر متعدد درون سازمانی را که همان ملیت­ها، قومیت­ها، نژادها، زبان­ها و طرز تفکرات گوناگون  است را به هم متصل کند، به گونه­ ای که در حرکت ازمسیر این گوناگونی­ها هرگز دچار خطرات موج­های سرکش نشوید، فرهنگ سازمانی نگاهی است جامع و متمایزکننده ویژگی سازمان­ها از یکدیگر است(نوری شمس آبادی،1393، 28).

از طرفی سازمان­ها به منظور استفاده از سرمایه فکری خود، باید در فعالیت­های مربوط به مدیریت دانش توازن ایجاد نمایند. برقراری چنین موازنه­ای نیازمند ایجاد تغییرات در فرهنگ سازمانی و رویه­ هاست. سرمایه در طول تاریخ به عنوان ارزش اقتصادی پول و یا مالکیت یک کسب و کار درک شده بود، اما با انتقال از عصرصنعتی به عصراطلاعات، ثروت سازمان عبارت است از توانایی برای ایجاد، تصرف و استفاده از دانش. (نصیری پور و دیگران،1392، 81، 80).  سرمایه فکری مجموعه ­ای متشکل از دانش، اطلاعات، مالکیت معنوی و تجربه است که می­توان از آنها برای ثروت آفرینی استفاده کرد. سرمایه فکری فواید زیادی برای سازمان داردکه ازجمله آن­ها می توان به ایجاد سودآوری، بهبود موقعیت استراتژیک، افزایش سهم بازار، نوآوری و تکنولوژِی منحصربفرد، ایجاد استاندارد و همچنین به رسمیت شناساندن مارک تجاری، افزایش شهرت سازمانی، کاهش هزینه­ها، افزایش وفاداری مشتریان و بهبود بهره­وری اشاره نمود.

1-2- بیان مسئله

دانش باعث خلق مزیت رقابتی درسازمان­ها می­گردد، یکی ازابزارهایی که می تواند سازمان­ها را در عرصه رقابت یاری می­ کند، مدیریت دانش است، اما به تنهایی کافی نیست، چرا که موفقیت سازمان در اجرای هر استراتژی از جمله مدیریت دانش به حمایت و پشتیبانی فرهنگ سازمانی از آن استراتژی بستگی دارد. تلاش سازمان­ها برای تبدیل شدن به سازمان دانش محور در صورتی موفقیت آمیز خواهدبود که ویژگی­های فرهنگی مورد نیاز برای اجرای مدیریت دانش در سازمان وجود داشته باشد. دانش در صورتی می ­تواند به طور موثر در سازمان خلق و تسهیم شود که مورد حمایت فرهنگ سازمانی قرارگیرد(حقیقت منفرد و هوشیار،1389، 66).

از طرفی فرهنگ سازمانی بر تمام جنبه­ های سازمانی تاثیر می­گذارد و بر اساس اعتقادات و ارزشهای مشترک، به سازمان­ها قدرت می­بخشد و بر نگرش رفتار فردی، انگیزه، رضایت شغلی و سطح تعهد نیروی انسانی، طراحی ساختار و نظام­های سازمانی، هدف گذاری، تدوین و اجرای خط­مشی­ها و اجرای استراتژی­ها و…تاثیر می­گذارد. تنها با بررسی، تغییر و ایجاد یک فرهنگ سازمانی مناسب و انعطاف پذیر است که می­توان به تدریج الگوی تعامل بین افراد را در سازمان تغییر داد و از مدیریت دانش به عنوان یک مزیت رقابتی بهره گرفت. از اینرو سازمان­ها باید محیطی برای اشتراک، انتقال و تقابل دانش در میان اعضا به وجود آورند و افراد را در جهت با مفهوم کردن تعاملاتشان، آموزش دهند(صادقی ودیگران،1390، 2).

