انرژی برق به عنوان یک نهاده مهم در کنار سرمایه و نیروی­کار نقش مهمی را در فرایند تولید و اشتغال ایفا می­نماید. انرژی برق در بخش­های مختلف اقتصادی مصرف می­شود، ولی بیشترین میزان مصرف آن در بخش­های خانگی و صنعتی است. بنابران، تعیین رابطه بین انرژی برق، تولید و اشتغال از اهمیت ویژه­ای برخوردار است و این امر توجه مسئولان و سیاستگذاران را به خود جلب کرده است. این مطالعه به صورت زیر مرتب شده است:

در فصل­های بعدی، فصل دوم، مبانی نظری راجع به انرژی و جایگاه آن در علم اقتصاد و سایر علوم و  ارتباط و نقش آن با دیگر عوامل تولید بیان شده است و در ادامه روند مصرف انرژی برق طی سال­های 1387-1346 و مقایسه مصرف آن در بخش­های مختلف اقتصادی و و مقایسه رشد مصرف انرژی برق با رشد تولید ناخالص داخلی، روند درآمد سرانه تشریح شده و در پایان،  مرور ادبیات موضوع و مطالعت انجام شده پرداخته شده است. در فصل سوم، روش شناسی و مدل انتخابی تحقیق معرفی شده است. در فصل چهارم، داد­ه­ها و منابع آماری آن معرفی و تخمین مدل و تحلیل نتایج به دست آمده از این تخمین­ها ارائه شده است و در نهایت در فصل پنجم، نتیجه­ به دست آمده از این تحقیق و ارائه پیشنهادات بیان شده است. در برآورد تحلیل مدل­ها از نرم افزار Eviews 6  و Microfit استفاده شده است.

1-2- بیان مسئله:
انرژی برق به عنوان قلب تپنده تمدن بشری به حساب می­آید. از زمان کشف جریان برق تا کنون این انرژی ارکان مختلفی از زندگی ما را تحت الشعاع قرار داده است و ویژگی­های منحصر به فرد جریان انرژی برق کاربرد روز افزون آن را اجتناب ناپذیر ساخته است. مصرف انرژی برق از دو جهت در اقتصاد اهمیت دارد یکی افزایش مصرف انرژی برق در ساختار تولید هر کشور دلیلی بر صنعتی شدن یک کشور است. و از طرفی افزایش استفاده از انرژی برق در بخش خانگی هر کشور نشان دهنده افزایش سطح رفاه خانوارهای هر کشور می باشد. در کنار این منافع، استفاده از سوخت های فسیلی برای تولید انرژی برق نیز دارای عارضه خروجی منفی افزایش گازهای گلخانه ای نیز می باشد. در این میان انرژی برق یکی از مهم ترین حامل های انرژی است که مصرف بالای آن به دلیل عدم سهولت در واردات،  برای اقتصاد کشور چالش آفرین بوده و نتیجه ای جز خاموشی و افت ولتاژ را در پی نخواهد داشت. با توجه به ارتباط نزدیک بین مصرف انرژی از جمله انرژی انرژی برق و متغیرهای اقتصادی، تعیین کم و کیف رابطه بین مصرف انرژی برق و درآمد واقعی و اشتغال در ایران می ­تواند در تبین سیاست­های بخش انرژی کشور کمک موثری بنماید. انرژی برق در بخش­های مختلف اقتصادی، خانگی، صنعتی، تجاری و عمومی و کشاورزی مصرف می­شود. تمامی کارخانجات، مصرف­ کنندگان بزرگ انرژی هستند، اما بعضی از آنها بیشتر از دیگران انرژی مصرف می­ کنند . به این گروه کارخانجات بسیار انرژی­بر می­گویند. کارخانجات تولید سیمان، فولاد و فلزات و همچنین نیروگاه­ها یعنی کارخانجات تولید انرژی برق، انرژی زیادی به صورت انرژی برق یا مواد سوختنی مصرف   می­ کنند. بر اساس آمار وزارت نیرو، تولید سرانه انرژی برق کشور در سال 1387،  2987 کیلو وات ساعت بوده است که نسبت به سال قبل 8/3 درصد رشد داشته است(وزارت نیرو 1387 ).  طبق اطلاعات  ترازنامه انرژی(1387)، مصرف انرژی برق در سال 1387 ، بر اساس 4 بخش خانگی، صنعتی، تجاری و کشاورزی 157630 میلیون کیلو وات ساعت می­باشد که این میزان نسبت به سال گذشته 5/4 در صد رشد داشته است که این مقدار 2/5 درصد تولید ناخالص داخلی می­باشد. در سال 1387، سهم بخش خانگی 8/32 درصد، سهم بخش صنعت 4/33، سهم بخش تجاری 0/19 و سهم بخش کشاورزی 9/12 درصد از کل مصرف انرژی برق می­باشد(ترازنامه انرژی،1385).

بر اساس گزارش­های مرکز تحقیقات راهبردی، وضعیت توزیع اشتغال در بخش های عمده اقتصادی در سال های 1365 تا 1385 به گونه­ای بوده است که در سال 1365 سهم بخش کشاورزی، صنعت و خدمات از کل اشتغال کشور به ترتیب 29 درصد، 28/25 درصد و 45/42 درصد بود این سهم در سال 1375 به ترتیب به 04/23، 70/30 و 50/44 درصد تغییر یافت و با ادامه تغییراشتغال در بخش های عمده اقتصادی این سهم در سال 1385 به ترتیب به 27/22 درصد، 51/26 درصد و 48/72درصد رسید. این تغییرات از یک سو حاکی از کاهش سهم اشتغال در بخش کشاورزی از 29 درصد به 27/22 درصد و از سوی دیگر بیانگر افزایش سهم بخش صنعت از 28/25 درصدی به 51/26 درصد به ویژه افزایش سهم بخش خدمات از 45/42 درصد به 73/48 درصد طی دو دهه 1365 تا 1385 است.

