مدل مفهومی تحقیق، نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری است که آن را می توان حاصل تلفیق سازه­های اصلی چندین مدل مشهور در زمینه پذیرش فناوری دانست. سازه­های اصلی تحقیق عملکرد مورد انتظار، تلاش مورد انتظار، تاثیرات اجتماعی و تسهیل شرایط است که با قصد رفتاری و به تبع آن رفتار استفاده از سیستم های اطلاعاتی رابطه دارد. به علاوه سازه­های مدل، اعتماد به سیستم­های مدیریت اطلاعات پروژه نیز به مدل اضافه شده که نتایج تحقیق بیانگر برازنده بودن مدل است. روش تحقیق در این تحقیق مطالعات کتابخانه­ای و پرسشنامه است.  با ترجمه­ی پرسشنامه ­ها­ی استاندارد در این حوزه و انجام تحقیقات پیش آزمون و بهره­ گیری از روش­های میدانی نظرات کارشناسان در حوزه­ استفاده­ از سیستم های مدیریت اطلاعات پروژه مورد ارزیابی قرار گرفت. ضریب آلفای کرونباخ آزمون پیش مطالعه در مرحله­ نخست 904/ 0 بوده که پس از حذف گزاره­هایی که اعتبار پرسشنامه را کاهش داده این میزان به مقدار 922/0  افزایش یافته است.

تعداد 88 پرسشنامه به تمام کاربران سیستم مدیریت اطلاعات پروژه مرکز همکاری های فناوری ریاست جمهوری   توزیع گردید که  66 پرسشنامه تکمیل و بازگردانده شده که نتایج آن توسط نرم افزار spss تحلیل شد. با توجه به نتایج احصا شده، تمام فرضیه های پژوهش مورد تایید واقع شد و عملا رابطه بین متغیرهای وابسته با متغیرهای مستقل تحقیق جهت پذیرش سیستم مدیریت اطلاعات پروژه در نمونه مد نظر تایید گردید.

در این پژوهش باتوجه به اینکه اخذ اطلاعات از نمونه مد نظر با توجه به جایگاه حاکمیتی آن امری سهل الوصول نبود جهت گردآوری اطلاعات و پرسشنامه ها محدودیت هایی به وجود آمد.

نوآوری صورت گرفته در این تحقیق ورود به سیستم های اطلاعات مدیریتی در سطح سازمان های حاکمیتی است که از الگوی ساختاری تسهیلگری در توسعه فناوری های پیشرفته پیروی می کنند و به صورت پروژه ای نیز فعالیت می کنند که نتایج حاصله می تواند برای کشور در حوزه حاکمیتی نیز کاربرد داشته باشد.

 

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1.مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………..1

1-2.بیان مساله……………………………………………………………………………………………………………………2

1-3. مدل مفهومی پژوهش…………………………………………………………………………………………………..3

1-4.اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………………3

1-5. اهداف، سوالات و فرضیات تحقیق………………………………………………………………………………..4

1-5-1. هدف انجام پژوهش………………………………………………………………………………………………..4

1-5-2. سوالات تحقیق……………………………………………………………………………………………………….4

1-5-3. فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………..5

1-6. روش انجام تحقیق………………………………………………………………………………………………………6

1-6-1. روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..6

1-6-2. نقشه راه تحقیق……………………………………………………………………………………………………….6

1-6-3. قلمرو زمانی و مکانی تحقیق…………………………………………………………………………………….7

1-6-4. مشکلات انجام تحقیق……………………………………………………………………………………………..8

1-7. تعریف عملیاتی متغییرهای مستقل یا وابسته……………………………………………………………………8

 

فصل دوم: ادبیات پژوهش

2-1. مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………11

2-2. ادبیات نظری و پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………11

2-2-1. رفتار و قصد انجام رفتار…………………………………………………………………………………………11

2-2-2. سلسله مراتب باورها، نگرش ها و رفتارها………………………………………………………………..12 

2-2-3. سیستم اطلاعات مدیریت……………………………………………………………………………………….13

2-2-4. پذیرش فناوری اطلاعات………………………………………………………………………………………..38

2-2-5. مرکز همکاری های فناوری ریاست جمهوری…………………………………………………………..54

2-3. جمع بندی و تفسیر مدل مفهومی تحقیق………………………………………………………………………58

2-3-1 . پاسخ به سوالات تحقیق………………………………………………………………………………………..60

2-3-2. تفسیر مدل مفهومی……………………………………………………………………………………………….62

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3-1. مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………67

3-2. طرح تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..67

3-2-1. دسته بندی تحقیقات بر حسب هدف……………………………………………………………………….67

3-2-2. دسته بندی تحقیقات بر حسب نحوه گردآوری داده ها (طرح تحقیق) …………………………68

3-2-3. واحد تحلیل…………………………………………………………………………………………………………68

3-2-4. مطالعات مقطعی……………………………………………………………………………………………………68

3-3. ابزار جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………….69

3-3-1. پرسشنامه……………………………………………………………………………………………………………..69

3-3-2. متغییرهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………..75

3-3-3. مقیاس های اندازه گیری………………………………………………………………………………………..79

3-3-4. جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………..80

3-4. روش تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………..80

3-4-1. روش های توصیفی……………………………………………………………………………………………….81

3-4-2. روش های تحلیلی………………………………………………………………………………………………..81

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1. مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………83

4-2. نتایج آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………………….83

4-2-1. اطلاعات جمعیت شناختی……………………………………………………………………………………..83

4-2-2. نتایج آمار توصیفی متغیرهای مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………..88

4-3. بررسی و ارزیابی فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………92

4-3-1. نتایج آزمون اسپیرمن……………………………………………………………………………………………..93

4-3-2. نتایج وزن دهی متغیرهای تحقیق به روش آنتروپی شانون و انحراف معیار استاندارد…….100

4-3-3. آزمون های تکمیلی……………………………………………………………………………………………..101

 

فصل پنجم: نتایج و پیشنهادات

5-1. مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………….105

5-2. پاسخ به سوالات تحقیق……………………………………………………………………………………………105

 

5-3. بررسی و ارزیابی آزمون های تکمیلی………………………………………………………………………..107

5-4. تحلیل نتایج تحقیق………………………………………………………………………………………………….107

5-5. پیشنهادات مدیریتی و محدودیت ها…………………………………………………………………………..109

5-5-1. محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………………112

5-5-2. پیشنهادات برای تحقیقات آتی………………………………………………………………………………112

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………………..114

پیوست‌ها……………………………………………………………………………………………………………………….127

• مقدمه

در طی دهه ی اخیر، شدت یافتن رقابت میان سازمان‌ها در جهت بهینه‌سازی و مکانیزه سازی فرایندهای درون‌سازمانی توجه آن‌ ها را به سمت شناخت دقیق‌تر و عمیق‌تر نیازها و خواسته‌های سازمان و کارکنان سوق داده است. علیرغم سرمایه‌گذاری‌های فراوان انجام‌شده درزمینه‌ی کاربری فناوری‌های اطلاعاتی در عرصه مذکور میزان استفاده از این فناوری‌ها یا چندان بالا نبوده و یا اثربخشی مطلوب را نداشته است. این موضوع نیاز به انجام پژوهش برای شناسایی عوامل تعیین‌کننده پذیرش دستگاه‌های الکترونیکی سازمانی توسط کارکنان را آشکار می سازد. درک عواملی که موجب پذیرش فناوری های جدید می‌شود و ایجاد شرایطی که تحت آن، فناوری های اطلاعاتی موردنظر پذیرفته شود از پژوهش‌های مهم درزمینه‌ شناسایی و تبیین رفتار مصرف‌کننده است. چراکه تبیین رفتار مصرف کنندگان که در این تحقیق کارکنان می‌باشند،‌ امکان ارائه‌ برنامه‌های مطلوب‌تر و افزایش رضایت آن‌ ها در جهت سودآوری بیشتر را فراهم می‌آورد. با توجه به این مطلب این تحقیق باهدف شناسایی عوامل دارای رابطه با درک مفید بودن و سهولت استفاده از سیستم الکترونیکی مدیریت اطلاعات پروژه در سازمان‌های پروژه محور توسط کارکنان، بر اساس نظریه یکپارچه پذیرش و به‌کارگیری فناوری (UTAUT)، شناسایی جایگاه متغیرهای محیطی در مدل رفتار کارکنان به‌نحوی‌که با کنترل آن‌ ها امکان تغییر نگرش و افزایش بهره گیری کارکنان از خدمات الکترونیکی سازمانی در راستای کاهش زمان و افزایش بهره وری و ایجاد ارزش‌افزوده برای سازمان‌های پروژه محور انجام‌شده است.

مدل مفهومی تحقیق یکی از جدیدترین مدل‌ها درباره پذیرش فناوری است که آن را می‌توان حاصل تلفیق سازه های اصلی چندین مدل مشهور درزمینه پذیرش فناوری دانست. سازه‌های اصلی تحقیق عملکرد مورد انتظار، تلاش مورد انتظار، تأثیرات اجتماعی، اعتماد و تسهیل شرایط است که با قصد رفتاری و به‌تبع آن رفتار استفاده از سیستم مدیریت اطلاعات پروژه رابطه دارد. روش تحقیق در این تحقیق مطالعات کتابخانه‌ای و پرسشنامه است. با ترجمه پرسشنامه‌ها‌ی استاندارد در این حوزه و انجام تحقیقات پیش‌آزمون و بهره‌گیری از روش‌های میدانی نظرات مدیران مورد ارزیابی قرار گرفت.

در این فصل که نخستین فصل تحقیق بوده و طرح و شالوده­ی اصلی آن تبیین می­ شود؛ نخست مساله تحقیق بیان می­ شود. همچنین مهمترین مدل­های ارائه شده در مورد موضوع تحقیق معرفی می شود؛ و از میان مدل­ها مدل مفهومی که اساس تحقیق بر پایه­ ان انجام شده انتخاب شده و به طور مفصل تر تشریح می­گردد. برای توجیه علل انجام تحقیق اهمیت ضرورت و نتایج احتمالی تحقیق بیان می­گردد. همچنین مهمترین مشکلات احتمالی در انجام تحقیق ذکر شده و اهداف سوالات و فرضیات تحقیق بیان می­گردد. در پایان روش تحقیق از نظر شیوه انجام تحقیق ذکر گردیده و متغییر های مستقل و وابسته تحقیق و دامنه­ زمانی و مکانی آن تعریف می­ شود.

• بیان مساله

امروزه رقابت برای ارائه ی خدماتی که بهینه‌سازی و تسریع فرایندها را شامل می‌شوند، به‌عنوان یک مسئله راهبردی کلیدی برای سازمان‌ها مطرح است. با توجه به رشد چشمگیر و سرعت تحولات تکنولوژی در جهان حرکت به سمت بهینه‌سازی و مکانیزه نمودن فرایندها در سازمان‌ها را به‌عنوان مقدمه‌ای برای دستیابی به مزیت رقابتی پایدار می‌توان قلمداد کرد.

ازآنجاکه کاربران سیستمهای اطلاعاتی به‌نوعی مصرف کننده تلقی می‌شوند پذیرش یا عدم پذیرش فناوری در حوزه‌  رفتار مصرف‌کننده مطرح می‌شود؛ و با توجه به ماهیت آن‌ ها می‌توان پذیرش آن را در حوزه‌ی سیستم های اطلاعاتی مطرح نمود.

 فناوری به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین عواملی است که کسب‌وکارها را دچار دگرگونی بنیادین ساخته است. سیستم‌های اطلاعاتی به‌ویژه سیستم‌های مدیریت اطلاعات پروژه نیز از این امر مستثنا نبوده و در جهت تسریع و مدیریت فرایند پروژه و مستندسازی دقیق آن کاربرد قبال توجهی را دارا می‌باشند.

 علی‌رغم سرمایه‌گذاری‌های فراوان انجام‌شده درزمینه کاربری فناوری‌های اطلاعاتی در عرصه‌ی مدیریت اطلاعات پروژه میزان استفاده از این فناوری‌ها چندان بالا نیست. این موضوع نیاز به انجام پژوهش برای شناسایی عوامل تعیین‌کننده پذیرش سیستم‌های مدیریت اطلاعات پروژه توسط کاربران را آشکار می‌سازد.

 ازاین‌رو درک عواملی که موجب پذیرش فناوری‌های جدید می‌شود و ایجاد شرایطی که تحت آن، فناوری‌های اطلاعاتی موردنظر پذیرفته شود از پژوهش‌های مهم درزمینه فناوری اطلاعات و شناسایی و تبیین رفتار مصرف‌کننده است. بررسی عوامل مؤثر بر رفتار مصرف‌کنندگان در استفاده از خدمات الکترونیکی برای افزایش اثربخشی فرایندهای سازمانی امری ضروری است.