امروزه سازمان­ها در حال وارد شدن به اقتصاد مبتنی بردانش هستند، اقتصادی که درآن دانش و دارایی­ های نامشهود را بعنوان مهم­ترین عامل تولید و مزیت رقابتی و همچنین بعنوان مهمترین منبع نوآوری برای سازمان­ها شناخته شده ­است. دارایی­ های نامشهود به دو دسته تقسیم می­شوند که یکی از مهمترین اجزای آن سرمایه فکری است. سرمایه فکری فراهم کننده یک پایگاه منابع جدید است که ازطریق آن سازمان می ­تواند به رقابت بپردازد این سرمایه موجب افزایش تلاش برای استفاده­ی موثر از دانش(محصول نهایی) در مقابل اطلاعات(ماده خام) می گردد(طالبی ودیگران،1392، 21).

همچنین کویینک (2008) معتقد است سرمایه فکری سهم دانش را در سطوح مختلف سازمان اندازه ­گیری می­ کند: در سطح افراد(سرمایه انسانی) در سطح  گروه(سرمایه ارتباطی) و در سطح سازمان(سرمایه ساختاری).

با توجه به مطالب فوق پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این سوالات است:

 آیا فرهنگ سازمانی بر مدیریت دانش تاثیر می­گذارد؟

 آیا مدیریت دانش بر سرمایه فکری تاثیر می­گذارد؟

آیا فرهنگ سازمانی بر سرمایه فکری تاثیر می گذارد؟

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

دانش می ­تواند مزیت رقابتی پایداری برای سازمان­ها ایجاد کند، زیرا منابع دانش از منظر درک اجتماعی پیچیده­اند و تقلید آن­ها بسیار مشکل است. دانش به عنوان یک کل، می­­­تواند قابلیت تغییر سازمان­ها را فراهم کند. سازمان­ها باید تلاش کنند تا تجربیات یادگیری خود  را جهت خلق یا توسعه دانشی که مدیریت رقابتی بالفعل یا بالقوه ایجاد کند، به کارگیرند. طبقه ­بندی، الگوسازی و  طرح ریزی نظام­مند دانش سازمانی فقط می ­تواند به دسترسی راحت­تر و سریع­تر کل سازمان به دانش کمک کند. لیکن سازمان می ­تواند با بهره گرفتن از یک نقشه دانشی که اولویت­ بندی شده و بر تجربیات یادگیری تمرکز دارد، نتیجه­ مطلوب­تری از فعالیت­های خود کسب کند. طبق نظر کاراور و داونپورت، فرض اصلی این است که دانش به عنوان یک منبع بنیادی مزیت­های منحصر بفردی برای فعالیت­های اقتصادی ایجاد کند.

دانش در صورتی نقش راهبردی دارد که سازمان بتواند آن را در فعالیت­های ارزش آفرینی استفاده نموده و از دانش ابزاری برای عملی ساختن فرصت­های موجود در بازار رقابتی بهره برداری کند. زیرا برای شرکت­ها دیگر امکان­ پذیر نیست که با انجام سریع­تر و بهتر کارهامزیت رقابتی خود را حفظ کنند، بلکه مزیت رقابتی هنگامی امکان­ پذیر می­ شود که کارهایی صورت گیرد و قابل تقلید دیگران نباشد.(فایرستون ومک الروی،1386، 9).

از طرفی فرهنگ سازمانی تعیین کننده رفتار فردی و گروهی بوده و نقش مهمی در موفقیت برنامه ­های مدیریت دانش دارد و می ­تواند بعنوان یک مانع کلیدی در رابطه با تسهیم دانش عمل کند. فرهنگ سازمانی سطح تعامل بین افراد در انجام کارها را در سطوح عمودی و افقی تعیین می­ کند. همچنین یک فرهنگ سازمانی مناسب می ­تواند اجرای موفقیت­آمیز برنامه ­های مدیریت دانش در سازمان را موجب شود. برای موفقیت ابتکارات مدیریت دانش در سازمان، فرهنگ سازمانی باید پشتیبان تسهیم دانش در داخل سازمان باشد (میرفخرالدینی وهمکاران،1388، 152).

