این باور که بانکداری الکترونیکی یکباره به وجود آمده است کاملاً اشتباه است. این نوع بانکداری مسیری را طی چند دهه طی کرده است و هنوز راه طولانی  برای رسیدن به حد نهایی و تکامل خود در پیش روی دارد. جایی که استفاده از نیروی انسانی و عملیات دستی به حداقل ممکن رسیده و به جای آن سیستم های شبکه ای و رایانه ای گسترده تر و با امنیت بالا کاربرد دارد  ، جایی است که بانکداری الکترونیک کامل نمایان می شود. (نصر اصفهانی و همکاران، ۱۳۸۹)

بخش اول: مفاهیم نظری در مورد بانکداری الکترونیکی

۲-۱-۱٫ ویژگی های بانکداری الکترونیکی

۲-۱-۱-۱٫ سرعت

در جوامع پیشرفته مشتریان تمایل به سرعت بالا در واگذاری خدمات دارند. موقعیت هایی شناسایی شده اند که در آن افراد تا حدودی سلف سرویس را انتخاب می کنند ، این امر زمان واگذاری خدمات را کاهش  می دهد. صرفه جویی در زمان ، یک مساله ضروری برای مشتریان متداول بانکداری الکترونیکی می باشد. (لیائو و چانگ[۱]، ۲۰۰۲)

افزایش سرعت انتقال وجوه و دسترسی به وجوه نقد در هر ساعت از شبانه روز جزء ویژگی های برجسته سیستم های پرداخت الکترونیکی وجوه است که بدون انتقال الکترونیکی وجوه ، تجارت الکترونیک به طور کامل تحقق و عینیت نمی یابد. از این رو در راستای افزایش سرعت عملیات ، بانک ها و موسسات مالی می توانند از لحاظ فن آوری و شیوه عمل با تجهیز کردن خود و شعبات شیوه های ارتباطی و تعاملات بین خود و مشتریان را دگرگون نموده و موجبات جذب هر چه بیشتر مشتری را فراهم آورند. چرا که ارتباط داشتن با مشتریان کنونی از جستجو برای یافتن مشتریان جدید آسان تر و سودمند تر است. (برادران حسن زاده و دیگران، ۱۳۸۸)

۲-۱-۱-۲٫ درستی(صحت)

تحقیقات نشان داده اند که دقت و وضوح عملیاتی مهم ترین عامل کیفیت در محصولات و خدمات تکنولوژیکی می باشد. از زمانی که بانکداری الکترونیکی شامل انتقال و واگذاری پول و صورت حساب از طریق جعبه های سیاه الکترونیک است افراد به طور خاص نگران دقت و وضوح و صحت و درستی مورد انتظار محاسبات و تحقق آن هستند. (لیائو و چانگ، ۲۰۰۲)

۲-۱-۱-۳٫ تجربه ( مهارت)  مشتری

بیان شده است که مشتریان  محصولات و خدمات مبتنی بر تکنولوژی ، برای جنبه سرگرمی و تجربه جدید در استفاده ارزش قائل می شوند و سیستم های سلف سرویس را که خواسته هایشان را برآورده می کند ، انتخاب می کنند. (لیائو و چانگ، ۲۰۰۲)

۲-۱-۲٫ انواع بانکداری الکترونیک

به طور کلی بانکداری الکترونیک را می توان  به انواع ذیل تقسیم کرد :

۲-۱-۲-۱٫بانکداری خانگی

مشتریان بانک ها از طریق رایانه های شخصی و با بهره گرفتن از مودم و هم چنین یک خط تلفن می توانند به اطلاعات رایانه مرکزی بانک ها در اینترنت و یا اینترانت دسترسی پیدا کرده و آن گاه عملیات بانکی خود را انجام دهند. به عبارت دیگر بانکداری خانگی عبارت است از انجام تقریبا کلیه کارهای بانکی از طریق رایانه های شخصی موجود در منازل و با بهره گرفتن از خطوط مخابراتی.

۲-۱-۲-۲٫بانکداری از راه دور[۲]

شتاب در رشد بانکداری از راه دور ، از سال های ۱۹۸۰ به بعد با بهره گرفتن از تلفن های همراه در دنیا آغاز شد. این رشد در حقیقت با گسترش شبکه های بی سیم[۳] و تلفن های همراه[۴] و قابلیت وصل شدن تلفن های همراه به اینترنت موجب گردید تا مشتریان بانک ها از هر نقطه ای امکان دسترسی به حساب های خود در بانک را داشته باشند و بتوانند عملیات بانکی خود را انجام دهند و پدیده جدیدی به نام  بانکداری از راه دور را بوجود آورند.

۲-۱-۲-۳٫بانکداری اینترنتی

بانکداری اینترنتی را می توان به معنی انجام کلیه عملیات بانکی از طریق وب سایت ایجاد شده توسط بانک در اینترنت دانست. (فورست،۲۰۰۰)

۲-۱-۲-۴٫ تلفن بانک

در حال حاضر بانک ها با نصب بردهای الکترونیکی بر روی تلفن بانک بر روی رایانه های مرکزی شبکه های داخلی و شبکه های متمرکز ، امکان پاسخگویی خودکار به مشتریان را فراهم کرده اند ، کاربران با در اختیار داشتن تلفن های مجاز به سیستم تن از طریق ایجاد ارتباط با تلفن بانک امکان دریافت صورت حساب و آگاهی از موجودی حساب خود را دارند.