بر اساس آمار بانک مرکزی ایران میزان ارزش افزوده در بخش­های کشاورزی، صنعت و معدن و خدمات در پایان سال 1386، به ترتیب دارای رشدی 4/6 درصد، 9/8 درصد و 3/6 درصد  بوده است. که سهم هریک از تولید ناخالص داخلی به ترتیب 13 درصد، 27 درصد و 52 درصد می­باشد.

نکته­ای که در اینجا حائز اهمیت است این است که با توجه به آمار و ارقامی که در بالا اشاره شد و با توجه به اینکه انرژی برق یک نهاده مهم در فرایند تولید می­باشد که همراه با سرمایه به عنوان یک نهاده مرکب با نیروی کار در فرایند تولید نقش اساسی دارند، آیا می­توان گفت اولاً، بین مصرف انرژی برق و اشتغال ارتباطی 

وجود دارد. یا به عبارت دیگر، می­توان گفت که عامل تغییرات اشتغال، انرژی برق می­باشد. ثانیاً، افزایش تولید و درآمد بخش تولیدی است که باعث افزایش  مصرف انرژی برق شده است یا بالعکس. ثالثاً، بین مصرف انرژی برق، درآمد و اشتغال رابطه­ای وجود ندارد و فقط ارتباطی بین مصرف انرژی برق و رفاه خانوارها وجود دارد.  آنچه که در این تحقیق سعی شده است به آن پاسخ داده شود در وهله اول بررسی وجود رابطه تعادلی بین این متغیرها است و مرحله بعد تعیین جهت علیت بین آنها می­باشد. بنابراین این تحقیق به دنبال پاسخ­گویی به سوالات زیر است:

1- آیا رابطه معنی­داری بین مصرف انرژی برق و اشتغال وجود دارد؟

2- آیا رابطه معنی داری بین مصرف انرژی برق و درآمد واقعی وجود دارد؟

1-3- ضرورت انجام تحقیق
اهمیت این تحقیق از این جنبه قابل بررسی است که:

تحقیقاتی که تا کنون در این زمینه در ایران صورت گرفته است انرژی را به عنوان یک حامل مرکب (نفت، گاز، انرژی برق، زغال سنگ و. ) در نظر گرفته اند. اما این تحقیق تاثیرانرژی برق را به صورت مجزا بر اشتغال و درآمد واقعی بررسی می­ کند که تا کنون این کار در داخل کشور صورت نگرفته است. با انجام این تحقیق و نتایج به دست آمده از آن می توان تاثیرانرژی برق بر اقتصاد را ملموس تر نشان داد و حتی می توان بر اساس آن سیاست گذاری هایی جهت افزایش اشتغال و بهبود رفاه انجام داد.

1-4- فرضیه ­های تحقیق
بین مصرف انرژی برق و اشتغال در ایران رابطه معنی داری وجود دارد.
بین مصرف انرژی برق و درآمد واقعی در ایران رابطه معنی داری وجود دارد.
1-5-  اهداف اساسی تحقیق

هدف اول شناسایی ارتباط تعادلی بلندمدت بین مصرف انرژی برق، اشتغال و درآمد واقعی در ایران است.

هدف دوم تعیین جهت علیت بین این متغیرها در ایران می باشد.

1-6- نتایج مورد استفاده پس از انجام تحقیق
با بهره گرفتن از این تحقیق می­توان رابطه بین مصرف انرژی برق، اشتغال و درآمد واقعی و اثرات آنها را بر یکدیگر بررسی کرد. همچنین می­توان میزان مصرف انرژی برق را پیش ­بینی کرد. و با بهره گرفتن از این نتایج به برنامه ­ریزی برای اشتغال و افزایش رفاه در جامعه پرداخت. نتایج این تحقیق برای سیاست گذران انرژی و رفاه کشور می تواند مفید باشد.

1-7- روش و ابزار گردآوری داده­ ها
اطلاعات بخش نظری تحقیق بر اساس روش کتابخانه­ای جمع آوری شده است. و اطلاعات بخش عملی تحقیق از داده­های مربوط به مصرف انرژی برق از ترازنامه انرژی(1387) و آمار درآمد واقعی اشتغال از بانک مرکزی ایران به دست آمده است. آمار مربوط به اشتغال به صورت محاسبه­ای و بر اساس تعریف بانک مرکزی می­باشد.

1-8- روش تحقیق
روش تحقیق این مطالعه بر اساس هدف کاربردی و بر اساس روش توصیفی طی دوره 1387-1346 و قلمرو مکانی آن کشور ایران است.

1-9- تعریف مفاهیم و واژه ها
مصرف انرژی برق[1]: میزان انرژی برق مصرف شده به صورت سرانه برحسب کیلو وات ساعت (kwh)، (نارین، پی. کی.، اِسمایز. آر.، 2009).

اشتغال[2]: تعداد افراد شاغل بالای 10 سال که به عنوان نیروی کار در اقتصاد وارد بازار کار شده ­اند(بانک مرکزی ایران، 1387).

 

2- عوامل مؤثر بر عدم تحقق اشتغال پیش بینی شده در بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده.

3- بررسی تأثیر انحراف از تسهیلات پیش بینی شده بر انحراف از اشتغال پیش بینی شده در بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده.

1-5- فرضیه های تحقیق

فرضیه های این پژوهش بر اساس عوامل مؤثر بر میزان انحراف از اشتغال پیش بینی شده تقسیم بندی می شوند. بر این اساس فرضیات این تحقیق عبارتند از:

1- بین مکان احداث بنگاه و تمایز بین اشتغال ایجادشده و اشتغال پیش بینی شده در بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده در استان کرمان طی دوره 1389- 1385 رابطه معناداری وجود دارد.

2- بین بخش فعالیت طرح و تمایز بین اشتغال ایجادشده و اشتغال پیش بینی شده در بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده در استان کرمان طی دوره 1389- 1385 رابطه معناداری وجود دارد.

3- بین نوع طرح و تمایز بین اشتغال ایجادشده و اشتغال پیش بینی شده در بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده در استان کرمان طی دوره 1389- 1385 رابطه معناداری وجود دارد.