بنابراین پژوهش حاضر در پی شناسایی عوامل تعیین‌کننده پذیرش فناوری سیستم‌های اطلاعات پروژه توسط کاربران می‌باشد. به‌عبارت‌دیگر این پژوهش درپی درک عواملی می‌باشد که موجب پذیرش فناوری‌های جدید شده و ایجاد شرایطی که تحت آن، فناوری‌های اطلاعاتی موردنظر پذیرفته شوند.

• مدل مفهومی پژوهش

محققین حوزه های سیستم های اطلاعاتی یا فناوری اطلاعات با مدل های متعددی در حوزه ی پذیرش فناوری مواجه هستند که از این مدل ها می توان به مدل های  تئوری رفتار منطقی، تئوری رفتار برنامه ریزی شده، مدل پذیرش فناوری، مدل پذیرش فناوری 2، مدل تناسب بین وظیفه و فناوری و غیره اشاره نمود که یکپارچه کردن مدل ها در قالب تئوری یکپارچه پذیرش و به‌کارگیری فناوری از اهمیت بالایی برخوردار است. ازاین‌رو مدل نهایی این تحقیق نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری است که آن را می‌توان حاصل تلفیق چندین مدل مشهور درزمینه پذیرش فناوری دانست. هدف این نظریه دست یافتن به دیدگاه واحد درباره پذیرش کاربران است. شکل 1-1 نمونه ­ای از این مدل را نشان می­دهد.

استفاده واقعی

قصد استفاده

عملکردمورد انتظار

تلاش مورد انتظار

تاثیرات اجتماعی

اعتماد

تسهیل شرایط

شکل 1 1. مدل مفهومی تحقیق

• اهمیت و ضرورت تحقیق

در عصر حاضر نمی‌توان از فناوری های نوین به‌عنوان عاملی کلیدی در کسب مزیت رقابتی غافل شد. چرخه های پیدایش، رشد، بلوغ، انحطاط و مرگ شرکت‌های تجاری را مجموعه ای از تعامل‌های پیچیده بین فناوری و اقتصاد ایجاد می‌کند. فناوری های جدید برهم زننده ی نظم گذشته جایگزین فناوری های قدیمی شده‌اند. شرکت‌ها با نقاط عطفی مواجه شده‌اند که در آن‌ ها رشد به‌طور ناگهانی تغییر می‌یابد. ازاین‌رو مؤسسات و مراکزی که می‌خواهند در عرصه ی رقابت برنده شوند و یا تاثیر گذار باشند نباید در حاشیه بنشینند. آنان باید آینده نگر باشند. اگر کاری نکنند رقبا دست به اقدام خواهند زد و یا اثرگذاری آنها کاهش می یابد و آنان در محاصره ی رویدادهای حاصل از این اقدام قرار می‌گیرند. به روز بودن و توجه به این موارد، امکان اتخاذ راهبردهای متناسب را افزایش خواهد داد.

در حوزه‌ی مؤسسات مختلف خواه تولیدی یا خدماتی، باید اذعان نمود که سازمان‌ها تنها مجموعه‌ای از افراد نیستند. هر سازمان قوانین و فرهنگ خاص خود را به وجود می‌آورد که بر افراد شاغل در آن سازمان تأثیر می‌گذارد (هاوکینز، بست و کانی، 1385, ص. 578). ازاین‌رو ارزیابی رفتار مؤسسات مختلف حائز اهمیت و ارزش است. این امر به بهبود تصمیم گیری در جنبه های اجرایی مدیریت در بخش های مختلف منجر شده و به مخاطبان این بخش‌ها در اتخاذ تصمیمات مناسب‌تر کمک شایانی می‌کند.

در این زمینه نمی توان از فناوری­های نوین و به تبع آن ها پذیرششان به عنوان عاملی کلیدی در کسب مزیت رقابتی و اثرگذاری غافل شد. چرخه­های پیدایش، رشد، بلوغ، انحطاط و مرگ شرکتهای تجاری را مجموعه ­ای از تعاملهای پیچیده بین فناوری و اقتصاد ایجاد می کند. فناوری­های جدید برهم زننده­ی نظم گذشته جایگزین فناوری­های قدیمی شده اند. شرکتها با نقاط عطفی مواجه شده ­اندکه در آنها رشد به طور ناگهانی تغییر می یابد.

• اهداف، سوالات و فرضیات تحقیق

  • هدف انجام پژوهش

هدف از انجام این پژوهش عبارت است از:

شناسایی عوامل دارای رابطه با تسهیل استفاده از سیستم مدیریت اطلاعات پروژه در سازمان‌های پروژه محور در حوزه فناوری پیشرفته.

• سوالات تحقیق

سؤال 1: آیا متغیر عملکرد مورد انتظار سیستم الکترونیکی مدیریت اطلاعات پروژه با قصد استفاده کارکنان سازمان های تسهیلگر فناورانه پروژه محور رابطه دارد؟

سؤال 2: آیا متغیر تلاش مورد انتظار از سیستم الکترونیکی مدیریت اطلاعات پروژه با قصد استفاده کارکنان سازمان های تسهیلگر فناورانه پروژه محور رابطه دارد؟

سؤال 3: آیا متغیرتأثیرات اجتماعی از سیستم الکترونیکی مدیریت اطلاعات پروژه با قصد استفاده کارکنان سازمان های تسهیلگر فناورانه پروژه محور رابطه دارد؟

سؤال 4: آیا متغیر تسهیل شرایط سیستم الکترونیکی مدیریت اطلاعات پروژه با استفاده کارکنان سازمان های تسهیلگر فناورانه پروژه محور رابطه دارد؟

سؤال 5: آیا متغیر اعتماد به سیستم الکترونیکی مدیریت اطلاعات پروژه با قصد استفاده کارکنان سازمان های تسهیلگر فناورانه پروژه محور رابطه دارد؟

سؤال 6: آیا متغیر قصد استفاده از سیستم الکترونیکی مدیریت اطلاعات پروژه با استفاده کارکنان سازمان های تسهیلگر فناورانه پروژه محور رابطه دارد؟

• فرضیه های تحقیق

فرضیه 1: عملکرد مورد انتظار سیستم الکترونیکی مدیریت اطلاعات پروژه با قصد استفاده از آن رابطه مثبتی دارد.

فرضیه 2: تلاش به سیستم الکترونیکی مدیریت اطلاعات پروژه با قصد استفاده از سیستم رابطه مثبتی دارد.

فرضیه 3: تأثیرات اجتماعی از سیستم الکترونیکی مدیریت اطلاعات پروژه با قصد استفاده از سیستم رابطه مثبتی دارد.

فرضیه 4: تسهیل شرایط سیستم الکترونیکی مدیریت اطلاعات پروژه با بهره گرفتن از آن رابطه مثبتی دارد.

فرضیه 5: اعتماد به سیستم الکترونیکی مدیریت اطلاعات پروژه با قصد استفاده از آن رابطه مثبتی دارد.

فرضیه 6: قصد استفاده از سیستم الکترونیکی مدیریت اطلاعات پروژه با بهره گرفتن از سیستم رابطه مثبتی دارد.

• روش انجام تحقیق

       هدف از انجام تحقیق حاضر شناسایی عوامل دارای رابطه با تسهیل استفاده از سیستم مدیریت اطلاعات پروژه در سازمان‌های پروژه محور می‌باشد که با توجه به این هدف و پیاده‌سازی مدل تحقیق در سازمان مدنظر به‌عنوان مطالعه موردی، تحقیق حاضر در دسته تحقیقات کاربردی قرار می‌گیرد.

• روش تحقیق

آنچه که در حال حاضر توجه سازمان ها را به خود جلب کرده است، بررسی اوضاع و شرایط درونی سازمان ها با شرایط خارجی آن است. به دیگر سخن، سازمانها در پی این هستند که بدانند پس از چند سال از رشد و فعالیتشان در حوزه کاری خود، به چه مرحله ای رسیده اند و آیا حرکت آنها در جهت اهداف و استراتژیهای تعریف شده سازمان در ابتدای تاسیس بوده است یا خیر. بدین منظور، ارزیابی عملکرد یکی از مهمترین فعالیتهای کلیدی و استراتژیک است که ضمن توجه خاص سازمان ها به آن، میزان تحقق اهداف و برنامه های هر سازمان را مشخص می کند. در این راستا، تحقیق حاضر با هدف اصلی، تعیین شاخصهای مناسب برای ارزیابی عملکرد سازمان با محوریت کارت امتیازی متوازن پایدار (Sustainability Balanced Scorecard) و رویکرد گسترش عملکرد کیفیت، سعی در ارزیابی مورد مطالعه نموده و به ارائه الگویی در این زمینه می پردازد. در این رویکرد(SBSc)، علاوه بر تایید کارت امتیازی متوازن با 4 منظر موجود در آن، به دو منظر زیست محیطی و اجتماعی به عنوان فاکتورهای مهم در ارزیابی عملکرد سازمان اشاره شده است. بدین منظور، از روش توصیفی – پیمایشی و با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شد. پایایی سوالات پرسشنامه و فرضیات در حد قابل قبول و مورد تایید بوده  و نتایج حاصل از تحقیق، سه چشم انداز مشتری، مالی و اجتماعی را به عنوان چشم اندازهای با عملکرد بالاتر نشان میدهد. قرار گرفتن چشم انداز اجتماعی در سه چشم انداز اول، انطباق ارزیابی عملکرد با رویکرد SBSc را نتیجه می دهد.

فهرست

فصل اول   ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 1

1-1         مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………. 2

1-2         بیان و مسئله تحقیق…………………………………………………………………………………………………. 3

1-3         اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………. 5

1-4         اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. 7

1-4-1      اهداف فرعی………………………………………………………………………………………………………………. 7

1-5         سوالات تحقیق………………………………………………………………………………………………………….. 8

1-6         فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 8

1-7         تعریف مفهومی متغیرها……………………………………………………………………………………………. 9

فصل دوم   ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 11

2-1         مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………. 12

2-2         کارت امتیازی متوازن((BSC……………………………………………………………………………………. 12

1-2-2        تعاریف………………………………………………………………………………………………………………………… 12

2-2-2      روش ارزیابی متوازن به عنوان یک سیستم ارزیابی عملکرد…………………………………. 15

2-2-2-1  تعاریف ارزیابی عملکرد……………………………………………………………………………………………… 15

2-2-2-2  تاریخچه ارزیابی عملکرد…………………………………………………………………………………………… 16

2-2-2-3  فرایند ارزیابی عملکرد………………………………………………………………………………………………. 18

2-2-2-4  الگوها و مدلهای ارزیابی عملکرد………………………………………………………………………………. 18

2-2-2-5  مدل های طراحی سیستم ارزیابی عملکرد…………………………………………………………….. 19

2-2-2-6  مدل های خودارزیابی(مدلهای تعالی یا جوایز کیفیتی)…………………………………………. 27

2-2-3      برخی از نظام های پویا و منسجم، کارا و اثر بخش نوین سنجش عملکرد………….. 28

2-2-3-1  مدل کارت امتیازی متوازن………………………………………………………………………………………. 29

2-2-3-2  مدل منشور عملکرد………………………………………………………………………………………………….. 30

2-2-3-3  نظام سنجش عملکرد پویا(DPMS)……………………………………………………………………….. 32

2-2-3-4  نظام سنجش عملکرد IE-GIP………………………………………………………………………………… 33

2-2-3-5  مدل نظام های سنجش عملکرد برای فرایندهای کسب و کارPMS-BP……………. 34

2-2-3-6  مقایسه بین مدل ها بر اساس الزامات بی تیتسی………………………………………………….. 35

2-2-4      مناظر موجود در کارت امتیازی متوازن…………………………………………………………………… 36

2-2-4-1  منظر مشتری…………………………………………………………………………………………………………….. 37

2-2-4-2  منظر فرایندهای داخلی کسب وکار………………………………………………………………………… 38

2-2-4-3  منظر یادگیری و رشد……………………………………………………………………………………………….. 40

2-2-4-4  منظر مالی………………………………………………………………………………………………………………….. 41

2-2-5      موانع اجرای استراتژی در سازمان و نقش BSC در بر طرف کردن این موانع…….. 43

2-2-6      تحولات کارت امتیازی متوازن (از سیستم ارزیابی عملکرد تا سیستم جامع مدیریت استراتژیک)            44