اهمیت و ضرورت فرهنگ سازمانی تا به آن­جا است که احساس هویت را به اعضای سازمان اعطا می­ کند و باعث می­ شود که در افراد تعهداتی فراتر از منافع و علایق شخصی به وجود آید. پژوهشگران در زمینه فرهنگ سازمانی معتقد هستند که نسبت فرهنگ به سازمان مانند نسبت شخصیت به فرد است همان گونه که برای ایجاد بالندگی در افراد جامعه باید در زمینه ­های شخصیتی آن­ها کاوش صورت گیرد، به همین منوال برای ایجاد بالندگی سازمانی که منجر به بالندگی جامعه می­گردد. باید در فرهنگ تفحص شود. در واقع می­توان گفت فرهنگ کلید تعالی سازمانی است، یا به عبارتی دیگر سازمان یک پدیده­ فرهنگی است. از این­رو نمی­توان بدون دستیابی به الگو و روشی برای برجسته­سازی و آشکار نمودن تفاوت­های بارز فرهنگی، نقش و نفوذ آثار فرهنگ را بر مدیریت کشف کرد، چرا که فرهنگ سازمانی بر تمام جنبه­ های سازمان از جمله تعیین راهبردها، وظایف مدیریت، دگرگونی سازمانی، رضایت شغلی، عملکرد کارکنان و مدیران و به گونه کلی بر تمام ابعاد وجودی سازمان تاثیرمی­گذارد(رضایی کلانتری و دیگران،1393، 190).

از طرفی در محیط اقتصادی دانش بنیان امروزی، سرمایه فکری، بعنوان  حیاتی­ترین منبع بنگاه­های اقتصادی در نظر گرفته می­ شود. اما، بسیاری از بنگاه­ها در مورد این که چه چیزی سرمایه فکری را به وجود می­آورد، با مشکل روبرو هستند. تاکید بر سرمایه­ فکری یک تفاوت اساسی میان عملیات شرکت­ها در اقتصاد قدیم و اقتصاد نوین را نشان می­دهد که در اقتصاد قدیم ارزش ناشی از دارایی­ های  فیزیکی بود در حالیکه در اقتصاد نوین، ارزش با بکارگیری علم و سرمایه فکری خلق می­ شود یکی از مشکلات اساسی سیستم­های حسابداری سنتی عدم کفایت و ناتوانی آن­ها درسنجش و گزارشگری اطلاعات مرتبط با دارایی­ های نامشهود(ازجمله دانش) و ارزش­های پنهان شرکت می­باشد. همچنین بنتیس معتقد است که سرمایه فکری بعنوان منبع جدیدی برای سازمان جهت رقابت و موفقیت در بازار به شمار می رود. (رهنمای رودپشتی وهمکاران،1388، 671).

با توجه به اهمیت موضوع مدیریت دانش و سرمایه فکری در سازمان­ها و اهمیت فرهنگ سازمانی بعنوان زیرساخت مدیریت دانش، همراه با چالش چگونگی شکل­گیری  و استفاده از این دانش برای بهبود عملکرد سازمان، و با توجه به عقب ماندگی نظام بانکی ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته و فقدان شرایط رقابت با بانکداری جهانی و بهره­ گیری از سرمایه فکری و دانش روز، عرصه­ گسترده­ای برای پیشرفت در این زمینه وجود دارد که با کار و کوشش می­توان به دستاوردهای قابل توجهی نایل شد. در این میان ضرورت می­یابدکه این موضوع با مطالعه­ دقیق علمی در موسسه­ی بزرگی مانند بانک سپه بعنوان اولین بانک ایرانی مورد کنکاش قرارگیرد.

 

1-4- اهداف تحقیق

هر پژوهشی برای دستیابی به هدف­های خاصی انجام می­ شود که در مساله­ی آن پنهان است و باید آشکار شود. هدف­ها می­توانند به دو حالت کلی و فرعی مطرح شوند:

الف:هدف های کلی تحقیق

هدف کلی، پاسخ به مساله اصلی پژوهش است و مشخص می­ کند در نهایت پژوهشگر، به چه چیزی دست می­یابد و باید چه نتیجه­ای را در پایان پژوهش انتظار کشید.

ب:هدف های فرعی (جزیی)تحقیق

هدف­های فرعی پژوهش از هدف­های کلی آن بر می­خیزند و می­توان آنها را از مساله­های فرعی به دست آورد(خاکی،1391، 120).