4- بین نوع دستگاه اجرایی و تمایز بین اشتغال ایجادشده و اشتغال پیش بینی شده در بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده در استان کرمان طی دوره 1389- 1385 رابطه معناداری وجود دارد.

5- بین نوع بانک ارائه دهنده تسهیلات و تمایز بین اشتغال ایجادشده و اشتغال پیش بینی شده در بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده در استان کرمان طی دوره 1389- 1385 رابطه معناداری وجود دارد.

6- بین نوع مجری طرح و تمایز بین اشتغال ایجادشده و اشتغال پیش بینی شده در بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده در استان کرمان طی دوره 1389- 1385 رابطه معناداری وجود دارد.

7- بین سهم تسهیلات پرداخت شده از کل تسهیلات پیش بینی شده و انحراف از اشتغال پیش بینی شده در بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده در استان کرمان طی سال های 1385 تا 1389 رابطه معناداری وجود دارد.

8- بین انحراف از تسهیلات پیش بینی شده و انحراف از اشتغال پیش بینی شده در بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده در استان کرمان طی دوره 1389- 1385 رابطه معناداری وجود دارد.

1-6- نتایج مورد استفاده پس از انجام تحقیق

این تحقیق براساس اهداف بیان شده آن، برآن است که عوامل احتمالی مؤثر بر عدم تحقق اشتغال پیش بینی شده در بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده را شناخته و در جهت رفع آن اقدام نماید. همچنین درصد تحقق میزان اشتغال پیش بینی شده را مشخص و نیز سهم تسهیلات در ایجاد اشتغال جدید در بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده و میزان انحراف از تسهیلات را که بر میزان انحراف از اشتغال تأثیر می گذارد، بررسی نموده و اهمیت آن را مشخص نماید.

1-7- استفاده کنندگان از نتیجه تحقیق

سازمان صنعت، معدن و تجارت؛ اداره تعاون، کار و امور اجتماعی؛ بانک ها؛ سازمان صنایع کوچک؛ شرکت های شهرک های صنعتی و نیز دانشجویانی که علاقمند به پژوهش در راستای ایجاد اشتغال هستند، می توانند از نتایج این تحقیق بهره مند گردند.

1-8- جنبه جدید بودن و نوآوری تحقیق

با توجه به این که از ابتدای اجرای طرح های کوچک و متوسط زودبازده تاکنون، پژوهش ها به صورت آکادمیک انجام نگرفته است و توجه و کنترل خاصی بر اجرای طرح های بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده در استان کرمان صورت نگرفته است، این تحقیق می کوشد که عملکرد اجرای بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده را از زمان شروع آن مورد ارزیابی قرار داده و در جهت رفع موانع آن برآید. از این رو این پژوهش در نوع خود، تحقیقی جدید تلقی می شود.

1-9- روش تحقیق

از نظر روش تحقیق، این مطالعه در زمره تحقیقات توصیفی قرار می گیرد. از این نظر تحقیق توصیفی است که آن چه را که هست، توصیف و تفسیر می کند.

منشأ عدم تحقق اشتغال پیش بینی شده در طرح های ایجادی (منظور از طرح های ایجادی و یا تأسیسی، طرح هایی است که در ابتدا فاقد هرگونه پیشینه بوده و اجرای آن منتج به تولید کالای جدید و اشتغال جدید خواهد شد) را می توان نشأت گرفته از دو منبع دانست:

نخست، بنگاه هایی که قرار بوده به بهره برداری برسند و بنا به هر دلیلی به بهره برداری نرسیده اند.

دوم، بنگاه هایی که به بهره برداری رسیده اند ولی طبق اشتغال پیش بینی شده نتوانسته اند اشتغال جدید ایجاد نمایند.

منشأ عدم تحقق اشتغال در طرح های نیمه تمام (به طرح هایی اطلاق می شود که بخش هایی از مراحل اجرایی آن ها انجام پذیرفته و بنا به دلایلی که از جمله مهم ترین آن ها عدم تأمین مالی و ناتوانی فنی و اجرایی متقاضی می باشد، طبق برنامه زمان بندی به مرحله ی بهره برداری نرسیده و تکمیل و بهره برداری از آنها نیاز به احراز توجیه پذیری طرح و تأمین مالی خواهد داشت) می تواند به دلایلی چون: عدم تسهیلات کافی برای ادامه فعالیت و ایجاد اشتغال جدید، عدم مدیریت کارا و خبره برای استفاده از تسهیلات در راستای ایجاد اشتغال جدید و یا به علت مناسب نبودن طرح برای ادامه فعالیت و غیره، باشد.

دیگر منشأ عدم تحقق اشتغال می تواند مربوط به طرح های توسعه ای باشد، یعنی طرح هایی که دارای پیشینه فعالیت اقتصادی و تولیدی بوده و اجرای آنها منتج به افزایش کمی یا کیفی تولید خواهد بود. برای توضیح بیش تر می توان این گونه بیان نمود که اگر بنگاهی طبق اشتغال پیش بینی شده اشتغال ایجاد کرده و هنوز این امکان را دارد که با اضافه کردن خط تولید جدید و افزایش کمی و کیفی تولید، اشتغال جدید ایجاد کند؛ اگر تسهیلات به این بنگاه ها داده نشود، نمی توانند اشتغال جدید ایجاد کنند.

حال بر اساس ویژگی های بیان شده در قسمت ضرورت تحقیق، می توان به بررسی اشتغال ایجاد شده در بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده استان کرمان طی دوره 1389- 1385 پرداخت و سپس میزان اشتغال ایجاد شده در مقایسه با اشتغال پیش بینی شده در سطح استان کرمان را مقایسه نمود.

1-10- روش و ابزار گردآوری اطلاعات

این پژوهش به منظور جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده نموده و داده ها از اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمان حاصل شده است.

1-11- جامعه و نمونه آماری

در این پژوهش جامعه آماری کلیه بنگاه های اقتصادی است که از تسهیلات مربوط به طرح بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده در استان کرمان استفاده نموده اند و نمونه آماری شامل طرح های مربوط به سال های 1385 تا 1389 می باشد.