2-2-7      مراحل ایجاد و اجرای BSC……………………………………………………………………………………… 45

2-2-8      ضعف ها و رویکردهای جدید برکارت امتیازی متوازن…………………………………………… 48

2-3         پیدایش کارت امتیاز متوازن پایدار………………………………………………………………………….. 52

2-3-1      توازن کارت امتیازی به عنوان یک ابزار برای مدیریت پایداری……………………………… 52

2-3-1-1  دیدگاه های متفاوت یکپارچگی جنبه های زیست محیطی و اجتماعی………………. 54

2-3-1-2  ادغام جنبه های زیست محیطی و اجتماعی در چهار دیدگاه کارت امتیازی متوازن       54

2-3-2      معرفی چشم انداز غیر بازاری به کارت امتیازی متوازن………………………………………… 55

2-3-3      فرایند تدوین کارت امتیازی متوازن پایدار……………………………………………………………… 57

2-3-3-1  انتخاب واحد استراتژیک کسب وکار……………………………………………………………………….. 58

2-3-3-2  شناسایی عوامل زیست محیطی و اجتماعی واحدکسب وکار……………………………….. 59

2-3-3-3  تعیین ارتباط استراتژیک جنبه های زیست محیطی و اجتماعی…………………………. 61

2-3-4      مناظر موجود کارت امتیاز متوازن پایدار…………………………………………………………………. 65

2-4         گسترش عملکرد کیفیت………………………………………………………………………………………….. 66

2-4-1      تعاریف………………………………………………………………………………………………………………………… 66

2-4-1-1  تعریف کیفیت……………………………………………………………………………………………………………. 67

2-4-1-2  ارتباط بین QFD و دیگر ابزارهای مهندسی و کیفی……………………………………………. 68

2-4-1-3  ماتریس خانه کیفیت…………………………………………………………………………………………………. 69

2-4-2      تاریخچه QFD…………………………………………………………………………………………………………… 76

2-4-2-1  مراحل تکامل QFD………………………………………………………………………………………………….. 77

2-4-2-2  دیدگاه ها و نگرشهای QFD……………………………………………………………………………………… 78

2-4-2-3  فواید و زیر ساخت های QFD………………………………………………………………………………… 79

2-4-3      پیشینه و سوابق تحقیق……………………………………………………………………………………………. 80

2-4-4      نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………. 84

فصل سوم  ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 85

3-1         مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………. 86

3-2         روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………. 87

3-3         قلمروتحقیق……………………………………………………………………………………………………………….. 89

3-3-1      قلمرو موضوعی تحقیق……………………………………………………………………………………………… 89

3-3-2      قلمرو مکانی تحقیق………………………………………………………………………………………………….. 89

3-3-3      قلمرو زمانی تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 89

3-4         جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………… 90

 

3-5         نمونه آماری……………………………………………………………………………………………………………….. 90

3-6         روش و ابزار گردآوری داده ها………………………………………………………………………………….. 91

3-6-1      مصاحبه ها(Interview)………………………………………………………………………………………… 92

3-6-2      پرسشنامه…………………………………………………………………………………………………………………… 93

3-6-2-1 روایی و پایائی پرسشنامه………………………………………………………………………………………….. 94

3-7         روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………… 96

3-7-1      مراحل آزمون فرض های آماری………………………………………………………………………………. 96

3-7-2      تکنیک AHP…………………………………………………………………………………………………………….. 98

3-7-2-1  سازگاری و ثبات………………………………………………………………………………………………………… 98

فصل چهارم…………………………………………………………………………………………………………………………………… 100

4-1         مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………. 101

4-2         نمایی از مجموعه مورد مطالعه………………………………………………………………………………… 101

4-2-1      زیر ساخت های مجموعه مورد مطالعه……………………………………………………………………. 102

4-3         جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………… 103

4-3-1      جامعه آماری بر اساس جنسیت………………………………………………………………………………. 104

4-3-2      جامعه آماری بر اساس سن……………………………………………………………………………………… 105

4-3-3      جامعه آماری بر اساس میزان تحصیلات…………………………………………………………………. 105

4-3-4      جامعه آماری بر اساس سابقه فعالیت در سازمان……………………………………………………. 106

4-3-5      جامعه آماری بر اساس سمت شغلی……………………………………………………………………….. 106

4-4         مراحل انجام تحقیق………………………………………………………………………………………………….. 106

4-5         آزمون نرمال بودن متغیر ها ( آزمون کالموگراف – اسمیرنوف، KS )…………………. 110

4-6         بررسی پایایی تحقیق………………………………………………………………………………………………… 112

4-7         تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه اصلی…………………………………………………………………….. 114

4-7-1      آزمون فرضیه اول……………………………………………………………………………………………………… 115

4-7-2      آزمون فرضیه دوم……………………………………………………………………………………………………… 116

4-7-3      آزمون فرضیه سوم……………………………………………………………………………………………………. 117

4-7-4      آزمون فرضیه چهارم…………………………………………………………………………………………………. 118

4-7-5      آزمون فرضیه پنجم…………………………………………………………………………………………………… 119

4-7-6      آزمون فرضیه ششم………………………………………………………………………………………………….. 121

4-8         محاسبه وزن نسبی ابعاد SBSc………………………………………………………………………………. 122

4-8-1      اهمیت نسبی معیارها نسبت به وجه مالی……………………………………………………………… 124

4-8-2      اهمیت نسبی معیارها نسبت به وجه مشتری………………………………………………………… 125

4-8-3      اهمیت نسبی معیارها نسبت به وجه فرایندهای داخلی……………………………………….. 126

4-8-4      اهمیت نسبی معیارها نسبت به وجه یادگیری و رشد…………………………………………… 127

4-8-5      اهمیت نسبی معیارها نسبت به منظر محیطی………………………………………………………. 128

4-8-6      اهمیت نسبی معیارها نسبت به منظر اجتماعی……………………………………………………. 129

4-9         تشکیل ماتریس خانه کیفیت……………………………………………………………………………………. 132

فصل پنجم ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 135

5-1         مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………. 136

5-2         بحث در مورد یافته های تحقیق………………………………………………………………………………. 136

5-3         نتایج حاصل از آزمون سوالات پژوهش…………………………………………………………………… 138

5-3-1      سوال اول تحقیق………………………………………………………………………………………………………. 138

5-3-2      سوال دوم تحقیق………………………………………………………………………………………………………. 139

5-3-3      سوال سوم تحقیق…………………………………………………………………………………………………….. 140

5-3-4      سوال چهارم تحقیق………………………………………………………………………………………………….. 141

5-3-5      سوال پنجم تحقیق……………………………………………………………………………………………………. 143

5-4         نتایج حاصل از آزمون فرضیات پژوهش………………………………………………………………….. 145

5-4-1      فرضیه اصلی پژوهش………………………………………………………………………………………………… 145

5-4-2      فرضیات فرعی پژوهش…………………………………………………………………………………………….. 145

5-5         نتایج پژوهش های سایرین(داخلی و خارجی) در رابطه با این تحقیق…………………. 146

5-6         پیشنهادات در جهت بهبود……………………………………………………………………………………….. 148

5-7         پیشنهادات محقق برای تحقیقات آتی……………………………………………………………………… 150

5-8         مشکلات و محدودیتهای تحقیق………………………………………………………………………………. 150

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………………………. 152

ضمائم       ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 158

1 مقدمه

با توجه به سرعت، حجم اطلاعات و چالشهای پیش روی سازمان و شرکتهای مختلف ضرورت بررسی و تحقیق در زمینه ارزیابی عملکرد فعالیتها احساس میشود. این رویکرد نیازمند داشتن معیارهایی مشخص برای تعیین موقعیت سازمان است و نیاز به برنامه ریزی بر اساس نقاط قوت و ضعف را پیش از پیش ضروری میداند. از طرفی سازمانها و شرکتهایی وجود دارند که با انجام روش ارزیابی ناصحیح دچار مشکل شده و بالطبع آن اهداف و مسیر حرکت خود را با مشکل مواجه کرده اند. بنابراین اهمیت موضوع ارزیابی و تعیین شاخصهای مناسب برای انجام ارزیابی عملکرد از یکسو و انتخاب ابزاری مناسب برای سنجش هر چه بهتر و مناسبتر این شاخصها، از سوی دیگر طیف وسیعی از توجه ها را به خود معطوف کرده است. و از طرف دیگر شرکتهای امروزی برای حفظ خود و رسوخ در بازار در این برهه از تجارت جهانی توجه به مشتری را در سرلوحه کار خود قرار داده اند و به این موضوع آگاهند که محصولی که کارایی کمتری داشته باشد، شرکت را بسوی از دست دادن مشتری و موقعیت تجاری سوق خواهد داد. نقش داشتن مشتری دائمی در کسب مزیت رقابتی در برابر سایر رقبا غیر قابل انکار میباشد و مهمترین هدف شرکتها نگه داشتن مشتریان برای یک دوره زمانی طولانی میباشد. از اینرو شرکتها در صددند تا توجه و رضایت مشتریان را با تولید محصول مناسب در کوتاهترین زمان تولید برآورده نمایند. این تحقیق به دنبال آن است که نشان دهد چگونه شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران میتواند از طریق کارت امتیازی متوازن پایدار شاخصها را استخراج  و با تطبیق آن با روش گسترش عملکرد کیفیت (QFD) و ترجمه مرحله به مرحله ندای مشتری(VOC) برای الزامات عملیات و طراحی از آنها استفاده کند.

1-2 بیان و مسأله‏ تحقیق

ارزیابی عملکرد یکی از مباحث گسترده ای است که دامنه وسیعی از رشته ها و صاحب نظران  برآن اثر گذار بوده اند و گزارشها و مقالات زیادی درباره آن نوشته شده است (کریمی،1385). ضمناً برای نیل به مدیریت موفق و با ثبات نیاز به تدوین اهداف کوتاه مدت، میان مدت، و راهبردی میباشد و بعد از آن ارزیابی عملکرد نسبت به میزان دستیابی به اهداف از پیش تعریف شده مورد نظر است. وضعیت جاری عملکرد سازمان با روند گذشته مقایسه و وضعیت در قبال خواستگاه سازمان سنجیده و نقاط قوت و ضعف به منظور ترمیم عملکرد شناسایی میگردد (کاپلان و نورتون، 1387). بهبود مستمر عملکرد سازمانها نیروی عظیم هم افزایی ایجاد میکند که این نیروها میتوانند پشتیبان برنامه رشد و توسعه و ایجاد فرصتهای تعالی سازمانی شوند. دولتها و سازمانها و موسسات تلاش جلو برنده ای را در این مورد اعمال میکنند. بهبود مستمر عملکرد بدون بررسی و کسب آگاهی از میزان دستیابی به اهداف و بدون شناسایی چالشهای پیش روی سازمان و کسب بازخورد از میزان اجرای سیاستهای تدوین شده میسر نخواهد شد (رحیمی، 1385). در این راستا استخراج شاخصهایی که بتوان از طریق آنها به شناسایی و تجزیه و تحلیل هر چه بهتر سازمانها اقدام نمود از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در گذشته دیدگاه سنتی سیستم های مدیریت کیفیت مبتنی بر رعایت استانداردها بود ولی در جهان امروز دیگر رعایت استانداردهای محصول یک مزیت رقابتی به شمار نمی رود. چون همه رقبا استانداردها را رعایت میکنند. سیستم QFD با سیستم های کیفیت سنتی که هدف آن کاهش و به حداقل رسانیدن جنبه های منفی کیفیت بود متفاوت است. زیرا در سیستمهای قبلی بهترین چیز آن بود که هیچ اشتباهی وجود نداشته باشد. اما وقتی همه بازیگران خوب بازی میکنند این به تنهایی کافی نمی باشد و بایستی علاوه بر حذف مواردی که تاثیر منفی بر کیفیت دارند، جنبه های مثبت کیفیت را افزایش داد، زیرا در اینصورت است که مزیت رقابتی حاصل میشود. امروز QFD فراتر از یک تکنیک و به عنوان یک سیستم کیفیت با هدف شناخته میشود. با بهره گرفتن از این سیستم نیازهای تلویحی و تصریحی مشتری به یکسری اقدامات عملی و اجرایی و قابل اندازه گیری تبدیل میگردد.QFD را میتوان نتیجه منطقی بازار پر رقابت در جهان کنونی دانست. این تکنیک یک نوع سیستم انسانی بوده و نقطه شروع آن شنیدن صدای مشتری است. در یک جمله این تکنیک را میتوان به اینصورت تعریف نمود.QFD فرصتی ایده آل برای جدا شدن از فرهنگ« ما بهتر از همه میدانیم مشتری چه میخواهد » و حرکت بسمت فرهنگ «اجازه بدهید صدای مشتری را بشنویم» است. شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران به عنوان یکی از بزرگترین انبوه سازان مسکن در کشور مطرح است. این شرکت در ششم اردیبهشت ماه 1369 به منظور پاسخگویی به نیازهای مشتریان بانک مسکن تاسیس گردید. شرکت در پی آن است تا برای رسیدن به چشم انداز خود «پیشرو در احداث واحدهای مسکونی، تجاری و اداری با دستیابی به رشد 25 درصد سالانه درآمد» روند اجرایی و فعالیت کارکنان خود را مورد ارزیابی قرار دهد.