۲-۱-۲-۵ . بانکداری از طریق تلویزیون بانکی

در شیوه بانکداری از طریق تلویزیون بانکی ، با بهره گرفتن از یک سیستم کنترل از راه دور و انتخاب کانال تلویزیونی مربوط به مشتریان می توانند بسیاری از عملیات بانکی را که از طریق تلفن عادی انجام می شود پیگیری و به انجام برسانند. (حسن زاده، ۱۳۸۸)

۲-۱-۲-۶ . خودپرداز

یکی دیگر از روش های نوین در بانکداری الکترونیک ، استفاده از دستگاه خودپرداز است. انجام بسیاری از امور بانکی ، از طریق خودپرداز امکان پذیر است. با توجه به این که شخص با در دست داشتن کارت خود و با وارد کردن شماره رمز ، باید در محل دستگاه حضور داشته باشد ، موارد ایمنی آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از روش های دیگر در بانکداری الکترونیکی ، دستگاه فروش نقطه ای می باشد که به طور وسیع در فروشگاه ها و مراکز خدماتی مورد استفاده قرار می گیرد. در این شیوه، مشتری با بهره گرفتن از کارت هوشمند و قراردادن آن در دستگاه و با وارد کردن رمز خود ، می تواند برای خرید کلیه کالاها و خدمات خود به جای پول نقد از کارت استفاده می کند. (ناظمی، مرتضوی، راحتی، ۱۳۸۴)

یک ماشین خودپرداز ( [۵]ATM)می تواند به عنوان یک شعبه بانک عمل کرده و بسیاری از وظایف اصلی بانکداری را انجام می دهد که طی آن بخش عظیمی از مبادلات با حداقل مداخلات نیروی انسانی انجام خواهد گرفت. هم چنین می توان گفت بزرگ ترین سرمایه گذاری بانک های سراسر جهان در عصر خدمات کامپیوتری پیرامون دستگاه های خودپرداز و توزیع پول رایج کشور بوده است.

۲-۱-۳٫ تاریخچه بانکداری الکترونیک در جهان

زمان شروع پرداخت الکترونیکی در دنیا به سال ۱۹۱۸ میلادی برمی‌گردد، یعنی هنگامی که بانکهای فدرال رزرو امریکا به انتقال وجوه از طریق تلگراف می‌پرداختند.

اینترنت در سال ۱۹۷۰ توسط متخصصین دانشگاهی ، به منظور اشتراک دریافت ها ، توسعه یافت و تا سال ۱۹۹۳ محبوبیت اینترنت برای عموم و خصوصا تجاری که امید به گسترش مشتریان شان داشتند ، افزایش پیدا کرد. عواملی که بانکداران را به سمت اینترنت متوجه ساخت عبارت بود از: مواجه شدن با مبالغ هنگفت ، مشتریان زیان ده و رقابت بین غیر بانکی ها. در سال ۱۹۹۴، بانک ها شروع به کاوش در اینترنت کردند تا به عنوان یک سیستم تحویلداری پیشنهادی برای محصولات و خدماتشان ، از بانکداری اینترنتی استفاده کنند. این نوع بانک برای هر تراکنشی قیمت کمتری را از بانک های شعبه دار پیشنهاد کرد. همچنین به دسترسی بازارهای جهانی و آسایش بیشتر مشتریان توجه بیشتری نشان داد. تا ژانویه ۱۹۹۵ ، فقط ۲۴ بانک بر روی شبکه اینترنت وجود داشت. لیکن ، به فاصله یک سال ،‌۸۰۰ بانک به این تعداد افزوده شد ، به طوری که کارشناسان بانکهای صنعتی تخمین زدند که بانک های شمال آمریکا تا سال ۲۰۰۰ حدود ۱۵۰۰ شبکه اینترنت تاسیس خواهند کرد.

۲-۱-۳-۱٫ تاریخچه دولت الکترونیک

دولت الکترونیک یکی از ضرورتهای جهان امروز است که بساری از کشورها به دنبال ایجاد آن در کشور خود هستند. دولت الکترونیکی عبارت است از استفاده سازمانهای دولتی از فن‌آوری های جدید اطلاعاتی وارتباطی جهت ارائه و توزیع خدمات و اطلاعات به صورت به هنگام و شبانه روزی در کمترین زمان ، با کمترین هزینه و بالاترین کیفیت به شهروندان بخش های تجاری و تولیدی و سایر مشتریان دولت می باشد ، به گونه ای که انها از طریق سیستم‌های کامپیوتر بتوانند با دولت ارتباط برقرار کنند و مشارکت بیشتری در اداره امور دولتی و فرایندها ونهادهای مردم سالار داشته باشند. (قهرمانی،۱۳۸۲)