1-12- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

پژوهش حاضر برای تحلیل اطلاعات از یک مدل آنالیز کواریانس[1] استفاده نموده و تجزیه و تحلیل داده ها به دلیل نوع داده های موجود به صورت داده های مقطع زمانی انجام می شود. در روش تجزیه و تحلیل داده های مقطعی، ویژگی های متغیرهای مربوط برای تمامی مقاطع در دوره ی زمانی مورد نظر بررسی می شوند. برابری تعداد داده ها در هر مقطع لازم نیست و همچنین می توان متغیرهایی داشت که در یک مقطع برای دوره ی زمانی مورد بررسی ثابت باشند.

در ادامه به بیان ویژگی های موجود در مدل این پژوهش پرداخته شده است.

 

Y= F (C, E, A, P, B, M, X, S)      مدل شماره 1-1

C = ویژگی مکانی

E = ویژگی فردی

A = ویژگی فعالیت

P = ویژگی بنگاه

B = نوع بانک عامل

M = نوع دستگاه اجرایی

X = انحراف از تسهیلات پیش بینی شده (ویژگی مخارج)

S = سهم تسهیلات (ویژگی مخارج)

لازم به ذکر است که نوع بانک عامل و نوع دستگاه اجرایی جزء سایر ویژگی ها دسته بندی می شوند.

در این مطالعه به بررسی تأثیر هر یک از ویژگی های عنوان شده بر روی انحراف از اشتغال پیش بینی شده در بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده پرداخته و مدل های ارائه شده به صورت کلی و تفکیک شده برای سال های 1385 تا 1389 خواهند بود. پژوهش حاضر برای اعمال رگرسیون ها از نرم افزار Eviews 6 استفاده خواهد نمود.

1-13- پالایش داده ها

داده های گردآوری شده توسط اداره تعاون، کار و امور اجتماعی استان کرمان برای استفاده در این پژوهش با بهره گرفتن از اطلاعات به دست آمده از طرح تمام شماری بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده استان، کنترل و تصحیح شده است. برخی از کنترل ها و تصحیح داده های مورد استفاده به قرار زیر است:

داده های سامانه بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده استان کرمان با آنچه که از داده های طرح تمام شماری این استان به دست آمده، تا حدودی متفاوت است. به این دلیل که اطلاعات موجود در این سامانه شامل طرح هایی می شود که به بانک معرفی شده اند و امکان دارد که افراد بعد از تصویب طرح به دلیل مشکلاتی چون عدم توانایی برای فراهم کردن ضمانت نامه معتبر و مواردی از این قبیل، به دنبال دریافت تسهیلات نرفته و تنها اطلاعات آن ها در سامانه ثبت شده است. بر این اساس اطلاعات موجود در سامانه با اطلاعات به دست آمده از طرح تمام شماری متفاوت بوده و سامانه طرح های کوچک و متوسط زودبازده، تعداد بنگاه های 

 

آیا رابطه معنی­داری بین کارایی تولیدکنندگان قارچ خوراکی در استان­های مختلف کشور با شرایط آب­وهوایی این استان­ها وجود دارد؟آیا رابطه معنی­داری بین کارایی­تولیدکنندگان قارچ خوراکی در استان­های مختلف کشور با ناحیه بازار هر کدام از این DMU ها وجود دارد؟ضرورت انجام مطالعه
با مشخص شدن اهمیت ارزیابی عملکرد موسسه­های فعال در تولید قارچ خوراکی باید معیارهایی برای بررسی عملکرد معرفی شوند. تعیین این معیارها بر اساس اهداف مشخص شده تولید خواهد بود. با توجه به این­که هدف اصلی در تولید تخصیص بهینه منابع است و از نظر کاربردی نیز تولیدکنندگان به دنبال برنامه ­ریزی برای آینده، توسعه ظرفیت، اصلاح معایب و بهبود روش­ها هستند که همه این موارد مستلزم شناخت وضعیت موجود تولید این محصول با در نظر گرفتن تولید بر حسب اقلیم­های مختلف است. علاوه بر موارد ذکر شده باید یادآوری کرد که سازمان­های مربوطه در خصوص چگونگی تخصیص اعتبارات و یا انجام هزینه­ها نیازمند شناخت عملکرد و کارایی تولید هستند. با کاراتر شدن تولید این محصول در کشور می­توان انتظار داشت که قیمت آن در بازار کاهش یابد و از اتلاف منابع کمیاب و آلودگی محیط­زیست جلوگیری به عمل آید.

اهداف اساسی مطالعه
هدف اصلی این مطالعه تجزیه و تحلیل کارایی تولید قارچ خوراکی در ایران به تفکیک مناطق مختلف است.

اهداف فرعی:

بهره­ گیری از یک الگوی مناسب در به کارگیری عوامل تولید.
2- توضیح نمرات کارایی به دست آمده برای این مناطق با بهره گرفتن از تکنیک دومرحله­ی است.

نتایج مورد استفاده پس انجام مطالعهتجربه کشورهای توسعه­یافته نشان می­دهد که پویایی و رشد همگام بخش کشاورزی با دیگر بخش­ها، نقش به­سزایی در رشد و توسعه اقتصاد در سطح کلان دارد. لذا تعیین عوامل موثر بر کارایی تولید محصولات مختلف در این بخش باعث می­شود تا زمینه برای اتخاذ راهکارهای مناسب در فرایند سیاست­گذاری به منظور دستیابی به رشد اقتصادی فراهم شود.

فرضیه ­ها
فرضیه 1: بین تنوع تولید انواع مختلف قارچ خوراکی در استان­های مختلف کشور با کارایی تولید این محصول در این استان­ها رابطه معنی­داری وجود دارد.

فرضیه 2: بین سهم بیشتر نیروی­کار با مزد و حقوق شاغل در تولید قارچ خوراکی با کارایی تولید آن در استان­های مختلف کشور رابطه معنی­داری وجود دارد.

فرضیه 3: رابطه معنی­داری بین کارایی تولید قارچ خوراکی در استان­های مختلف کشور با شدت انرژی مورد استفاده آن­ها در تولید وجود دارد.