    تحقیق حاضر دارای 4 هدف اصلی است، اهداف مزبور به شرح زیر است:

1. بررسی تاثیر فرهنگ سازمانی بر مدیریت دانش.
2. بررسی تاثیر مدیریت دانش بر سرمایه فکری.
3. بررسی تاثیر فرهنگ سازمانی بر سرمایه فکری.
4. بررسی نقش میانجی مدیریت دانش در رابطه بین فرهنگ سازمانی و سرمایه فکری.

1-5- فرضیه ­های تحقیق

فرضیه، یک حدس برآمده و مبتنی بر دانش نظری یا تجربه پژوهشگر به عنوان راه حل یک مساله اولیه است. هر فرضیه را باید در بر گیرنده یک رابطه احتمالی بین دو متغیر دانست که به صورت گزاره­ای قابل آزمون ارائه می­ شود(همان، 124).

با توجه به بررسی­های بعمل آمده و مطالعات نظری انجام شده، فرضیه ­های تحقیق به شرح زیر مطرح می­گردد:

فرضیه اصلی اول

1. فرهنگ سازمانی بر مدیریت دانش تاثیر می­گذارد.

فرضیه اصلی دوم

2. مدیریت دانش برسرمایه فکری تاثیرمی گذارد.

فرضیه اصلی سوم

3.فرهنگ سازمانی بر سرمایه فکری تاثیر می­گذارد.

فرضیه اصلی چهارم

4. مدیریت دانش در رابطه بین فرهنگ سازمانی و سرمایه فکری نقش میانجی دارد.

1-7- روش تحقیق

مهم­ترین ویژگی یک مطالعه و بررسی علمی، روش تحقیق و به عبارت دیگر نحوه گردآوری و تجزیه و تحلیل و پردازش داده ­ها می­باشد. به طور کلی روش تحقیق شامل مجموعه ­ای از شیوه ­ها و تدابیری است که برای شناخت حقیقت و دوری از لغزش به کار برده می­ شود. بر اساس هدف، تحقیقات علمی به سه دسته بنیادی، توسعه­ای و کاربردی تقسیم می­شوند. همچنین تحقیقات علمی را بر اساس چگونگی بدست آوردن داده ­های مورد نیاز(طرح تحقیق) می­توان به دسته­های تحقیق توصیفی و آزمایشی تقسیم بندی نمود (امراللهی بیوکی و دیگران،1393، 75).

با توجه به اینکه نتایج پژوهش می ­تواند به بهبود شرایط موجود و انتخاب تصمیمات کاربردی کمک کند بنابراین از نظر هدف، کاربردی است و به لحاظ روش از زمره­ی تحقیق­های پیمایشی و توصیفی است و از آنجا که به بررسی رابطه بین فرهنگ سازما نی  و مدیریت دانش و سرمایه فکری می ­پردازد از نوع تحقیقات همبستگی است.

 1-8- قلمرو تحقیق

  هر تحقیقی  باید دارای قلمرو و دامنه مشخصی باشد تا محقق  در تمامی مراحل تحقیق بر موضوع تحقیق احاطه کافی داشته باشد.

قلمرو موضوعی تحقیق

قلمرو موضوعی پژوهش به بررسی روابط بین فرهنگ سازمانی، مدیریت دانش و سرمایه فکری در بانک سپه می ­پردازد.

قلمرو مکانی تحقیق

قلمرو مکانی پژوهش کلیه شعبات بانک سپه شهرستان یزد می­باشد.

قلمرو زمانی تحقیق

   قلمرو زمانی پژوهش دوره زمانی 9 ماهه از اسفند ماه1392 لغایت آبان ماه 1393 می­باشد.   

1-9- حجم نمونه  و روش نمونه گیری

نمونه، عبارت است از مجموعه ­ای از نشانه­ها که از یک قسمت، یک گروه یا جامعه­ای بزرگتر انتخاب می باشد(خاکی،1391، 220).

1-9-1- تعیین حجم نمونه

حجم نمونه مورد مطالعه براساس جدول کرجسی و مورگان به تعداد158 نفر از کارکنان رسمی بانک سپه شهرستان یزد انتخاب شده است. در ضمن کارکنان رسمی شامل: معاونین شعب، مسئولین دوایر صندوق و اعتبارات  شعب و متصدیان اموربانکی شعب می­باشند.