این تحقیق از طریق کارت امتیازی متوازن پایدار (SBSc ) و ماتریس خانه کیفیت که در قلب متدولوژی QFD قرار دارد، سعی بر آن دارد تا مهمترین شاخصهای ارزیابی عملکرد را در مورد کاوی خود معرفی نماید. به علاوه این پژوهش میتواند از جنبه های زیر برای شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران دارای ارزش و اهمیت باشد:

• بین تمام ارکان سازمان از طریق ایجاد یک چشم انداز مشترک، توسعه و پیاده سازی استراتژی، فرموله کردن بودجه و… همسویی ایجاد میکند.
• تاثیر اقدامات و تصمیم گیریهای مدیران را در کل سازمان تعیین کرده و میزان تحقق اهداف را مشخص مینماید.
• سازمان قادر میگردد نسبت به بازنگری و یا به روز رسانی شاخص های برنامه عملیاتی استراتژیک خود اقدام نماید.

1-3  اهمیت و ضرورت تحقیق

در طی چند دهه گذشته رقابت جهانی به دلیل تغییرات سریع تکنولوژی و ازدیاد تنوع محصولات افزایش سریعی پیدا نموده است، که این امر باعث تاکید بر نقش بهبود مستمر عملکرد سازمان به عنوان یک نیاز رقابتی در بسیاری از بنگاه ها در سراسر دنیا شده است. سازمانها در پی این هستند که بدانند پس از چند سال از رشد و فعالیتشان در حوزه کاری به چه مرحله ای رسیده اند. بدین منظور ارزیابی عملکرد یکی از فعالیتهای کلیدی و از عناصر اصلی مدیریت به شمار میرود و ابزاری است کارآمد که مدیر و کارکنان از طریق آن به نقاط قوت و ضعف سازمان پی برده و با ریشه یابی آنها اقدامات اصلاحی جهت بهبود عملکرد انجام میدهند. از طرفی نوع  و حوزه فعالیت شرکتها در تعیین نوع ارزیابی عملکرد آنها بسیار مهم بوده است. بدین منظور سازمان هایی با حوزه فعالیت ساختمانی که بصورت پروژه محور هستند در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته اند. با توجه به ماهیت این شرکتها که نیازمند داشتن پایه قوی توسعه ای و تحقیقاتی هستند، تعیین شاخصهایی که بتواند عملکرد آنها را به درستی تعیین نماید یکی از چالشهای مدیریت آنها به حساب می آید. چرا که اکثر سازمان های پروژه محور به یک یا چند شاخص نظیر تحویل به موقع پروژه توجه دارند و اتکای بیش از حد به برخی شاخصها نظیر زمان، هزینه، کیفیت، سازمان را از نیل به اهداف اصلی و متعدد ارزیابی عملکرد محروم مینماید. لذا تعیین شاخصهای استراتژیک مطابق ماموریتها و چشم انداز مد نظر آنها کار بسیار ارزشمند و سودآوری بوده که میتواند منجر به سنجش استراتژیکی عملکرد آنها به منظور بهبود در روشها و رویه ها گردد. بیان ویژگی های فوق کارآمدی روش های ارزیابی عملکرد سنتی را زیر سوال می برد چرا که در سیستم های سنتی ارزیابی عملکرد تاکید مدیران بر معیارهای مالی در اندازه گیری عملکرد است. و تمرکز صرف بر شاخصهای حسابداری سنتی نظیر ROA و EPS نشانه های گمراه کننده ای در مورد کیفیت و نوآوری به مدیران میدهد. اما برای اداره موثر یک کسب و کار بسیار اهمیت دارد که علاوه برخود دستاوردها به ابزارهایی که در آنها مورد استفاده قرار گرفته اند نیز توجه کنیم. همچنین لازم است که موفقیت عملکرد اجرایی با دستیابی به ترکیبی از شاخصهای مالی و غیر مالی مورد قضاوت قرار گیرد. به منظور رفع نارسایی سیستم سنجش عملکرد مبتنی بر سنجه های صرفاً مالی، رابرت کاپلان و دیوید نورتون در سال 1992 ایده کارت امتیازی متوازن را معرفی نمودند. مجریان سازمان با بهره گرفتن از این روش میتوانند اندازه بگیرند که چگونه واحد کسب و کار آنها برای مشتریان جاری و آینده ارزش می سازد. برای این روش نیز خلاهایی احساس شده است. افرادی مانند اتکینسون، واتر هاوس و ول به کامل نبودن این مدل اشاره داشته و علت آن را در مواردی مانند کارکنان و عرضه کنندگان در دستیابی به اهداف شرکت و ناتوان بودن این روش در تعیین شاخصهای عملکردی برای ارزیابی یک سازمان میدانند (اتکینسون، واتر هاوس، ول  1997). علاوه بر آن اسمیت نیز اشاره به کمبود نقش کارکنان با انگیزه به خصوص در بخش خدمات در مدل کارت امتیازی متوازن دارد و نیاز به تکمیل این مدل را بیان میدارد. بدین منظور برای برطرف نمودن برخی کمبودهای کارت امتیازی متوازن حرکتهایی صورت گرفته که از جمله آن ارائه مدل Sustainability Balance Scorecard  تحت عنوان کارت امتیازی متوازن پایدار از سوی دانشمندان آلمانی بنام فیگه و هاهن و همکارانش است. این مدل در ارزیابی سازمانی توجه به اجتماع و محیط سازمان را در عملکرد سازمانی برای پایداری آن موثر میداند. از اینرو آنها بیان میدارند که در ارزیابی عملکرد شاخصهایی باید وجود داشته باشد تا مشخص نماید که یک سازمان تا چه میزان پاسخگوی نیازهای محیط و اجتماع خود بوده است. جهان امروز به سرعت در حال تغییر بوده و ارتباطات روز به روز در حال گسترش است. دسترسی به اطلاعات آسانتر و رقابت برای فروش محصول جدی تر میشود و دیگر نمیتوان کالایی را به مشتری تحمیل کرد. مدلQFD یک رویکرد در طراحی است که در سال 1972در ژاپن در قالب یک متدولوژی وفق داده شده برای بهبود کیفیت کالاها در شرکتهای ژاپنی نظیر میتسوبیشی و تویوتا توسط آکائو معرفی گردید. ازQFD میتوان به عنوان ماشین مترجم نیازمندیهای مشتریان به مشخصات فنی و مهندسی یا به عبارتی مبدل تقاضاهای مشتریان به ویژگی های کیفیت و آماده ساختن یک طرح کیفیت برای محصول نهایی تعریف نمود. این فرایند معمولاً با کیفیت اجزای عملکردی آغاز گشته و سپس به کیفیت همه قسمتها و فرایندها گسترش می یابد. تکنیک  QFDبا متدهایی نظیر30 ماتریسی، 18ماتریسی،4 ماتریسی و… در دنیا معرفی شد. در این بین متد 4 ماتریسی که مورد تایید انستیتوی تامین کنندگان آمریکا هم هست به دلیل سادگی یادگیری و خلاصه بودن نسبت به سایر رویکردها و ارتباط منطقی و ساده مراحل مختلف با یکدیگر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است (رئیسی اردلی، 1385).

استفاده از QFD معمولا در سازمان هایی مشاهده میشود که طی مدت چند سال از روش های کنترل کیفیت و ابزارهای آن سود جسته اند. در این سازمان با بهره گرفتن از این تکنیک و تمرکز بر ماتریس برنامه ریزی نیازهای مشتری (HOQ) که بنام خانه کیفیت معروف میباشد، میتوان به توسعه و گسترش الزامات کیفی مشتریان در تمامی مراحل و فرایندهای تکوین و تولید محصول رسید. در این تحقیق ما برای استفاده از QFD در شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران بر روی ماتریس برنامه ریزی نیازهای مشتری تمرکز خواهیم کرد.

1-4  اهداف تحقیق

هدف اصلی این تحقیق، ارزیابی عملکرد شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران با بهره گرفتن از مدل کارت امتیازی متوازن پایدار و استفاده از این شاخصها در تکنیک QFD به عنوان یک انتقال دهنده سیستماتیک الزامات مشتری و تشکیل ماتریس خانه کیفیت است. اگر چه این تحقیق کاربردی میباشد ولی میتوان به عنوان تلاشی برای پر کردن شکاف میان تئوری و عمل در زمینه مدل کارت امتیازی متوازن پایدار در شرکتها و سازمان های مختلف حائز اهمیت باشد.

1-4-1 اهداف فرعی

آنچه به عنوان اهداف فرعی در نظر داریم:

• تعیین شاخصهای ارزیابی استراتژیک عملکرد شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران
• انطباق ارزیابی عملکرد به روش های SBSc،QFD

 1-5  سوالات تحقیق

• شاخصهای ارزیابی عملکرد با رویکرد کارت امتیازی متوازن پایدار کدامند؟
• انتظارات و خواسته های مشتریان شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران کدامند؟
• تقدم و تاخر انتظارات و خواسته های مشتریان شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران چگونه است ؟
• خواسته های مهندسی شرکت سرمایه گذاری مسکن کدامند؟
• اولویت بندی شاخصهای ارزیابی عملکرد با رویکرد کارت امتیازی متوازن پایدار با روش AHP چگونه است؟

1-6  فرضیات تحقیق

فرضیه اصلی:

«ابعاد مدل کارت امتیازی متوازن پایدار از نظر پاسخ دهندگان در ارزیابی عملکرد شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران تاثیر دارد».

فرضیات فرعی:

• بعد مالی کارت امتیازی متوازن پایدار از نظر پاسخ دهندگان در ارزیابی عملکرد شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران تاثیر دارد.
• بعد مشتری کارت امتیازی متوازن پایدار از نظر پاسخ دهندگان در ارزیابی عملکرد شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران تاثیر دارد.
• بعد فرایند های داخلی کارت امتیازی متوازن پایدار از نظر پاسخ دهندگان در ارزیابی عملکرد شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران تاثیر دارد.
• بعد یادگیری و رشد کارت امتیازی متوازن پایدار از نظر پاسخ دهندگان در ارزیابی عملکرد شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران تاثیر دارد.
• بعد محیطی کارت امتیازی متوازن پایدار از نظر پاسخ دهندگان در ارزیابی عملکرد شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران تاثیر دارد.
• بعد اجتماعی کارت امتیازی متوازن پایدار از نظر پاسخ دهندگان در ارزیابی عملکرد شرکت سرمایه گذاری مسکن تهران تاثیر دارد.

1-7  تعریف مفهومی متغیرها

عملکرد: عملکرد یک سازه کلی است که بر چگونگی انجام عملیات سازمانی اشاره دارد. فرایند تبیین کیفیت اثربخش و کارایی اقدامات گذشته (نیلی و همکارانش 2002).

ارزیابی عملکرد: ارزیابی عملکرد فرایندی است که به وسیله آن یک مدیر رفتارهای کاری نیروی انسانی را از طریق سنجش و مقایسه آنها با معیارهای از پیش تنظیم شده ارزیابی می کند و نتایج حاصله را ثبت می نماید و آنها را به اطلاع نیروی انسانی سازمان می رساند (حاجی کریمی،رنگریز،1378).

کارت امتیاز متوازن : کارت امتیازی متوازن یکی از سیستم های ارزیابی عملکرد چند بعدی است که در سال 1992 به وسیله دیوید نورتون و رابرت کاپلان ایجاد و معرفی شد. کارت امتیازی متوازن شامل معیارهای مالی، غیر مالی، خروجی ها و محرک ها می باشد که در چهار مقوله مالی، مشتری، فرایند های داخلی و یادگیری و رشد جای می گیرند و از این چهار منظر عملکرد سازمان را مورد ارزیابی قرار می دهند. علاوه بر این، کارت امتیازی متوازن با رفع موانع مدیریتی، کارکنان و عملیات، سازمان ها را در دستیابی راهبردهایشان کمک می کنند.