فرضیه4: بین نوع آب­وهوا در استان­های مختلف کشور با کارایی تولید قارچ خوراکی در این استان­ها رابطه معنی­داری وجود دارد.

فرضیه5: رابطه معنی­داری بین کارایی­تولید قارچ خوراکی در استان­های مختلف کشور با ناحیه بازار هر کدام از این استان­ها وجود دارد.

روش تحقیق

روش تحقیق این مطالعه بر اساس روش توصیفی است که شامل دو مرحله می شود. در مرحله اول از روش تجزیه و تحلیل پوششی داده­ ها (DEA) که نوعی برنامه ­ریزی خطی غیرپارامتریک است، استفاده خواهد شد. این روش به تخمین و محاسبه نمرات کارایی می پردازد. سپس در مرحله دوم با بهره گرفتن از روش­های اقتصادسنجی (OLS یا WLS) و داده­های مقطعی مربوط به تولید قارچ خوراکی اثر متغیرهای توضیحی بالقوه (نوعاً محیطی و مدیریتی) بر نمرات کارایی مورد آزمون می­گیرد.

جامعه آماری و روش گردآوری اطلاعات
جامعه آماری تمامی تولیدکنندگان فعال در تولید قارچ خوراکی در سال 1384 است. داده­های مربوط به نهاده، تعداد تولیدکنندگان فعال، اشتغال، ارزش دریافتی و پرداختی، ارزش         سرمایه­گذاری و ارزش تولیدات، از محل داده های مربوط به سرشماری تولیدکنندگان قارچ خوراکی به تفکیک استان محل تولید (21 استان؛ 20 استان و یک مورد سایر استان­ها، گردآوری شده است. در ضمن داده­های مربوط به آب­وهوا (میزان بارندگی سالانه، رطوبت نسبی و ابری بودن هوا) از سایت سازمان هواشناسی کشور (ایستگاه­ها سینوپتیک) گردآوری شده است.

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
در این مطالعه از روش تحلیل مرزی برای مفهوم کارایی که رابطه مشخصی با مفهوم ارزیابی عملکرد دارد، استفاده شده و مرزی را به عنوان مرز کارایی معرفی می­ کند که واحد­های قرار گرفته بر این مرز به­ عنوان واحدهای کارا شناخته می­شوند. به عبارت دیگر بهترین عملکرد را دارند. واحدهای واقع در زیر این مرز به عنوان واحد­های غیرکارا شناخته می­شوند. در این­جا برای تخمین مرز کارایی از روش تجزیه و تحلیل پوششی داده­ ها (DEA) استفاده می­شود و سپس با بهره گرفتن از خودراه­انداز: 1- آزمون تصریح مقیاس را انجام داده و مقیاس بهینه را برای DMUها انتخاب می­ کند. 2- اریب در نمونه گیری را محاسبه می­ کند. در مرحله دوم برای توضیح نمرات کارایی اثر متغیرهای توضیحی بالقوه (نوعاً متغیرهای محیطی و مدیریتی که در تخمین نمرات کارایی وارد نمی­ شود، ولی بر کارایی DMUها تاثیرگذار است) با بهره گرفتن از یک مدل رگرسیون چند متغیره مورد بررسی و آزمون قرار می­گیرد.

محدودیت­های مطالعه
در مرحله اول این مطالعه از مدل DEA استفاده شده است. در این مدل بهتر است که (تعداد ورودی­ ها + تعداد خروجی­ها) ضربدر سه کوچکتر یا مساوی تعداد DMU های تحت بررسی باشد. در صورت رعایت نکردن این مساله، بیشتر واحدهای تصمیم­گیرنده بر مرز کارایی قرار گرفته و دارای کارایی یک می­شوند که این به میزان قابل­توجهی از دقت تخمین می­کاهد. در مطالعه حاضر تعداد این واحدها 21 است که در این صورت محقق قادر نیست در مجموع بیش از هفت متغیر (ورودی+خروجی) اختیار کند. پس این مساله مانع اضافه کردن متغیرهای بیشتر در مدل می­شود. شاید این محدودیت باعث شود که یک متغیر مهم از قلم بیفتد و باعث افراط و تفریط در محاسبه­ی کارایی گردد. لذا در این مطالعه سعی شده تا از مهم­ترین متغیرها استفاده شود.

تعریف مفاهیم و واژه­ها

ورشکستگی بانک ها معمولاً بر نقدینگی بازار سرمایه و توسعه ی اقتصاد موثر است. ورشکستگی یک بانک می تواند باعث سلب اعتماد از سیستم بانکی شده و مردم به بانک ها هجوم آورده سپرده های خود را از بانک خارج کنند. ورشکستگی یک بانک و سوخت تسهیلات بین بانکی، به سایر بانک های تسهیلات دهنده به بانک ورشکسته صدمه می زند، همچنین هر چه اندازه بانک بزرگ تر باشد، مشکلات ناشی از ورشکستگی آن بیشتر می شود. پایین نگه داشتن نرخ سود بانکی و تشویق یا تکلیف نظام بانکی به اعطای تسهیلات و اعتبارات به طرح های فاقد توجیه مالی و اقتصادی در نهایت منجر به ورشکستگی بانک ها و ناگزیرشدن دولت به پرداخت منابع برای نجات این بانک ها خواهد شد ما در این جا به عواملی که زمینه ورشکستگی بانک ها را فراهم می کنند اشاره می کنیم.

از جمله این عوامل کاهش و منفی شدن شاخص رشد درآمد عملیاتی بانکها است که منجر به بحران مالی و حرکت بانکها به سمت ورشکستگی می شود. یکی از دلایل این کاهش درآمد،کاهش درآمد کارمزدی خدمات مالی مرتبط با تخصیص اعتبار است و هم چنین عملکرد منفی شاخص رشد درآمد از یک طرف سبب کاهش جذب سپرده واز طرف دیگر سبب افت عملکرد اعطای وام می گردد و بدین ترتیب با اختلال در مدیریت منابع و مصارف بانکها نسبت تسهیلات به سپرده ها با روند نزولی مواجه می گردد.

