یشترین محصول انجام شد.
1-3- تاریخچه
گلرنگ یکی از منابع مهم تامین روغن نباتی بوده و به همین جهت سطح زیر کشت آن در سال های اخیر افزایش یافته و به حدود 8000 هکتار در سطح کشور رسیده است (کیهانیان، 1385).
سابقه کشت گلرنگ در کشور مصر به 3500 سال قبل می رسد و به احتمال قوی در شمال شرقی هندوستان، ایران یا ترکیه اهلی شده است (آلیاری، 1379).
تاریخچه کشت این گیاه در مصر به 4000 سال و در چین به 2000 قبل می رسد. گلرنگ از قدیم در هندوستان، ایران، خاورمیانه و شرق آفریقا کشت می شده است (ابراهیم زاده، 1385).
کاشت گلرنگ به چندین قرن پیش بر می گردد که به منظور استفاده از گلبرگ های رنگی آن جهت رنگ های خوراکی، طعم دهنده غذا، چاشنی، روغن دانه و رنگرزی منسوجات در کشور های شرق دور مورد استفاده قرار می گرفته است(Esendal, 2001).
گیاه گلرنگ در سطوح کوچک یا به صورت حاشیه ای برای حفاظت از محصولات در حاشیه کرت ها کشت می شده است و هم اکنون نیز در مناطقی از هندوستان برای جلوگیری و جبران خسارت عوامل مختلف بر
گندم در کشت مخلوط به صورت ردیفی کشت می شود( Hirmath et al., 1992) .
گلرنگ زراعی از قدیم الایام به عنوان یک زراعت فرعی و با هدف تولید رنگ از گل های آن در مناطق مختلفی از ایران نظیر خراسان، آذربایجان و اصفهان کشت می شده است (خواجه پور، 1370).
در ایران کشت گلرنگ به عنوان یک گیاه روغنی از سال1336 آغاز و بر اساس آمار منتشر شده میزان تولید دانه های گلرنگ در سال های 1355-1350 هفت هزار تن در سال بود که در سال 1385 به شش هزار تن کاهش و پس از آن تولید گلرنگ در ایران سیر نزولی داشت (پهلوان، 1383). گلرنگ در سال های اخیر به عنوان یک گیاه مناسب جهت کاشت علوفه مورد توجه قرار گرفته است (Landau et al., 2005).
1-4- کلیات
گلرنگ یا کاشفه با نام علمی(Carthamus tinctorius L) وابسته به راسته سینادره (Cinadrea)، تیره کاسنی(Asteraceae) در انگلیسی با نام(Safflower) و در فرانسه (Cathame) نامیده می شود. خصوصیات مطلوب و خاص این گیاه نظیراستفاده های طبی و صنعتی و غذایی از گلبرگ های آن کیفیت روغن دانه و وجود بیش از 90 % اسیدهای چرب غیر اشباع به خصوص اسید چرب لینولئیک و اولئیک، مقاومت نسبتاً بالا به شوری و خشکی سازگاری وسیع به درجه حرارت های پائین زمستان و بالای تابستان و فصل رشد کوتاه در کشت تابستانه از جمله مواردی است که آن را به عنوان گیاه روغنی با ارزشی مطرح نموده است (احمدی و امیدی، 1373).
گلرنگ با اسامی زعفران بدل، زعفران خاردار، زعفران رنگرزی و. نیز شناخته می شود. خاستگاه این گیاه مناطقی واقع در بین قسمت های شرقی مدیترانه و خلیج فارس میباشد (خواجه پور، 1383).
گلرنگ به عنوان یک گیاه بومی کشور ایران، با تحمل نسبتاً بالایی که به شوری و خشکی نشان می دهد و همچنین به علت دارا بودن روغنی با کیفیت عالی می تواند نقش مهمی در گسترش سطح زیر کشت گیاهان روغنی در کشور داشته باشد. دسترسی به ارقام متحمل به خشکی میتواند توسعه کشت این گیاه را در شرایط اقلیمی خشک فراهم سازد Forozan, 1997)).
گیاهان تحمل متفاوتی به شوری دارند و ممکن است، به ویژه پس از استقرار، کاملاً به آن مقاوم باشند. گلرنگ یکی از گیاهان زراعی نسبتاً مقاوم به شوری به حساب می آید و در شرایط شور نیز قادر به تولید محصول قابل قبولی است. آستانه تحمل به شوری گلرنگ بالا حدود5/7 دسی زیمنس بر متر برای عصاره اشباع خاک و آستانه کاهش عملکرد آن 6 دسی زیمنس بر متر می باشد Shannon, 1997)).
گلرنگ یکی از گیاهانی است که به لحاظ بومی بودن و سازگاری با شرایط اقلیمی حاکم بر کشور از ویژگی های ارزشمندی برخوردار است و علاوه بر این تحمل پذیری آن به شرایط محدودیت رطوبت و شوری و امکان کاشت بهاره و پاییزه به همراه نقش مفید آن در تناوب زراعی و با توجه به نیاز روز افزون کشور به روغن گیاهی، گلرنگ می تواند به عنوان یک گیاه صنعتی و روغنی مهم مطرح باشد (زینعلی، 1378).
