رتبه بندی مناطق شهری استان­های ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی یکسان است؟

رتبه بندی مناطق روستایی استان­های ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی یکسان است؟

داده­های مورداستفاده، از طرح هزینه- درآمد خانوار مرکز آمار ایران، برای سال­های 1388 و 1390 جمع آوری شده است. برای محاسبه فقر چندبعدی، بر اساس سه ویژگی درآمد، آموزش و مسکن ابتدا بر اساس خط فقر مرتبط با هر ویژگی، فقر تک بعدی در هرکدام از سه ویژگی فوق، برای مناطق شهری استان­ها، محاسبه، سپس با بهره گرفتن از یک میانگین وزنی، فقر چندبعدی اندازه گیری می­شود.

در این پژوهش، ابتدا سوابق موضوع بیان می­گردد، پس ازآن به برآورد مدل می­پردازیم و نتایج پژوهش بر اساس مدل موردنظر، ذکر می­گردد و در پایان نتیجه گیری و پیشنهادات ارائه می­گردد.

1-2. تعریف مسئله
اندازه ­گیری فقر برای برنامه ­ریزی و سیاست­گذاری از اهمیت فراوانی برخوردار است، لذا مسئله اصلی این است که؛ اندازه فقر، چقدر می باشد؛ بنابراین به اندازه ­گیری فقر نه تنها از بعد درآمد، بلکه بر اساس سایر ابعاد، خواهیم پرداخت. با توجه به اهمیت موضوع فقر، در دهه­های اخیر مطالعات زیادی در مورد ابعاد گوناگون فقر و شرایط زندگی و رفاه انسان­ها با رویکرد­های مختلف انجام شده است. در مراحل اولیه اندازه ­گیری فقر، محققین، فقر را تنها از دید درآمد بررسی می­کردند؛ اما با تحقیقات بیش تر دریافتند که بعد درآمدی به تنهایی نمی­تواند شاخص مناسب و کاملی برای اندازه ­گیری فقر باشد و عوامل دیگری مانند تحصیلات، سلامت، شغل، مسکن، تغذیه و سایر مؤلفه­های رفاهی نیز دارای اهمیت هستند.

سن[1] (1988)، بر محدودیت­های رویکرد فقر درآمدی تأکید می­ کند؛ به این شرح که فقر، فقط محرومیت درآمدی نیست، بلکه شامل اشکال دیگر محرومیت نیز می­باشد. چه بسا فردی به لحاظ درآمدی فقیر نباشد، اما از اشکال دیگر محرومیت همچون بیماری یا معلولیت جسمانی رنج ببرد و یا دچار تبعیض­های نژادی، جنسیتی، فرهنگی یا سیاسی باشد. به صرف دسترسی به درآمد بالاتر از خط فقر، نمی­توان نتیجه گیری کرد که فرد موردنظر، فقیر نیست. چه بسا، وی از یک بیماری همچون بیماری کلیوی، رنج می­برد و بنابراین، برای انجام هزینه­ های دیالیز، ناگزیر باشد بخش عمده ای از درآمد خود را صرف معالجه کند و به این ترتیب، چه بسا، چنین فردی در زمره فقرا قرار گیرد. هر یک از این عوامل می ­تواند مانعی برای رشد ظرفیت­ها و قابلیت­های وی باشد. به همین دلیل، سن رویکرد قابلیتی را در مقابل رویکرد درآمدی به فقر، مطرح می­ کند که در آن، ابعاد مختلف قابلیتی، شامل دسترسی به تغذیه کافی، حداقل آموزش، توانایی پیشگیری از بیماری­های قابل پیشگیری، توانایی دسترسی به سرپناه کافی و توانایی مشارکت در فرایندهای سیاسی می­باشد. بنابراین، تعریف جدیدی از فقر با عنوان “فقر چندبعدی” مطرح شد. فقر چندبعدی، رویکرد جدیدی از فقر است که فقر را، نه تنها از بعد درآمدی، بلکه از جنبه سایر ابعاد مانند سلامت، مسکن، آموزش، درآمد، تغذیه و . بررسی می­ کند و درنهایت توصیف واقع بینانه تری از فقر را بیان می­ کند.