(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

 

 

چکیده

در بسیاری از واحدهای تولیدی، به ویژه آن‌ هایی که به دلیل گستردگی تولید خدمات و محصولات با وسعت کار بیش‌تری روبه‌رو هستند، مدیران تولید برای هدایت و رهبری مناسب عملکرد تولید نیازمند در اختیار داشتن اطلاعات جامع از عملکرد بخش‌های مختلف هستند. جمع‌ آوری این اطلاعات از زمان ورود مواد اولیه به خطوط تولید آغاز می‌شود و تا تولید محصولات نهایی و خروج آن‌ ها از کارخانه ادامه می‌یابد. تسلط مدیران تولید بر اطلاعات مراحل مختلف تولید موجب می‌شود تا علاوه بر هدایت و مدیریت بهینه‌ی عملکرد تولید، با اختصاص مناسب منابع، بهره‌وری تولید افزایش و کیفیت محصولات بالا رود. لذا ما برای بررسی بهتر در مطالعه پیش رو صرفاً با عنایت به مقوله‌ی اندازه شرکت، تمرکزمان را بر روی شرکت‌های کوچک و متوسط (شرکت های زیر مجموعه صنایع غذایی و آشامیدنی استان فارس) قرار داده‌ایم و عوامل نابی موثر بر بهبود عملکرد شرکت ها  با عنایت به نظریات مدیران این شرکت‌ها مورد بررسی قرارداده ایم. تحقیق پیش رو تحقیقی کمی بشمار می‌آید که با بازنگری گسترده ادبیات مرتبط و همچنین با اجرای مصاحبات ساخت یافته پرسشنامه لازم تدوین و از آن برای جمع آوری داده ها استفاده نموده است. پس از انجام تحلیل های آماری نتیجه تحقیق مزبور اینگونه بیان می شود:

تاثیر عوامل و ابعاد تولید ناب و پیاده سازی آن در عملکرد شرکت ها چگونه است؟

فهرست مطالب

 

 

1-1 مقدمه. 2

1-2   ضرورت و اهمیت تحقیق (بیان مساله) 3

1-3 اهداف تحقیق. 4

1-4 ضرورت انجام تحقیق: 5

1-5جامعه آماری و نمونه آماری. 6

1-6 فصل بندی تحقیق. 7

 

2-1 مقدمه. 8

2-2 ارزیابی عملکرد 8

2-3 تعریف ارزیابی عملکرد 11

2-4 اهمیت ارزیابی. 11

2-5 اهداف ارزیابی عملکرد 12

2-6 ابعاد ارزیابی عملکرد 13

2 – 7 رویکردهای موجود در سنجش عملکرد 14

2-8 معایب اندازه‌گیری عملکرد به روش سنتی. 15

2- 9 روش‌های اجرایی ارزیابی عملکرد سازمان‌ها 16

   2-9-1 الگوی فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) 16

   2-9-2 مدل ریاضی برنامه‌ریزی آرمانی (مدل GP) 17

   2-9-3 مدل تعالی سازمانی EFQM.. 17

   2-9-4 کارت امتیازی متوازن 18

   2-9-5  مدل تحلیل پوششی داده‌ها 19

2-10 تولید ناب.. 20

2-11 پاردایمهای تولید. 21

   2-11-1 تولید دستی (1870-1905) 22

   2-11-2 تولید انبوه (1905-1950) 22

   2-11- 3  تولید ناب. 23

   2-11-4 سیستم تولید چابک.. 24

   2-11-5  تفاوت‌های اساسی پارادیم‌های تولید. 24

2-12  وقایع تاریخی تکامل تولید ناب.. 26

   2-12-1 مرحله‌ی پیدایش و ایجاد جرقه‌های تولید ناب. 26

   2- 12-2 مرحله‌ی توجه غرب به بررسی شیوه تولید ژاپنی. 28

2-13  طرح و تشریح مباحث کلی حول حوزه مفهومی و عملیاتی مقوله‌ نابی. 30

   2-13-1 اعتبارسنجی مفهوم نابی. 31

   2-13-2 تجزیه و تحلیل اعتبار همگرایی تولید ناب. 37

   2-13-3 تجزیه و تحلیل اعتبار تمایز تولید ناب. 41

2-14 ذکر نکاتی در رابطه با توسعه مفاهیم و تعاریف نابی. 46

   2-14-1 تولید ناب بعنوان یک پیکره‌بندی. 49

2-15 بررسی وتحلیل پیشینه مربوط به مدل‌های سنجش نابی. 50

 

3-1)مقدمه. 52

3-2) نوع تحقیق. 52

 

 

3-3)مساله تحقیق. 52

3-4)جامعه آماری. 53

3-5)تعداد نمونه و روش اخذآن. 53

3-6)متغیرهای تحقیق. 55

3-7) زمان و مکان تحقیق. 57

3-8)واحد تحقیقی. 57

3-9) روش تحقیق. 57

3-10) روش های گردآوری اطلاعات.. 58

3-11)روایی پرسش نامه. 58

3-12)پایایی پرسش نامه. 59

3-13)ضرورت انجام تحقیق: 61

3-14) تحلیل پوششی داده‌ها 61

 

4-1)مقدمه. 66

4-2)توصیف وضعیت پاسخ دهند گان. 66

4-3) روش و ابزار جمعآوری اطلاعات.. 68

4-4) روش استخراج و تحلیل داده ها 68

5-4 )شرح مفاهیم و متغیرهای موجود در این پژوهش… 68

   1-5-4) متغیر وابسته. 69

   2-5-4) متغیرهای مستقل. 69

6-4) تجزیه و تحلیل داده ها 69

7-4)تحلیل پوششی داده ها 70

   1-7-4)رتبه بندی شرکتهای مواد غذایی: 71

8-4) بررسی رابطه تولید ناب و ارزیابی عملکرد 88

   1-8-4) بررسی رابطه تولید ناب و ارزیابی عملکرد. 89

   2-8-4) بررسی رابطه ابزارها و تکنیکها و ارزیابی عملکرد. 91

   3-8-4) بررسی رابطه تکنولوژی و ارزیابی عملکرد. 93

   4-8-4) بررسی رابطه زیرساختها و ارزیابی عملکرد. 95

9-4) مقایسه ارزیابی عملکرد در شرکتهای کارا و ناکارا 97

10-4) مقایسه تولید ناب در شرکتهای کارا و ناکارا 98

   1-10-4) مقایسه ابزارها و تکنیکها در شرکتهای کارا و ناکارا 98

   2-10-4) مقایسه تکنولوژی در شرکتهای کارا و ناکارا 99

   3-10-4) مقایسه زیرساختها در شرکتهای کارا و ناکارا 100

 

5-1مقدمه : 103

.5-2- خلاصه تحقیق. 104

5-3- نتایج پژوهش… 105

5-4) مقایسه سه شرکت کارا و ناکارا از نظر امتیاز کسب شده در فاکتورهای ورودی و خروجی  110

5-4)ارزیابی واحدهای ناکارا با واحدهای مرجع. 112

5-5) پیشنهادها برای تحقیقات آینده  : 113

114

1-1مقدمه

ستفاده از نظام های ارزیابی به صورت رسمی به قرن نوزدهم باز می گردد.می توان گفت ارزیابی عملکرد همراه با سیر توسعه اندیشه های مدیریت در قالب مکاتب مدیری ،توسعه پیدا کرده است.تغییر و توسعه شاخصهای ارزیابی در قالب ارائه اصول عام و جهان شمول برای ارزیابی سازمانها تا مدیریت کیفیت فراگیر سیر توسعه نظام های ارزیابی را نشان می دهد.(طبرسا 1378) در کشور ما به طور رسمی برای اولین بار در سال 1349 مقرر گردیدسازمان های دولتی از نظر مدیریت و نحوه اداره مورد ارزیابی قرار گیرد.اما سوابق، نشان داده که  بعد از گذشت سی سال هنوز نظام مشخصی برای ارزیابی در سطح ملی تدوین و طراحی نشده است.(مدرکیان، 1377) در بررسی علل ارزیابی عملکرد با دو دید گاه روبرو می شویم.یکی نگرش سنتی به آن که مهمترین هدف ارزیابی ،قضاوت و یادآوری عملکرد است.دیگری نگرش نوین که به رشد و توسعه و بهبود عملکرد توجه دارد(طبرسا 1378،)و پویایی وجه ممیزه و اصلی آن است.(علیرضایی ،1378)

بررسی رویکرد های مختلف نسبت به ارزیابی عملکرد بیانگر آن است که نظام ارزیابی باید با رشد و توسعه سازمانها متناسب بوده پاسخگوی ابعاد متنوع و متعدد آن ها باشد.نکته دیگری که امروزه در ادبیات مدیریت عملکرد به آن توجه شده این است که بین ارزیابی نتایج (خروجی) و ارزیابی فرایندها و داده ها (ورودی)ارتباط بسیار مهم و قابل توجهی وجود دارد.امروزه تفکر غالب این است که اصلاح ورودی و فرایند های عملیات به طور منطقی منجر به ارائه کالاهای مناسب خواهد شد.کنترل انتهایی عملیات نمی تواند بیانگر وضع عملکرد  جامع سازمان باشد.خروجی زاییده فعالیت  واحد های مختلف سازمان در ترکیب منابع است و ارزیابی خروجی سازمان نمی تواند به برنامه های اصلاحی در فرایند و عملیات پشتیبانی آن کمک کند. (zairi,1994). بنابراین لازم است تا در ارزیابی‌هایی که از سیستم های مختلف به عمل می‌آید، توجه مناسبی نیز به ورودی‌های سیستم وجود داشته باشد و مفهووم کارایی نسبی واحدها مورد مقایسه قرار گیرند.

ناب بودن واژه ای است که در ابتدا طی مطالعات محک زنی در سالهای 1980در موسسه تکنولوژی ماساچوست ((MITبرای توصیف سیستم تولیدی تویوتا توسط ووماک بکار گرفته شد.تفاوت یک سیستم با تفکر ناب و غیر آن در این مطالعات کاملا مشخص می باشد.در این مطالعات ثابت شد که کالای در جریان ساخت در شرکت های امریکایی هزار برابربیشتر از شرکت های امریکایی است.این تفاوت ها در کاربرد اصول خاص سیستم تولید می باشد. در سیستم تفکری ناب که در تجارت و تولید بکار گرفته شده است ،بیشتر بر روی کیفیت بالا،ارزش افزوده بیشتر ،کمتریت ضایعات،کمترین سرمایه کار،زمان تولید پایین وبهبود مستمر از طریق نوآوری و کایزن تاکید می شود.

هدف اصلی تولید ناب معرفی سیستم فشاری ((PULL SYSTEMبا زمان ساخت کوتاه می باشد.مدت زمانی که صرف ساخت محصول می شود ،از دو قسمت اصلی تشکیل شده است:زمان دارای ارزش افزوده و زمان بدون ارزش افزوده.زمان دارای ارزش افزوده بطور مثال همان زمان در حال کار بودن ماشین آلات می باشد.اما زمان بدون ارزش افزوده،مدت زمان صرف شده جهت به راه اندازی ماشیت آلات،زمان بیکاری،مدت زمان از کار افتادگی دستگاه ها یا نرسیدن مواد اولیه ،زمان صرف شده برای بازرسی و … است.هدف ایده ال رسیدن به 100٪زمان ارزش افزوده می باشد که البته در عمل غیر ممکن است. این تفکر که دلیلی برای از دست دادن امکانات بصورت ضایعات وجود ندارد،پس باید ضایعات موجود را حذف کرد تا ارزش افزوده بیشتر کسب نمود در سالهای 1950 به ذهن اونو رسید. به اعتقاد اونو اساسی ترین مشکلی که بایستی از یک سیستم تولیدی حذف شود،مودا یا ضایعات می باشد.اونو ،موداهای خود را چنین تعریف می کند:

“عیبها (در محصولات)،تولید بیش از حد کالای غیر ضروری،موجودیها کالایی که منتظر فرایند یا مصرف در فاصله ای دورتر هستند،فرایند غیر لازم،جابجایی غیر ضروری(انسانی)،حمل و نقل غیر ضروری(کالاها)، انتظار نیروی انسانی برای ملزومات تا کارهای خود را انجام دهند یا برای تحقق فعالیتی در بالای جریان وطراحی کالاهاو خدمات که متناسب با نیازهای مصرف کنندگان نیست.”

