ابعاد تعهد سازمانی از دیدگاه بالفور و وکسلر[۴](۱۹۹۶)

بالفور و وکسلر(۱۹۹۶) برای تعهد سازمانی سه بعد در نظر گرفته‌اند که عبارتند از: تعهد مبادله‌ای، تعهد همانندسازی شده و تعهد پیوستگی.

الف- تعهد مبادله‌ای: در این بعد از تعهد فرد به محاسبه‌ی منافع و عایداتی نظیر حقوق، مزایا و ترفیع‌ها که در صورت ترک سازمان آن را از دست می‌دهد، می‌پردازد(میرو همکاران۲۰۰۲؛ پاول و میر[۵]، ۲۰۰۴ به نقل از اخباری و همکاران، ۱۳۸۹).

ب-تعهد همانندسازی شده:  یکی دیگر از ابعاد تعهد سازمانی از دید بالفور و وکسلر است و آن را بر مبنای عضویت در سازمان که توسط عموم مورد احترام است و درکارکنان احساس غرور را ایجاد می‌کند، تعریف کرده‌اند. در این نوع تعهد، کارکنان در همه‌ی سطوح تمایل به مشارکت در تصمیمات مربوط به کار و نقششان در سازمان دارند (اسمیت و پترسون[۶]، ۱۹۸۸؛ وروم و جاگو[۷]، ۱۹۸۸ به نقل از اخباری و همکاران، ۱۳۸۹).

ج- تعهد پیوستگی:  بعد سوم تعهد سازمانی است که در این نوع تعهد اعضای یک سازمان، سازمان خود را مانند یک گروه پیوسته و مانند یک خانواده می‌دانند و در واقع احساس نوعی تعهد بر مبنای پیوند و رابطه به دلایل عقلانی و عاطفی است(عریضی و همکاران، ۱۳۸۶ به نقل از اخباری و همکاران، ۱۳۸۹).

ابعاد تعهد سازمانی از دیدگاه رضاییان

برخی از نویسندگان داخل کشور نیز برای تعهد سازمانی ابعادی را متصور شده‌اند که از جمله‌ی آنان رضاییان می‌باشد. وی در سال ۱۳۷۲ ابعاد و انواع تعهد سازمانی را به‌صورت زیر طبقه‌بندی کرده است:

الف- تعهد نسبت به سازمان؛

ب- تعهد نسبت به خود؛

ج-  تعهد نسبت به افراد و گروه کاری؛

تعهد نسبت به کار(طراویان، ۱۳۸۵).

ابعاد تعهد سازمانی از دیدگاه اتزیونی[۸]

ادگارد شاین(۱۹۷۳) انواع تعهد سازمانی را از منظر اتزیونی مطرح می کند که عبارتند از: تعهد توأم با احساس بیگانگی، تعهد مبتنی بر حسابگری، تعهد اخلاقی:

الف- تعهد توأم با احساس بیگانگی، بدین معنی که شخص از نظر روانی متعهد نمی‌باشد بلکه به دلیل اجبار با سازمان باقی می‌ماند.

ب – تعهد مبتنی بر حسابگری، به این معنا که فرد تا زمانی که سازمان محافظ منافع فردی وی بوده و با او منصفانه برخورد نماید با سازمان باقی خواهد ماند.

ج – تعهد اخلاقی، بدین منظور که شخص به‌طور ذاتی فردی متخلق بوده و ارزش ماموریت شغلی خود را به خاطر ارزشی که برای کار و سازمان قائل است، حفظ نموده و به همین جهت با سازمان باقی     می ماند. اتزیونی خاطر نشان می‌کند، نوع تعهد شخص تا حدود زیادی منوط به نوع قدرت و اختیاری است که مورد استفاده سازمان قرار می گیرد(مرزبان، ۱۳۸۹).

انواع تعهد سازمانی

انواع تعهد سازمانی از نظر هرسی و بلانچارد[۹]

هرسی و بلانچارد برای تعهد سازمانی پنج بعد درنظر گرفته‌اند که عبارتند از:

الف- تعهد نسبت به سازمان؛

ب- تعهد نسبت به مردم؛

ج- تعهد نسبت به شغل؛

د-تعهد نسبت به خود؛

ه- تعهد نسبت به مشتری(مدنی و زاهدی، ۱۳۸۴).

انواع تعهد سازمانی از نظر الحسینی

الحسینی(۱۳۸۰) برای تعهد سازمانی انواعی را تعریف می کند که عبارتند از:

الف- تعهد مکتبی: تعهد مکتبی از تعلق به یک جهان بینی به وجود می آید. میزان تقید فرد به الزامات نگرشی و گرایش مکتبی منجر به تعهد اصول گرایانه یا سازش کارانه و یا معتدل و معقول می‌شود.

ب- تعهد ملی: تعهد ملی، همان حس ناشی از وطن دوستی است که فرد طی آن مصالح ملی و میهنی خویش را ملاک رفتار خود قرار می‌دهد.

ج- تعهد خویشتن مدارانه: تعهد خویشتن مدارانه، از علاقه مندی بیش از اندازه فرد به منافع خود ناشی می‌شود و معمولاً افرادی که گرفتار کیش شخصیت و خود برتر بینی و یا بی توجه به منافع دیگران و سازمان هستند از آن برخوردارند، لذا به تناسب محور بودن منافع فردی و ناسازگاری آن با منافع سازمان، ناهنجاری های رفتاری بروز پیدا می کند.

د- تعهد گروهی: تعهد گروهی، وابستگی فرد به گروه و ترجیح اهداف گروه، مشخصه اصلی این نوع تعهد است. تعهد گروهی می تواند در جهت تقویت فعالیت های گروهی و یا پدیده گروه فکری، عمل کند. خاستگاه گروه اندیشی یا تعهد گروهی منفی، نیاز به حرمت داشتن، نیاز به اعتماد، کاهش فشار احساس گناه، نایل شدن به اهداف غیر رسمی و احساس پیروی از شخصیت مافوق است(الحسینی به نقل از باقری و تولایی، ۱۳۸۹).

[۱]-Cris Argyris, 1964

[۲]-  Internal Commitment

[۳]. External Commitment

[۴]. Balfour & Wechsler