1-3. پرسش­های پژوهش
فقر چندبعدی در مناطق شهری استان­های ایران چقدر است؟

فقر چندبعدی در مناطق روستایی استان­های ایران چقدر است؟

ازنظر فقر چندبعدی، فقیرترین منطقه شهری ایران مربوط به کدام استان است؟

ازنظر فقر چندبعدی، فقیرترین منطقه روستایی ایران مربوط به کدام استان است؟

رتبه بندی مناطق شهری استان­های ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی یکسان است؟

رتبه بندی مناطق روستایی استان­های ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی یکسان است؟

1-4. اهداف پژوهش
ازآنجاکه موضوع فقر یکی از مهم ترین مباحث مربوط به هر کشوری است لذا در این پژوهش به دنبال اهداف زیر هستیم تا بتوانیم با ارائه تصویر واضح­تری از وضعیت فقر کشور، مسئولین را در جهت برنامه ریزی و سیاست گذاری های آتی، یاری نماییم.

اندازه ­گیری فقر چندبعدی در مناطق شهری استان­های ایران
اندازه ­گیری فقر چندبعدی در مناطق روستایی استان­های ایرانیافتن فقیرترین منطقه شهری ایران ازنظر فقر چندبعدی
یافتن فقیرترین منطقه روستایی ایران ازنظر فقر چندبعدی
رتبه بندی مناطق شهری استان­های ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی
رتبه بندی مناطق روستایی استان­های ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی
1-5. روش تحقیق
جامعه آماری این پژوهش، تمامی استان­های ایران است که به دو بخش شهری و روستایی تقسیم می­شود و منبع آماری مورداستفاده، داده­های طرح هزینه – درآمد خانوار مرکز آمار ایران برای سال­های 1388 و 1390 است. ذکر این نکته ضروری است که چون آمارهای هزینه خانوار نسبت به آمار درآمد خانوار، از دقت بیشتری برخوردار است، بنابراین از متغیر هزینه به جای درآمد استفاده شده است.

1-6. روش تجزیه وتحلیل داده­ ها
در این پژوهش داده­ ها از پرسشنامه­های طرح هزینه-درآمد خانوار مرکز آمار ایران، استخراج شده و با بهره گرفتن از نرم افزار Excel طبقه بندی شده و وارد نرم افزار Eviews شده است. برای اندازه گیری شاخص­های فقر از خط فقر نسبی برای تخمین استفاده شده است. به این صورت که، ابتدا فقر، بر اساس ویژگی­های مسکن، درآمد و آموزش سنجیده و در مرحله بعد، به بررسی فقر چندبعدی پرداخته می­شود. برای محاسبه فقر مسکن، فقر آموزشی و فقر درآمدی ابتدا باید خط فقر مربوط به هر ویژگی را مشخص کرد.

خط فقر مسکن، 16 مترمربع به ازای هر نفر در نظر گرفته شده است (فصلنامه اقتصاد مسکن،1374). برای بدست آوردن سطح ­زیربنای سرانه، سطح ­زیربنای محل سکونت هر خانوار را بر بعد خانوار تقسیم می­کنیم سپس درصد سطوح ­زیربنای سرانه زیرخط فقر را بدست می­آوریم.

خط فقر آموزش، بر اساس میزان سواد برای سرپرست خانوار در نظر گرفته شده است، به عبارتی فردی که بی سواد باشد، ازلحاظ آموزشی، فقیر محسوب می­شود (شاهمرادی،1391). پس از مشخص نمودن تعداد سرپرست خانوار بی سواد، درصد سرپرست خانوار زیرخط فقر را بدست می­آوریم.

خط فقر درآمدی بر اساس روش معکوس ضریب انگل محاسبه می­شود. پس از بدست آوردن خط فقر درآمدی، درصد افراد زیرخط فقر را محاسبه می­کنیم.

پس از بدست آوردن درصد خانوار­ ­زیرخط فقر مربوط به هر یک از ویژگی­های درآمد، آموزش و مسکن، با بهره گرفتن از رویکرد نظریه اطلاعات که در سال 2006 توسط معصومی، ارائه شده است بر اساس یک میانگین وزنی، به برآورد فقر چندبعدی می­پردازیم.

تعاریف مفاهیم و واژه ها:

فقر تک بعدی: این فقر، را بیشتر به فقر درآمدی نسبت می­ دهند. به عبارتی، زمانی که فقر تنها، از یک بعد، مثلاً بعد درآمد، مسکن، آموزش و. بدون توجه به سایر ابعاد، موردبررسی قرار گیرد به آن فقر تک بعدی می گویند.

فقر چندبعدی: در این نوع فقر، برخلاف رویکرد درآمدی که در آن تنها مسئله اقتصادی مدنظر است، سیستمی متشکل از اقتصاد، سیاست و فرهنگ را در نظر می­