تولید ناب سیستمی است که بر این فرض بنا نهاده شده است که مزیت یک محصول ماندگار نیست و بنابراین به جای اجتناب از رقابت ،بایستی با رقبا بصورت رودررو مواجه شد.برای کسب موفقیت در این امر شرکت بایستی برای کاهش هزینه ها و تولید کالای با کیفیت بسیار بالا تخصص پیدا کند. نکته کلیدی در رسیدن به تولید ناب اینست که شرکت ها باید این موضوع را بیاموزند که به فرایند مدیریت،بعنوان یک سیستم حل مشکل جامع درون سازمانی در داخل زنجیره تولید کل بنگرند و نه یک مجموعه ای از تکنیک های مستقل بکار گرفته شده در واحد های مستقل.

“سیستم جامع حل مشکل در تولید ناب ،تولید کنندگان ناب را وادار کرده است که عرضه کنندگان خود را به بکارگیری فنون ناب در فرایند هایشان ترغیب کنند تا بدین وسیله به یک جریان سریع،منسجم و مکرر از کالاها و اطلاعات درون زنجیره تولید برسند.”

تولید ناب را می توان یک مدل تولیدی منسجم دانست، زیرا که آن از ابزارها،متدهاو استراتژیهای مختلفی در ایجاد و توسعه محصول ،مدیریت و مدیریت عرضه در یک کل تشکیل شده است.تولید ناب به این علت ناب است که از هر چیز ،در مقایسه با تولید انبوه کمتر استفاده می شود.(حدود نیمی از نیروی انسانی،نیمی از فضای کارخانه،نیمی از سرمایه گذاری مورد نیاز برای ابزارها،نیمی از ساعات مهندسی در خلق محصول و تولید آن در نیمی از زمان مورد نیاز).(عادل اذر،سعید صفیری ،1383)

تفکر ناب را می توان در 5 اصل خلاصه نمود که این 5 اصل عبارتند از :تعیین دقیق ارزش هر محصول معین،شناسایی جریان ارزش هر محصول،ایجاد حرکت بدون وقفه در این ارزش،امکان دادن به مشتری تا بتواند این ارزش را از تولید کننده بیرون بکشد و تعقیب کمال. ناب اندیشیدن در یک سازمان بایستی به یک فرهنگ تبدیل شود و بایستی بسترهای مناسب را جهت نهادینه شدن تفکر ناب در کلیه سطوح را مهیا نمایند(شهرام تاج،1386). لذا آنچه که ما در این تحقیق به دنبال آن خواهیم بود ارزیابی عملکرد تولید با رویکرد تولید ناب با بهره گرفتن از تکنیک DEA است.

1-2       ضرورت و اهمیت تحقیق (بیان مساله)

 

در بسیاری از واحدهای تولیدی، به ویژه آن‌ هایی که به دلیل گستردگی تولید خدمات و محصولات با وسعت کار بیش‌تری روبه‌رو هستند، مدیران تولید برای هدایت و رهبری مناسب عملکرد تولید نیازمند در اختیار داشتن اطلاعات جامع از عملکرد بخش‌های مختلف هستند. جمع‌ آوری این اطلاعات از زمان ورود مواد اولیه به خطوط تولید آغاز می‌شود و تا تولید محصولات نهایی و خروج آن‌ ها از کارخانه ادامه می‌یابد. تسلط مدیران تولید بر اطلاعات مراحل مختلف تولید موجب می‌شود تا علاوه بر هدایت و مدیریت بهینه‌ی عملکرد تولید، با اختصاص مناسب منابع، بهره‌وری تولید افزایش و کیفیت محصولات بالا رود.

در این مطالعه قصد داریم ارزیابی عملکرد تولید را با رویکردی مبتنی بر مفاهمیم نابی  را مورد مطالعه قرار داده و بر این اساس مسیر بهبود را برای ارتقای کارایی سیستم ‌های تولیدی پیشنهاد نماییم. در مطالعه عملکرد تولید واژه هایی از قبیل کاهش هزینه،کارایی عملکرد ،تحویل بموقع،برتری در کیفیت،انگیزه کار کنان و راضی نگه داشتن مشتریان بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.همچنین مطلالعه بر روی خروجی ها نیز نشان دهنده تلاش برای بهبود در هزینه و زمان بعنوان عوامل اصلی در خروجی می باشد. .در بیشتر یافته های مبنی بر خروجی و ورودی ،معمولا بر اساس یک خروجی(معمولا حجم تولید)و ایتم های محدود برای ورودی (معمولا سرمایه و کار)ارزیابی صورت می گیرد.البته در عمل می توان بر عامل های غیر کمی که برتری در تولید را سبب می شود مانند کیفیت و انعطاف پذیری نیز توجه کرد.

نکته حایز اهمیت در این مطالعات توجه بیشتر شرکت ها بر روی خروجی ها به عنوان  عوامل اصلی در عملکرد خود می باشد.توجه بیش از حد بر روی خروجی ها ما را از آیتم های مربوط به ورودی دور می سازد از این رو ما در این مطالعه برانیم تا کارایی تولید را در استفاده از توانمندسازهای نابی سازمانی محاسبه نماییم. برای این کار خروجی های سیستم را عملکرد شرکت و ورودی های آن را پارامترهای تولید ناب در نظر گرفتیم و بر این اساس به محاسبه کارایی واحدهای تولیدی پرداختیم.

1-3 اهداف تحقیق

 

هدف اصلی این تحقیق ارزیابی کارایی عملکرد تولید با رویکرد ناب می باشد و برانیم بعد از ارزیابی انجام شده عوامل موثر در عملکرد را مشخص کرده و با توجه به آن شرکت ها را در امر بهبود عملکرد خود یاری دهیم.

1-4 ضرورت انجام تحقیق

 

آنچه امروزه در اکثر شرکت ها میبینیم تلاش برای حفظ و بقای خود است و از این رو می کوشندتا در دنیای رقابتی امروز با بهبود در عملکرد خود از دیگر رقبا عقب نمانند. . شرکت ها باید دو نکته مهم را مد نظر قرار دهند: اول اینکه باید اولویت های رقابتی تولید را بیابند و  فاکتورهای مهم در تولید را مشخص سازند.دوم اینکه شرکت ها باید در سفارشات خود که باعث  افزایش مزیت رقابتی است دقت وافی و کافی داشته باشند.

رتبه بندی و ارزیابی شرکت ها معمولا براساس عملکرد آن ها سنجیده می شود از این رو به طور طبیعی این سوال پیش می آید که متغیرهای عملکرد تولیدی شرکت ها کدامند؟فعالیت های تولیدی شامل تعدادی فرایند ،تصمیمات و فعالیت ها هستند.انتخاب صحیح و اجرای موثر آن ها می تواند در ارتقا‍ء توانایی های تولید نقش داشته باشند. لذا در این مطالعه با توجه به اصولی که برای یک تولید ناب برشمردیم (کیفیت بالا،ارزش افزوده بیشتر،کمترین ضایعات و …)و هم چنین ورودیهایی تولیدرا که مد نظر قرار دادیم ،شرکت ها را مورد ارزیابی قرار داده و عوامل ضعف و قوت آن ها را شناسایی و در صورت وجود ضعف آن را بر طرف نماییم .

1-5 جامعه آماری و نمونه آماری

 

این پژوهش به‌منظور «اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر طرح پاداش افزایش تولید شرکت یزدباف» انجام گردیده است. در این تحقیق از ۱۵ نفر از خبرگان، مدیران و کارکنان باتجربه آن به‌عنوان نمونه استفاده‌شده است و نمونه‌گیری به‌صورت غیر تصادفی و قضاوتی انجام شد. برای غربالگری عوامل از روش دلفی فازی استفاده شد. بدین ترتیب که عوامل برای خبرگان ارسال و طی سه مرحله ۱۴ عامل نهایی شدند. سپس به‌منظور تعیین اثرگذاری و پیش‌نیازی عوامل تائید شده، از مدل ساختاری تفسیری استفاده شد. درنهایت مدل چهار سطحی عوامل شاخص‌های طرح پاداش افزایش تولید مشخص شدند. با توجه به این‌که در هر دسته از عوامل مجموعه‌ای از متغیرها مطرح بوده که موردبررسی قرار گرفته‌اند تجزیه‌وتحلیل داده‌ها ترتیب آن‌ ها را مشخص کرده که متغیرهای سطح اول تا چهارم بدین ترتیب عبارت‌اند از:

متغیر مربوط به سطح اول عبارت است از: انگیزش، رضایتمندی کارکنان، رقابت‌پذیری، دستمزد و پرداختی‌ها، سلامت جسمی و روحی کارکنان، توانمندی کارکنان، مشارکت‌پذیری کارکنان، ارتباط بین اهداف سازمانی و فردی، فرهنگ سازمان و تعهد و مسئولیت‌پذیری سازمانی؛ متغیر مربوط به سطح دوم عبارت است از: اثربخشی کارکنان و درک و نگرش کارکنان؛ متغیرهای مربوط به سطح سوم عبارت‌اند از: آموزش کارکنان؛ متغیرهای مربوط به سطح چهارم عبارت‌اند از: تفاوت‌های فردی. در پایان، بر اساس یافته‌های حاصل از تحقیق به ارائه پیشنهاد‌هایی برای سطوح مدیریت و کارکنان و توصیه‌هایی برای سایر پژوهشگران پرداخته ‌شده است.

کلید واژگان: طرح پاداش افزایش تولید، مدل تعالی منابع انسانی، دلفی فازی، روش مدل‌سازی ساختاری تفسیری