امروزه با معرفی رنگ های مصنوعی ارزان قیمت، گلرنگ به عنوان منبع تولید رنگ ارزش زیادی ندارد ولی روغن آن با توجه به کیفیت بسیار بالا هنوز به عنوان یکی از مرغوب ترین انواع روغن شناخته می شود و کشت گلرنگ در ایران سالیان دور عمدتاً جهت استفاده از رنگ آن در صنایع قالی بافی معمول بوده ولی به دلیل نبودن ارقام با عملکرد بالا و طولانی بودن دوره رشد، سطح زیر کشت آن محدود بوده است
(فروزان، 1378).
گلرنگ یکی از گیاهان بومی ایران است و وجود تیپ های وحشی گلرنگ در نقاط مختلف کشور نشان دهنده دامنه سازگاری بالای این گیاه با آب و هوای کشوراست، 

در حقیقت می توان آن را جزء گیاهان فراموش شده به شمار آورد (زینعلی، 1378).
گلرنگ سرما دوست و روز بلند و منشا آن جنوب آسیاست و دیر باز در چین ، هند، ایران و مصر کشت می شده است. این گیاه در قرون وسطی در ایتالیا، فرانسه و اسپانیا نیز کشت می شد و بعداً به آمریکا، مکزیک ونزوئلا و کلمبیا برده شد در آغاز به منظور استفاده از رنگ حاصل از گلبرگ های حاصل از آن در رنگ آمیزی پارچه و تزیین غذا کاشته می شد ولی امروزه علاوه بر آن کشت این گیاه به خاطر تولید روغن، کنجاله و تهیه مواد دارویی و لوازم آرایشی انجام می گیرد (Cho and tae, 2000).
گلرنگ گیاهی است یکساله دارای ساقه ای به ارتفاع 30 تا 60 سانتی متر و منشأ اولیه آن در عربستان بوده و از آنجا تدریجاً به نواحی دیگر انتقال یافته است‏ پرورش آن امروز در بعضی نواحی معمول است.
(Omidi and Ahmadi, 2001)
گلرنگ گیاهی روز بلند است و در طول رویش به هوای گرم و تابش نور مناسب نیاز دارد. این گیاه به سرمای طولانی و سخت حساسیت نشان می دهد. بطوری که برگها در دمای (2-) درجه سانتی گراد دچار سرمازدگی شده و گیاه خشک می شود. این گیاه را باید در مناطق گرم و خاکهای مناسب با ضخامت زیاد سطح الارض کشت کرد، اگر چه گلرنگ در هر نوع خاکی قادر به رویش است ولی خاکهای عمیق و دارای بافت متوسط را ترجیح می دهد. خاکهای تهی از مواد غذایی و همچنین خاکهایی که آب را در خود نگه می دارند برای گلرنگ مناسب نمی باشند. گلرنگ با داشتن ریشه عمیق و توسعه یافته به خشکی مقاوم است توان گلرنگ در جذب آب از خاک بیش از گندم و جو می باشد، اما راندمان مصرف آب در گلرنگ کمتر از گندم و جو است. نیاز رطوبتی گلرنگ در دوران جوانه زنی و سبز شدن به دلیل داشتن پوسته مجزا از دانه حقیقی، بیش از گندم است. پس از سبز شدن، تحمل گلرنگ به تنش رطوبتی افزایش می یابد. وقوع تنش رطوبتی، بخصوص پس از ورود گیاه به فاز زایشی، به رشد و عملکرد گیاه آسیب زیادی می رساند. بطور کلی مقاومت گلرنگ به خشکی مشابه گندم وجو میباشد و مقاوم ترین گیاه دانه روغنی به خشکی به شمار می رود .(Omidi, 2002)
مقاومت گلرنگ به شوری خاک از جو، پنبه و چغندر قند کمتر است، ولی از سورگوم بیشتر است. گلرنگ در گروه گیاهان مقاوم به شوری قرار دارد. حساسیت گیاه به شوری در دوران سبز شدن زیاد است، بخصوص در روش کاشت به صورت جوی و پشته که شوری در ناحیه بذر تمرکز میابد (Omidi, 2002).
گلرنگ را میتوان با هر گیاهی به تناوب کشت کرد. زمان کاشت بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش دارد. گلرنگ در مناطق گرمسیر به عنوان یک محصول پائیزه کشت می شود ولی در مناطق سرد آنرا به صورت بهاره کشت می کنند. زمان مناسب برای کشت پائیزه گلرنگ مهر– آبان و برای کشت بهاره آن اوایل اردیبهشت خواهد بود Omidi and Ahmadi, 2001)). گلرنگ به راحتی میتواند در مناطقی که درجه حرارت پایین و خاک هایی با حاصلخیزی کم دارند رشد و نمو موفقی داشته باشد
تعداد صفحه :96