به طور کلی نظام بانکی با ریسکی تحت عنوان ریسک سیستمی مواجه می شود که به این ترتیب ورشکستگی یک یا چند بانک به علت خدشه وارد کردن بر اعتماد عمومی و هم چنین ارتباط مالی مستمر بانکها با یکدیگر می تواند به سرعت به سایر بانکها سرایت کند و کل نظام بانکی را با بحران مواجه نماید.

تجارب جهانی نشان داده است که پیدایش مطالبات معوق و استمرار آن به عنوان یکی از حساس ترین و حیاتی ترین عوامل ورشکستگی بانک ها به شمار می رود. به این صورت که در تمامی صورت های مالی و درآمدی بانکها،جهت محاسبه سود عملیاتی هزینه عملیاتی از درآمد کسر می گردد و سپس مواردی چون سایر هزینه ها نیز از عدد حاصل کسر می شود.اما از آن جا که در پایان دوره مالی معلوم نیست تمام مطالبات آینده وصول خواهد شد، لازم است که برآوردی از این گونه مطالبات مشکوک الوصول به عمل آید.این مطالبات با علامت منفی جهت محاسبه سود عملیاتی ظاهر می گردد که این مسئله منجر به کاهش درآمدهای عملیاتی و سود خواهد شد که مطالبات معوق با میزان این ذخایر (مطالبات مشکوک الوصول) ارتباط مستقیم دارد (امین زاده،88).

در نهایت ما در این تحقیق به دنبال پیش بینی ورشکستگی هستیم همچنین راهکارهایی برای جلوگیری از ورشکستگی بانکها در طول زمان وجود دارد که ازجمله این راهکارها به شرح زیر است:

به کارگیری ابزارها و بهره مندی از سیاست های مناسب برای جلوگیری از گسترش بحران مالی بانکها،نظارت های لازم در اعطای تسهیلات،مناسب نمودن فضای کسب وکار، افزایش ظرفیت های سرمایه گذاری از طریق ایجاد فضای جذب سرمایه های خارجی با ورود بانکهای خارجی به فضای مالی کشور، افزایش اطمینان و ایجاد فضای اعتماد برای سرمایه گذاران و سپرده گذاران از طریق ایجاد بیمه سپرده در بانکها،توجه به پیش بینی هر نوع عواقب دخالت دولت در تنظیم بازارهای پولی و مالی، ایجاد سیستم هشداردهی زودهنگام در جهت آن که مقامات ناظر بر اعمال بانکها قبل از آن که بانک با کمبود سرمایه مواجه شود نظارت دقیق و بی طرفانه ای داشته باشند،کاهش ریسک های کوتاه مدت توسط دولت با هدف حفظ استحکام مالی بانکها در کوتاه مدت تا پس از سپری شدن این ریسک کوتاه مدت بانکها بتوانند خود به حل مشکلاتشان نظیر مطالبات معوق بپردازند.

1-3­ – ضرورت و اهمیت تحقیق
با توجه به مطالب بیان شده مطالبات غیر جاری که در ادبیات بانکی ما به مطالبات معوق ومشکوک الوصول مشهور است،نتیجه ی بروز ریسک اعتباری است. در کشورهای دنیا، مقام های ناظر پولی و ناظر بر موسسه های مالی، حساسیت ویژه ای بر مطالبات غیر جاری بانک ها داشته و اگر نسبت مطالبات غیر جاری به کل تسهیلات بانک ها از حد متعارف بالاتر رود، واکنش نشان داده و تلاش می کند که نسبت یاد شده را در حد متعارف و کم تر از آن نگه دارند. چرا که افزایش این نسبت موجب ورشکستگی بانک ها و در نتیجه ایجاد بحران در اقتصاد خواهد شد. هر چه حجم مطالبات غیر جاری بیش تر باشد، حجم مطالبات سوخت شده نیز بیش تر خواهد بود. از انجائیکه مطالبات سوخت شده یکی از زیانهای بانک لحاظ میشود اگر حجم مطالبات سوخت شده زیاد شود منجر به ورشکستگی بانکها نیز می شود. از اینرو به دلیل آن که یکی از مشکلات اساسی شبکه بانکی اقتصاد کشور بالا بودن نسبت مطالبات معوق می­باشد لذا مطالعه حاضر به بررسی عوامل موثر بر بروز مطالعات معوق می ­پردازد که در نهایت به ارائه راهکارهای سیاستی مفیدی منتج خواهد شد

1-4 – اهداف تحقیق
هدف پژوهش این است که درک علمی از جنبه های کلان ورشکستگی بانک ها در ایران ارتقا داده شود. به همین دلیل در این پژوهش سعی می شود به  عوامل موثر بر ورشکستگی بانک­ها با تمرکز ویژه بر ویژگی های پویایی داده ها بررسی شود.

 

1-5-  سوالهای تحقیق
عوامل موثر بر ورشکستگی بانک ها کدامند؟

 

 

1-6- فرضیه های تحقیق

ارتقا  تولید ناخالص داخلی باعث کاهش احتمال ورشکستگی بانک ها می گردد؛

بالا رفتن نرخ سود بانکی باعث افزایش احتمال ورشکستگی بانک ها می گردد؛

بهبود فضای کسب و کار باعث کاهش احتمال ورشکستگی بانک ها می گردد؛

بالا رفتن نرخ تورم باعث افزایش احتمال ورشکستگی بانک ها می گردد؛

بالا بودن اندازه بانک ممکن است منجر به بالا رفتن احتمال ورشکستگی بانک ها گردد و یا ممکن است منجر به کاهش احتمال ورشکستگی بانک ها گردد.

 

1-7- جامعه آماری،  نحوه نمونه گیری و حجم نمونه
جامعه آماری 12 بانک در ایران است که در طی سال های(1385-1391) مورد بررسی قرار می گیرند.

در انجام این تحقیق از داده های موجود در بانک مرکزی و پژوهشکده پولی بانکی استفاده خواهد شد.

1-8- روش تجزیه و تحلیل داده­ ها
در این مطالعه به منظور بررسی اثرات متغیرهای مستقل بر متغیرهای وابسته از روش گشتاورهای تعمیم یافته در پانل (GMM) استفاده می شود .