فهرست مطالب

عنوان………………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه

…. 1

۱-2- بیان مسئله. 3

۱-3. ضرورت و اهمیت تحقیق.. 4

۱-4. اهداف تحقیق.. 5

۱-4-1. اهداف کلی تحقیق.. 5

۱-4-2. اهداف جزئی تحقیق.. 6

۱-5. سؤالات تحقیق.. 6

۱-6 قلمرو تحقیق.. 6

۱-6-1 قلمرو موضوعی.. 6

۱-6-2- قلمرو مکانی.. 7

۱-6-3- قلمرو زمانی.. 7

۱-7. روش تحقیق.. 7

۱-7-1 نوع مطالعه و روش پاسخ‌گویی به سؤالات تحقیق.. 7

۱-7-2. ابزار گردآوری داده‌ها 8

۱-7-3. ابزار تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و نتایج.. 8

۱-7-4. گام‌های لازم برای اجرای تحقیق.. 8

۱-8. تعریف واژگان کلیدی.. 8

… 11

1. مقدمه. 12

۲-2. مبانی نظری.. 12

۲-2-1. تاریخچه بهره‌وری.. 12

۲-2-2. جایگاه بهره‌وری و افزایش تولید در ایران.. 14

2-3. تعریف واژه بهره‌وری.. 14

2-6. عوامل مؤثر بر بهره‌وری نیروی انسانی.. 18

2-7. بهره‌وری نیروی انسانی در ایران و سایر کشورها 19

2-8. طرح پاداش افزایش تولید. 20

2-9. طراحی نظام پرداخت… 20

2-10. نظام‌های پرداخت… 21

2-11. نظام پرداخت در قبال کار (کارانه) 22

2-11-1.تاریخچه نظام پرداخت کارانه. 22

2-11-2. نظام کارانه و کشورهای درحال‌توسعه. 23

2-11-3. انواع نظام‌های پرداخت کارانه. 24

2-12. نظام‌های پرداخت انگیزشی.. 28

2-12-1. انگیزش و کارایی.. 29

2-12-2. پرداخت و ایجاد انگیزه 29

2-12-4. اهداف نظام پرداخت در صنعت… 31

2-14. مزد و بهره‌وری.. 32

2-14-1. نظریه دستمزد بر اساس بهره‌وری.. 33

2-14-2. نظریه دستمزد بر اساس تشویق، انگیزه و افزایش تولید. 34

2-14-3. ارتباط حقوق و مزایا با بهره‌وری.. 34

2-14-4. پرداخت دستمزد در بخش صنعت… 35

2-15-1. روش‌های پرداخت مزد. 36

2-15-2. روش‌های پرداخت دستمزد در صنعت بر اساس زمان و کارمزدی.. 37

2-15-2-1. روش مزد زمانی.. 37

2-15-2-2. روش پرداخت دستمزد تشویقی.. 38

2-15-2-3. طرح اسکن لون.. 39

2-15-2-4. طرح هالسی.. 40

2-15-2-5. روش دستمزد روان.. 42

2-15-2-6. روش کارمزدی.. 42

2-15-2-7. روش پرداخت بر مبنای استاندارد. 44

2-15-2-8. روش پرداخت بر مبنای استاندارد- پرداخت تشویقی تسهیمی.. 45

2-16. روش‌های مختلف پرداخت دستمزد بر اساس استاندارد زمان.. 45

2-16-1. انواع روش‌های پرداخت دستمزد بر اساس استاندارد زمان.. 45

2-16-1-1. طرح کارمزدی تصاعدی تیلور 46

2-16-1-2. طرح کارمزدی مریک… 47

2-16-1-3.طرح امرسن.. 49

2-16-2-2. طرح تشویقی زمانی 100 درصد. 52

2-17. طرح پاداش افزایش تولید. 53

2-17-3. انواع اعطای پاداش… 56

2-17-4. اهداف نظام پاداش… 57

2-17-5. ویژگی‌های پاداش (تشویق) و جریمه (تنبیه مؤثر) 57

2-17-6. نظام پاداش سازمان بر مبنای انگیزه و رضایت کارکنان (مدل پورتر و لاور) 58

2-17-7. حقوق و دستمزد و پاداش بر مبنای نظریه کارایی.. 60

2-18-1. موضوع ماده 47 قانون کار 62

2-18-3. محاسبه تولید مبنا در واحدهای خدماتی.. 63

2-18-4. نحوه تبدیل نمودن محصولات به یک نوع محصول.. 64

2-18-5. محاسبه درصد افزایش تولید با بهره گرفتن از فرمول زیر تعیین می‌گردد. 65

2-18-6. نحوه تعیین پاداش… 65

2-18-7. قرارداد مربوط به کاهش ضایعات یا افزایش کیفیت و یا هردو 65

2-18-7-1. اهم تعاریف و سایر موارد مربوطه. 66

2-18-8. توزیع پاداش افزایش تولید، کاهش ضایعات و افزایش کیفیت… 66

2-19. جایزه مالکوم بالدریج.. 68

2- 19-1. معیارهای‌ جایزه‌ بالدریج.. 69

2-19-2. اهداف جایزه مالکوم بالدریج.. 69

2-19-3. ارزش‌های بنیادین جایزه مالکوم بالدریج.. 70

2-19-4. نحوه‌ امتیازدهی‌ در جایزه‌ بالدریج‌.. 71

2-19-5. اجرای‌ جایزه‌ ملی‌ کیفیت‌ بالدریج‌.. 71

2-20. تعالی منابع انسانی.. 72

2-21. مفهوم تعالی.. 73

2-21-1. ابعاد کیفیت و تعالی در سازمان‌های دولتی.. 73

2-21-2. منطق مدل.. 74

2-21-3. ارزش‌های محوری تعالی منابع انسانی عبارت‌اند از 75

2-21-4. اصطلاحات مدل تعالی منابع انسانی.. 75

2-21-5. مدل تعالی منابع انسانی.. 77

2-21-6. جایزه تعالی منابع انسانی.. 78

2-21-7. ارزش‌های محوری مدل تعالی منابع انسانی.. 79

2-21-8. زیرمعیارها 80

2-21-8-1. رهبری منابع انسانی.. 80

2-21-8-2. استراتژی منابع انسانی.. 80

2-21-8-3. جبران خدمت منابع انسانی.. 81

2-21-8-4. توسعه منابع انسانی.. 81

2- 21-8-5. روابط کار و کارکنان.. 82

2-21-8-6. نتایج ادراکی منابع انسانی.. 82

2-21-8-7. نتایج عملکردی منابع انسانی.. 83

2-21-8-8. نتایج سازمان.. 83

2-22. مطالعه موردی کارخانه یزد باف.. 84

2- 22-1. اهم اقدامات صورت گرفته در جهت بالا بردن انگیزه کارکنان جهت افزایش تولید. 85

2-23. پیشینه تحقیق.. 85

2-23-1. پیشینه داخلی.. 85

2-23-2. پیشینه خارجی.. 92

خلاصه و نتیجه‌گیری.. 99

… 102

3-2-1. مراحل انجام تحقیق.. 105

3-3. ابزار جمعآوری و تحلیل داده‌ها و اطلاعات.. 105

3-4. روش‌های جمع‌ آوری داده‌ها 106

3-6-1. مراحل انجام روش… 108

 

 

3-6-2. انتخاب خبرگان و تشریح مسئله برای آن‌ ها 109

3-6-3. استخراج و تبیین مؤلفه‌های پیشنهادی.. 110

3-6-4. تعریف متغیرهای زبانی.. 111

3-6-5. تعیین شاخص‌ها 112

3-7. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 123

3-7-1. روش مدل‌سازی ساختاری تفسیری.. 123

7- تجزیه‌وتحلیل MICMAC. 126

3-8 جمع‌بندی.. 127

128

مقدمه….. 129

4-1. عوامل شناسایی‌شده موثر بر توسعه و رشد خوشه‌های صنعتی.. 129

4-2. برآیند نظرخواهی از متخصصان در مورد ارتباط متغیرها 131

4-3. تشکیل ماتریس دستیابی.. 132

4-4. تشکیل ماتریس دسترسی نهایی.. 133

4-5. تعیین سطوح مدل.. 134

4-6. ترسیم مدل نهایی سطوح علی عوامل مؤثر بر پاداش افزایش…. 137

4-7. نمودار MICMAC. 138

4-8. تشریح ناحیه‌ها در نمودار 140

4-8-1. ناحیه خودمختار 140

4-8-2. ناحیه وابسته. 140

4-8-3. ناحیه پیوندی.. 140

4-8-4. ناحیه مستقل.. 140

4-9. مدل تعالی منابع انسانی.. 140

4-9-3. مقایسه وضع موجود با وضع مطلوب.. 143

جمع بندی.. 143

… 144

5-1. مقدمه. 145

5-2. نتیجه‌گیری و خلاصه تحقیق.. 145

5-3. پیشنهاد‌های کاربردی.. 150

5-3-1. پیشنهاد‌های به مسئولان و تصمیم‌گیرندگان کارخانه یزد باف.. 150

5-3-1-1. سطح اول: تفاوت‌های فردی.. 150

5-3-1-2. سطح دوم: آموزش کارکنان.. 152

5-3-1-3. سطح سوم: عوامل مربوط به درک و نگرش و اثربخشی کارکنان.. 155

5-3-1-4. سطح چهارم: سایر عوامل.. 156

5-3-2. راهکارهایی برای بهبود مدل تعالی منابع انسانی.. 156

5-3-2-1. مدیریت دانایی.. 157

5-3-2-2. ارزش‌آفرینی.. 158

5-3-2-3. رهبری منابع انسانی.. 159

5-3-2-4. پاسخگویی عمومی.. 160

5-3-3. پیشنهادها به محققان آتی.. 161

5-4. محدودیت‌های تحقیق.. 162

جمع‌بندی.. 162

مقدمه

ازآنجاکه، منابع انسانی به‌عنوان یکی از عوامل و نهادهای اصلی هر سازمان نقش بسزایی در کیفیت و کمیت ستاده های آن سازمان دارد. رشد و توسعه نیروی انسانی و افزایش مهارت، خلاقیت و دانش نیروی کار در تمام سطوح سازمان برای مدیران از دهه ۹۰ میلادی یک اولویت استراتژیک محسوب شده و اکنون نیز چنین است. اهمیت مسئله فوق، باعث شده است که به بهره‌وری منابع انسانی و تعیین جایگاه و سهم آن در تولید کالا و خدمات بیش‌ازپیش توجه شود. زیرا، یکی از استراتژی‌های بهره‌وری نیز توجه به نقش نیروی انسانی است. از طرف دیگر، با توجه به محدودیت و گران‌قیمت بودن منابع، لزوم کاهش قیمت تمام‌شده به‌منظور داشتن توان لازم در بازار رقابتی، اصلی‌ترین دغدغه مدیریت در دهه‌ های اخیر، بهره‌وری است که عملاً بقای سازمان‌ها را تحت تأثیر قرار داده است. بنابراین، در این میان بهبود بهره‌وری نقش بسزایی در کمک سازمان‌ها ایفا خواهد کرد (بردبار، ۱۳۹۱).

در حال حاضر بیش از هفتادسال است که نظام‌های پرداخت و پاداش مبتنی بر بازدهی و عملکرد در صنعت متداول شده‌اند. (بووی، ۱۳۶۹). اکنون نیز هرسال بر اساس این طرح‌ها مبالغ هنگفتی به‌عنوان پاداش افزایش تولید در بسیاری از بنگاه‌های تولیدی و سایر انواع سازمان‌ها به کارکنان پرداخت می‌شود. پرداخت‌های تشویقی فقط در انگلستان از سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۴ میلادی تقریباً ۵/1 میلیون پوند افزایش‌یافته‌اند. به‌راستی چرا چنین پرداخت‌های هنگفتی صورت می‌گیرد؟ اغلب اقتصاددانان و مدیران معتقدند این نوع پرداخت‌ها موجب افزایش تلاش کارکنان و درنتیجه افزایش بهره‌وری آن‌ ها می‌شود، چراکه در غیر این صورت هرگز چنین پرداخت‌های کلانی صورت نمی‌گرفت. (فریمن،۲۰۰۴).

لازم به ذکر است که پرداخت پاداش بر مبنای عملکرد ارزیابی نتایج ازجمله موضوعات بحث‌برانگیز در حوزه مدیریت پرسنلی تلقی می‌گردد. اکنون نیز درباره اثرات پاداش‌های افزایش تولید نظریه‌های متفاوتی در ادبیات موضوع به چشم می‌خورد (کرامتی و همکاران، ۱۳۸۷).

بهره‌وری نیروی انسانی یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر برافزایش بهره‌وری است که در این تحقیق به دنبال بررسی عوامل مؤثر بر بهبود بهره‌وری نیروی انسانی از طریق بررسی عوامل مؤثر بر طرح پاداش افزایش تولید هستیم. در ادامه به بیان مسئله و اهمیت و ضرورت تحقیق پرداخته خواهد شد. سپس اهداف و سؤالات تحقیق و همچنین قلمرو تحقیق مشخص خواهد شد.

۱-2- بیان مسئله

امروزه در دنیای پررقابت کنونی، بهره‌وری به‌عنوان یک فلسفه و دیدگاه مبتنی بر استراتژی بهبود، مهم‌ترین هدف هر سازمانی را تشکیل می‌دهد و می‌تواند همچون زنجیره‌ای، فعالیت‌های کلیه بخش‌های جامعه را در برگیرد. به‌طوری‌که رسالت مدیریت و هدف اصلی مدیران هر سازمان، استفاده مؤثر و بهینه از منابع و امکانات گوناگون چون نیروی کار، سرمایه، مواد، انرژی و اطلاعات می‌باشد. این امر سبب شده است که در کلیه کشورها، بهره‌وری و استفاده صحیح و هرچه بهتر و مناسب‌تر از مجموع عوامل تولید (اعم از کالا و خدمات) به اولویتی ملی تبدیل شود و همه جوامع به این باور برسند که تداوم حیات هر جامعه بدون توجه به موضوع بهره‌وری ممکن نیست. کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست و توجه به مقوله بهره‌وری نقشی بسزا در توسعه آن دارد.

همچنین، ازآنجاکه نیروی انسانی گران‌ترین و باارزش‌ترین سرمایه و منبع سازمانی محسوب می‌شود که اهمیت آن به‌عنوان مهم‌ترین عامل در زنجیره عملیاتی هر سازمان، مدت‌هاست به اثبات رسیده است و سازمان‌هایی که موفقیت چشمگیری کسب کرده‌اند توجه به این موضوع را سرلوحه کارهای خویش قرار داده‌اند. حال اگر این انسان باانگیزه، توانمند و بهره‌ور باشد، می‌تواند سایر منابع را به نحو احسن و مطلوب به کار گیرد و انواع بهره‌وری را محقق سازد و نهایتاً سازمان را بهره‌ور کند. وگرنه رکود و عقب‌ماندگی، ارمغان نیروی انسانی منفعل و بی‌انگیزه می‌شود؛ اما اینکه چگونه نیروی انسانی بهره‌ور می‌شود و یا بهره‌وری وی افزایش می‌یابد؟ سؤالی است که پاسخ آن در مؤسسات و سازمان‌های مختلف به‌تناسب رسالت آن‌ ها و نیازهای کارکنان گوناگون است، اگرچه ممکن است این نیازها و عوامل شبیه هم باشند، اما مطمئناً شدت و اولویت تأثیر آن‌ ها بر بهره‌وری کارکنان یکسان نیست.