1-9-2- روش نمونه گیری

نمونه گیری، فرایندی است که طی آن، تعدادی از واحدهای یک کل(جامعه) به گونه­ ای برگزیده می­شوند که شاخص جامعه بزرگتری که از آن انتخاب شده ­اند باشند.

در تحقیق حاضر از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است. نمونه گیری تصادفی روشی برای انتخاب بخشی از جامعه یا کل است، به گونه­ ای که همه نمونه­های ممکن هستند و برای انتخاب شدن، احتمال یکسان داشته باشند گاهی نمونه  را نمونه گیری احتمالی می­گویند(خاکی،1391، 221).

1-10- ابزار و روش گردآوری داده ­های تحقیق

در خصوص جمع­آوری اطلاعات برای تایید یا رد فرضیات پژوهش، روش میدانی مورد استفاده قرارگرفته­است. در روش میدانی از ابزار پرسشنامه برای جمع­آوری نظرات افراد پاسخ دهنده در راستای گردآوری داده ­ها استفاده می­ شود. نمونه ­ای از این پرسشنامه در بخش پیوست آمده است.

 1-11- روش تجزیه و تحلیل داده ­ها

در این پژوهش توصیف داده‌های دموگرافیک تحقیق با بهره گرفتن از آمار توصیفی، جداول فراوانی و نمودارهای دایره ای و میله­ای انجام شده و برای بررسی متغیرها با توجه به حد وسط مقیاس اندازه گیری از آزمون t یک نمونه استفاده شده و داده ­ها با بهره گرفتن از نرم افزار spss18 تجزیه و تحلیل گردید؛ تایید روابط بین متغیرها و عوامل از طریق تحلیل عاملی تاییدی و تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری با بهره گرفتن از نرم افزار LISREL 8.72  انجام شد، این نرم افزار  یکی از مشهورترین نرم افزارها جهت اجرای مدل­ها ایست که مستلزم آزمون فرضیه ­ها با هدف سنجش روابط همزمان، مستقیم یا غیر مستقیم میان متغیرها می­باشد. همچنین با بهره گرفتن از آزمون سبل فرض نقش میانجی متغیر مدیریت دانش مورد بررسی قرار می­گیرد.

1-12-تعریف عملیاتی واژه ­ها

1-12-1- فرهنگ سازمانی

     تعریف نظری: فرهنگ سازمانی منعکس کننده­ خصوصیاتی از سازمان است که فعالیت­های روزانه کارکنان و روابط بین آنها را در چگونگی برقراری ارتباط و شکل­ گیری رفتارهایشان هدایت می­ کند (اخوان وهمکاران،1391، 178).

    تعریف عملیاتی: برای سنجش متغیر فرهنگ سازمانی محقق از20 گویه دربردارنده شاخص ­های نتیجه­گرایی، رابطه­گرایی، کنترل­گرایی و تیم­گرایی استفاده کرده است.

1-12-2- مدیریت دانش

    تعریف نظری: مدیریت دانش فرایند کشف،کسب، توسعه و ایجاد، تسهیم، نگهداری و ارزیابی و بکارگیری دانش مناسب در زمان مناسب توسط فرد مناسب در سازمان است که از طریق ایجاد پیوند بین منابع انسانی، فن آوری اطلاعات و ارتباطات و ایجاد ساختاری مناسب برای دستیابی به اهداف سازمانی صورت می پذیرد(میرفخرالدینی وهمکاران،1388، 35).

   تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر برای سنجش متغیر مدیریت دانش از 27 گویه دربردارنده شاخص ­های بکارگیری دانش، ذخیره سازی دانش، تسهیم دانش و تولید دانش استفاده شده است.

1-12-3- سرمایه فکری

   تعریف نظری: سرمایه فکری مجموع داراییهای پنهان شرکت مانند نمادهای تجاری، حق اختراع و…می­باشد که دربرگیرنده کلیه داراییهایی است که در صورت­های مالی منعکس نمی­گردد. سرمایه فکری بعنوان مهمترین منبع ایجاد مزیت رقابتی شرکت به حساب می ­آید (رهنمای رودپشتی،صالحی،1389، 673).

   تعریف عملیاتی: برای سنجش متغیر سرمایه فکری محقق از 24 گویه دربردارنده شاخص ­های سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی استفاده کرده است.