1-9- متغیر های تحقیق :

تعریف متغیرها

متغیرها
متغیرهای خاص بانکی

نسبت مطالبات معوق به تسهیلات اعطایی

ورشکستگی

نرخ سود ارائه شده برای تسهیلات اعطایی

نرخ سود بانک

نسبت دارایی هر بانک به دارایی کل سیستم بانکی

اندازه بانک

 

در بخش پیشرفته ی جهان سرمایه داری، پیوسته از تأثیر بازدارنده ی مرزهای ملی در روابط اقتصادی کاسته شد. بازار مشترک اروپا به جامعه ی اروپا و سپس اتحادیه ی اروپا تبدیل شد. حوزه ی اقتصادی “نفتا” در نیم کره ی غربی تشکیل شد. بر اثر این تحولات، امروزه در این کشورها موانع بسیار کمتری را در راه انتقال سریع اطلاعات و مبادلات اقتصادی الکترونیکی از قبیل مبادلات بانکی و بورسی و نیز کوتاه کردن روال تصمیم گیری ها فراهم کرده است. امروز انتقال میلیاردها دلار سرمایه از این سو به آن سوی جهان با فشار یک دکمه میسر است.آخرین عامل نامبرده در بالا در بسیاری از مقالات نوشته شده درباره ی جهانی شدن، به خطا به عنوان عامل اصلی زمینه ساز برای  جهانی شدن ذکر می شود در حالی که ورود به عصر اینترنت به یک تعبیر، از عواقب  جهانی شدن است. سرمایه برای جهانی شدن، نیازمند زیرساخت های اطلاعاتی و ارتباطی سریع بود. ازین رو از اوایل دهه ی هشتاد، در این رشته از تکنولوژی سرمایه گذاری های کلانی صورت گرفت که از اواسط دهه ی 1990 ثمر داد و حاصل آن، شبکه ی جهانی اینترنت به صورتی است که امروزه با آن سروکار داریم. در حقیقت این اینترنت نبود که به  جهانی شدن انجامید، بلکه در مرحله ی معینی از جهانی شدن، نیاز این روند به زیرساخت ارتباطی، به سرازیر شدن سرمایه برای گسترش  شبکه های کامپیوتری منجر شد و گسترش این شبکه ها متقابلا  جهانی شدن را سرعت بخشید.

1-2-   تعریف مسئله و بیان سوال های اصلی تحقیق
بی شک بیکاری و اشتغال ناقص یکی از بزرگ ترین مشکلاتی است که اقتصاد های مختلف با آن دست و پنجه نرم می کنند و بدون استثناء یکی از اهداف و اولویت های هر دولتی از بین بردن و حتی الامکان کاهش و تخفیف این معضل اقتصادی است. در حال حاضر بیکاری گسترده مهم ترین مشکل اقتصادی کشور ما به شمار می رود. در سال های اخیر پس از بحران شیر خشک و سپس بحران آموزش، بحران اشتغال ایجاد شده است(کمیجانی و عیسی زاده،1380).

رشد روزافزون جمعیت و پایین بودن ظرفیت های تولید، باعث به وجود آمدن بحران بیکاری در دهه ی اخیر شده است و اذهان را به این فکر واداشته که برای سامان دهی و کاهش بیکاری، برنامه ریزی ها در چه جهتی باید صورت گیرد(بلالی و خلیلیان،1382).

هر کشوری به دنبال افزایش نیروی کار خود در جهت افزایش تولید و رشد اقتصادی می باشد. به بیان دیگر، نیروی کار ابزار مهم برای پیشرفت و توسعه ی کشورهاست. از سوی دیگر در کنار توسعه ی اشتغال نیروی انسانی، بحث  جهانی شدن به طور گسترده ای در سال های اخیر مطرح شده است(رسولی نژاد و نوری،1388).

یکی از پدیده های بسیار قابل توجه دهه های اخیر در اقتصاد جهانی، در هم آمیزی و ادغام اقتصادهای ملی در اقتصاد جهانی است که آثار آن را می توان در افزایش بازرگانی بین المللی،  جهانی شدن تولید و جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی ملاحظه کرد (دادگر و ناجی میدانی ،1382).

جهانی شدن اشاره به فرآیندی دارد که از طریق آن اقتصادهای ملی بازتر شده و بنابراین بیشتر تحت تأثیر اقتصاد فراملی قرار می گیرد و در آنها کنترل ملی کاهش می یابد (تقوی، 1381).

با مقررات زدایی بازارهای مالی سراسر جهان، تحول رو به گسترش تکنولوژی اطلاعات، بازارهای مالی نیز به سرعت آزاد شده اند و با بین المللی شدن خدمات روزافزونی چون بانکداری، بیمه، تبلیغات، حسابداری، ارتباطات و رسانه های همگانی الگوی مصرف و تقاضا در سراسر جهان دگرگون گشته و با حضور گسترده شرکت های چند ملیتی وسایل ادغام هر چه بیشتر در اقتصاد جهانی فراهم گردیده است(دادگر و ناجی میدانی، 1382).

از آنجا که  جهانی شدن فرآیندی چند بعدی است، منطقی است که شاخص های مختلفی برای آن وجود دارد که هریک ابعاد مختلفی از آن را پوشش می دهد و نیز آثاری متنوع بر روی هر یک از متغیرهای اقتصادی به جا گذارد، از جمله بر بازار کار و اشتغال.

اشتغال کامل یکی از دستاوردهای عمده دولت رفاه بعد از جنگ دوم جهانی بود. چون اشتغال عمده ترین منبع درآمد برای گروه وسیعی از جمعیت فعال محسوب می شود(تقوی، 1381).

اما  جهانی شدن برای یک اقتصاد نیمه دولتی و حمایت شده و غیر رقابتی چون ایران کار ساده ای نیست و با ورود به عرصه ی جهانی شدن، ممکن است با مشکلات قابل ملاحظه ای در عرصه ی رقابت با تولیدات خارجی روبرو شود و همزمان افزایش فقر، بیکاری و فشار بر گروه های آسیب پذیر( حداقل در کوتاه مدت) متصور خواهد بود. لکن راه برخورد صحیح با این مشکلات، نه فرار از آنها بلکه فراهم سازی تمهیدات لازم با مدیریتی قوی است.

در مطالعه انفرادی، در کشورهایی که  جهانی شدن اقتصاد در آنها سرعت بیشتری پیدا کرده و یکپارچگی افزایش یافته است، در دوره زمانی 2000-1980 هم کاهش نرخ بیکاری و هم افزایش آن، مشاهده شده است. با این توضیح که کشورهایی که رشد  جهانی شدن اقتصاد در آنها بیشتر از همه بوده، عموماً کاهش نرخ بیکاری را تجربه کرده اند مانند تایلند، سنگاپور، هنگ کنگ، مالزی و کره جنوبی(رمضانپور، 1383).

نتایج نشان می دهند که تسریع  جهانی شدن اقتصاد به طور متوسط دارای همبستگی معنی داری با کاهش نرخ بیکاری است. همچنین بررسی شاخص های  جهانی شدن اقتصاد ایران نشان می دهد که این کشور در مجموعه کشورهای تحت مطالعه در رده آخر قرار دارد. مشارکت بیشتر در اقتصاد جهانی در شرایط نرخ های بالای تورم و ساختار شدید حمایتی، اگر به افزایش نرخ بیکاری نیانجامد، کاهش محسوس آن را در پی نخواهد داشت. با هدف­گیری ثبات اقتصادی و بهبود اساسی بهره وری نیروی کار(در چارچوب استراتژی مشارکت فعال) می توان به کاهش مؤثر نرخ بیکاری امیدوار بود(رمضانپور، 1382).

یک فرضیه انتخابی این است که  جهانی شدن در کوتاه مدت در ایران باعث افزایش بیکاری می شود و در بلندمدت نرخ بیکاری را به طور مؤثری کاهش می دهد و این با مطالعه دقیق  جهانی شدن اقتصاد و بازار کار در ایران میسر است. برای این منظور ابتدا باید مبانی نظری تحقیق، مطالعه و بررسی شود و سپس رابطه ی بین  جهانی شدن اقتصاد و نرخ بیکاری در ایران، از طریق ابزار مناسب مشخص گردد. و لذا باید از طریق یک شاخص مناسب (مانند نسبت تجارت به GDP، سهم مصنوعات از صادرات و نسبت FDI  به GDP) سعی در اندازه گیری کمی  جهانی شدن اقتصاد کرد.

شبکه های عصبی مصنوعی در مدل سازی پدیده های گوناگون، کاربرد گسترده ای یافته اند. قدرت واقعی شبکه های عصبی، توان آموزش پذیری آنها است. به این مفهوم که این شبکه ها قادرند تا از روی الگوهای آموزشی(ورودی ها و خروجی های متناسب) با بهره گرفتن از الگوریتم های مختلف آموزش، رابطه ی بین متغیرهای مختلف را شناسایی نمایند. رهیافت شبکه های عصبی به عنوان روش داده محور و بدون در نظر گرفتن فرضیات موجود در روش های مدل گرا، چشم انداز نوینی در جهت تقریب توابع پیچیده می باشند.

 

با توجه به مباحث بیان شده و نیز اهمیت مباحث  جهانی شدن و بیکاری، این تحقیق در پی مطاله و پیش بینی اثر جهانی شدن بر سطح اشتغال در اقتصاد ایران با بهره گرفتن از ابزار شبکه های عصبی مصنوعی است.

1-3-   سوال اصلی تحقیق
آیا  بازتر شدن اقتصاد ایران منجر به افزایش سطح اشتغال می شود؟

1-4-   ضرورت انجام تحقیق
با توجه به اینکه جهانی شدن فرآیندی اجتناب ناپذیر است و اثر خود را بر روی متغیر های اقتصادی، از جمله سطح اشتغال به جا می گذارد، لزوم استفاده از ابزارهای دقیق تر برای پیش بینی این تأثیر، آشکار است. مطالعات قبلی صورت گرفته در ایران بر پایه ی ابزارهای کلاسیک بوده است و این در حالی است که شبکه های عصبی مصنوعی برای مدل های غیر خطی توان بالا تری دارد.

1-5-   فرضیه تحقیق
بازتر شدن اقتصاد به افزایش سطح اشتغال در ایران می انجامد.

1-6-   اهداف اساسی تحقیق
پیش بینی تأثیر  جهانی شدن بر سطح اشتغال در ایران با بهره گرفتن از روش شبکه های عصبی.

انواع مختلفی از شبکه های عصبی وجود دارد که با توجه به اهداف تحقیق می توانند مورد استفاده قرار گیرند که در این تحقیق از شبکه ی عصبی چند لایه پیش خور استفاده می شود. شبکه ی عصبی چند لایه پیش خور مثالی از شبکه ی عصبی آموزش داده شده با بهره گرفتن از ناظر است.

1-7-            روش و ابزار گردآوری اطلاعات
داده های مورد استفاده در این تحقیق از درگاه ملی آمار و سایت رسمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران استخراج می شود.آمار مربوط به اشتغال بر اساس تعریف بانک مرکزی می باشد.

1-8-            قلمرو تحقیق
قلمرو مکانی این مطالعه کشور ایران است و داده های سری زمانی موجود سال های 1386-1338 است.

 

1-9-            جامعه و نمونه ی آماری

جامعه و نمونه آماری  کل اقتصاد ایران است.

1-10-      روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
در این تحقیق از تکنیک اقتصاد سنجی و شبکه های عصبی مصنوعی ( به کمک نرم افزارهای موجود) استفاده می شود. انواع مختلفی از شبکه های عصبی وجود دارد که با توجه به اهداف تحقیق می توانند مورد استفاده قرار گیرند که در این تحقیق از شبکه ی عصبی چند لایه پیش خور استفاده می شود. شبکه ی عصبی چند لایه پیش خور مثالی از شبکه ی عصبی آموزش داده شده با بهره گرفتن از ناظر است