شرکت تولیدی یزدباف با استعانت از مطالب فوق از بهره‌وری به‌عنوان معیاری در جهت بهبود مستمر شرایط موجود خود استفاده کرده است. بهبود ارتقای سطح بهره‌وری شرکت یزدباف از راه‌های مختلفی امکان‌پذیر است. شناخت عوامل مؤثر بر ارتقای بهره‌وری و میزان تأثیر آن‌ ها مقدمه لازم درراه دستیابی به مکانیزم­ های ارتقای بهره‌وری است. این عوامل طیف وسیعی دارد که می‌توان آن‌ ها را به‌طورکلی به دودسته عوامل بیرونی، عوامل درونی تقسیم‌بندی کرد. در میان عوامل درونی، امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری شرکت وجود دارد و یکی از مهم‌ترین عوامل نرم‌افزاری تأثیرگذار در بهره‌وری، عامل نیروی انسانی شاغل در سازمان‌هاست. بهبود در عملکرد نیروی انسانی از طریق ایجاد سیستم‌های انگیزشی و برنامه‌های آموزشی ونیز اجرای طرح‌های تعدیل نیروی انسانی، درصورتی‌که در یک چهارچوب هدف‌دار و قانونمند هدایت شود می‌تواند سطح بهره‌وری نیروی انسانی را افزایش دهد.

یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر بهره‌وری، نیروی انسانی می‌باشد که رشد آن موجب افزایش بهره‌وری و رکود آن موجب کاهش بهره‌وری می‌گردد. حتی اگر سایر عوامل نیز در مسیر توسعه قرار داشته باشند، بدون رشد نیروی انسانی نمی‌توان شاهد افزایش بهره‌وری بود. یکی از مهم‌ترین محرک‌های طرح افزایش تولید و بهره‌وری در نیروی انسانی، طرح پاداش افزایش تولید می‌باشد که نسبت مستقیمی با بهبود کارایی و بهره‌وری کارکنان دارد. اینکه چه عواملی بر طرح پاداش افزایش تولید مؤثر هست مسئله‌ای است که در تحقیق حاضر با آن مواجه هستیم و با انجام این فرایند به دنبال تحقق آن می‌باشیم.

۱-3. ضرورت و اهمیت تحقیق

در چند سال گذشته مقوله بهره‌وری درجای جای میهن اسلامی با به شکل‌هایی گوناگون مطرح بوده است برنامه‌های رادیو و تلویزیونی به تبیین مفهوم بهره‌وری اهتمام ورزیده‌اند. دانشگاه‌ها در کنار مراکز آموزش مدیریت برای انتقال معنی و کاربرد روش‌های بهره‌وری دوره‌هایی ترتیب داده‌اند. اخیراً بعضی مراکز دوره کارشناسی ارشد بهره‌وری را پرکرده‌اند. در همین سال‌ها کتاب‌ها و مقوله‌هایی که مستقیم یا غیرمستقیم به بهره‌وری مربوط می‌شوند ترجمه، تألیف و منتشرشده است. به‌علاوه پوسترها و تراکت‌هایی برای القای ارزش بهره‌وری در کنار خیابان‌ها در معرض دید عموم قرارگرفته است. (کرباسیان، ۱۳۷۵)

هرچند بعید است این اقدامات در بهبود و ارتقای بهره‌وری افراد، ترجمان‌ها، سازمان‌ها، مؤسسات و مجموعه‌های اجتماعی با هر نام ونشان تأثیری چشم افزا گذاشته باشد. ولی بدون تردید توجیهی برای دایر شدن آن‌ ها بوده است. با توجه به تبصره ۳۵ قانون بودجه ۱۳۷۵ که دستگاه‌های اجرایی کشور را به تخصیص حداقل ۵ درصد از بودجه‌شان برای افزایش بهره‌وری خود موظف می‌سازد اضافه شدن بر تعداد واحدهای رسمی مسئول ارتقای بهره‌وری سازمان‌ها درحالی‌که کمیته‌ها، گروه‌ها، شوراها و نظایر آن‌ ها نیز برای همین منظور تشکیل خواهند شد قابل‌تصور است (رحمان سرشت، ۱۳۷۵).

همه فعالیت‌های ذکرشده به‌منظور توسعه بهره‌وری و بهبود مصرف منابع صورت می‌پذیرد، چراکه در صورت بهره‌ور بودن سیستم، از منابع موجود بهترین استفاده صورت خواهد گرفت و هدر داد منابع حداقل می‌گردد. همچنین اتلاف انرژی کارکنان، مدیریت سازمان و… نیز صورت نمی‌پذیرد. بهره‌وری موجب رسیدن به اهداف با صرف زمان و هزینه کمتر می‌گردد. با توجه به اهمیت بهره‌وری، مطالعه نیروی انسانی به‌عنوان عامل مؤثر بهره‌ور بودن سیستم ضرورت ویژه‌ای دارد. بخصوص در کارخانه‌های صنعت نساجی که رقبای چینی و ترکیه‌ای با محصولات باکیفیت و ارزان‌تر کالاهای خود را تولید می‌نمایند. چنانچه سیستم نتواند بهره‌وری خود را افزایش دهد، محکوم‌به شکست است. به همین منظور مطالعه عوامل مؤثر بر طرح پاداش افزایش تولید به‌عنوان عاملی در بهبود بهره‌وری کارکنان در کارخانه یزدباف در این تحقیق صورت می‌پذیرد.

۱-4. اهداف تحقیق

در پژوهش حاضر هدف اصلی بررسی عوامل مؤثر بر « طرح پاداش افزایش تولید» می‌باشد. هدف کاربردی ما این است که نتایج بررسی حاضر به‌وسیله‌ی خبرگان و مدیران صنعت تولید به کار گرفته شود تا به این طریق آن‌ ها بتوانند کارکنان خود را تشویق به بالا بردن هرچه بیشتر کیفیت کارایی خودنمایند و این پدیده‌ی نسبتاً نوپا در ایران، به شکوفایی برسد.

۱-4-1. اهداف کلی تحقیق

۱-شناسایی عوامل مؤثر برافزایش تولید.

۲- غربالگری عوامل مؤثر برافزایش تولید.

۳-اولویت‌بندی عوامل مؤثر برافزایش تولید.

۱-4-2. اهداف جزئی تحقیق

۱-اولویت‌بندی عوامل ایجاد انگیزه بین کارکنان.

۲-ارائه راهکار برای افزایش کیفیت و کمیت تولید.

۱-5. سؤالات تحقیق

سؤالات تحقیقی که در این تحقیق مطرح می‌شود، عبارت‌اند از:

۱. چه عواملی بر طرح پاداش افزایش تولید اثرگذار است؟

۲. عوامل شناسایی‌شده چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟

۳. کدام‌یک از عوامل پیش‌نیاز وقوع سایر عوامل هستند؟

۴. قدرت نفوذ و وابستگی عوامل چقدر است؟

۵. مدل نهایی اثرگذاری عوامل مؤثر بر طرح پاداش افزایش تولید چگونه ترسیم می‌شود؟

۶. برای بررسی مدل تعالی منابع انسانی کارخانه یزدباف چه شاخص‌هایی باید بررسی شوند؟

۷. شکاف بین وضع موجود و وضع مطلوب در کارخانه در چه شاخص‌هایی بیشتر نمایان است؟

۱-6 قلمرو تحقیق

قلمرو تحقیق از سه قسمت قلمرو موضوعی، قلمرو مکانی و قلمرو زمانی تشکیل‌شده است که به بیان هرکدام می‌پردازیم.

۱-6-1 قلمرو موضوعی

موضوع این تحقیق آسیب‌شناسی طرح پاداش افزایش تولید با رویکرد مدل تعالی منابع انسانی با بهره گرفتن از دلفی فازی و روش مدل‌سازی ساختاری تفسیری می‌باشد. بنابراین در این پایان‌نامه با توجه به موضوع مطالعاتی در مورد: بهره‌وری، طرح پاداش افزایش تولید، مدل تعالی منابع انسانی و مدل تفسیری ساختاری در حوزه منابع انسانی صورت گرفته است.

۱-6-2- قلمرو مکانی

قلمرو مکانی این تحقیق کارخانه یزد باف می‌باشد.

۱-6-3- قلمرو زمانی

این تحقیق در اوایل سال ۱۳۹۳ شروع گردید و تا اواخر آذرماه سال جاری به طول انجامید.

۱-7. روش تحقیق

۱-7-1 نوع مطالعه و روش پاسخ‌گویی به سؤالات تحقیق

برخی را عقیده بر این است که علم، همان روش است. درهرحال می‌توان به‌خوبی پذیرفت که هیچ علمی فاقد روش نیست و دست آوردهای هر پژوهش علمی به همان نسبت حائز ارزش‌اند که با روش‌هایی درست اخذشده باشند (ساروخانی، ۱۳۸۲). باید اذعان نمود دستیابی به هدف‌های علم یا شناخت علمی میسر نخواهد شد، مگر زمانی که با روش‌شناسی درست صورت‌پذیرید (خاکی، ۱۳۸۲) (بازرگان و دیگران، ۱۳۸۶).

هدف از تحقیق کاربردی، کشف دانش تازه‌ای است که کاربرد مشخصی را درباره‌ی فرآورده یا فرایندی را در واقعیت دنبال کند (خاکی، ۱۳۸۳، ۹۴).

مطالعات میدانی بررسی‌های علمی غیرآزمایشی هستند که هدفشان کشف روابط و تعامل بین متغیرهای جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و آموزشی در ساختار اجتماعی واقعی است و در این تحقیق نیز، مانند بیشتر پژوهش‌های علوم انسانی هدف اصلی از انجام پژوهش، بررسی یک موضوع به روش «میدانی» است؛ و ازاین‌جهت که نتایج مورد انتظار تحقیق حاضر را، می‌توان در فرایند ارتقای بینش کارکنان و مدیران درزمینه‌ی ارتقاء سطح کیفیت تولید خود به خدمت گرفت، می‌توان گفت پژوهش حاضر، ازنظر هدف در حیطه پژوهش‌های «کاربردی» جای دارد. از سوی دیگر با توجه به اینکه در این پژوهش از روش‌های مطالعه‌ی کتابخانه‌ای و نیز روش‌های میدانی نظیر پرسشنامه استفاده‌شده است، می‌توان بیان کرد که پژوهش حاضر بر اساس ماهیت و روش گردآوری داده‌ها، یک «پژوهش تحلیلی- ریاضی و پیمایشی» است.

همچنین این پژوهش ازآنجایی‌که به بررسی داده‌های مرتبط در برهه‌ای از زمان می‌پردازد، از نوع مقطعی محسوب می‌گردد.

۱-7-2. ابزار گردآوری داده‌ها

در این پژوهش برای پوشش مباحث تئوریک تحقیق از کتب تخصصی و عمومی، مقالات و نشریات و سایت‌های اینترنتی و همچنین از پایان‌نامه‌ها و همچنین از روش مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته و در بخش پیمایشی از پرسشنامه دلفی و مدل‌سازی ساختاری تفسیری و بهره‌گیری از نظرات افراد خبره و همچنین کارکنان شرکت یزدباف استفاده‌شده است.

۱-7-3. ابزار تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و نتایج

در این تحقیق از روش دلفی فازی و روش مدل‌سازی ساختاری تفسیری برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های جمع‌ آوری‌شده استفاده‌شده است.

۱-7-4. گام‌های لازم برای اجرای تحقیق

• شناسایی عوامل اصلی مؤثر برافزایش تولید
• غربالگری عوامل با بهره گرفتن از روش دلفی فازی
• ارزیابی رابطه بین عوامل مربوطه
• ترسیم مدل اثرگذاری عوامل مؤثر برافزایش تولید با بهره گرفتن از روش مدل‌سازی ساختاری تفسیری
• ارزیابی وضعیت موجود و مطلوب بر اساس شاخص‌های مدل تعالی منابع انسانی
• ترسیم نمودارهای وضعیت و مقایسه آن‌ ها
• نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها

۱-8. تعریف واژگان کلیدی

مفهوم تعالی سازمانی: تعالی در لغت‌نامه دهخدا به معنی بلند شدن و برآمدن، در لغت‌نامه آکسفورد به معنی بالاترین حد کیفیت و در لغت‌نامه و بستر به معنی فضیلت، برتری و ویژگی برجسته تعریف‌شده است. باوجود کاربرد گسترده این واژه در سازمان‌ها، تاکنون تعاریف منسجم و جامعی از واژه تعالی در ادبیات مدیریت ارائه نگردیده است. هرچند محققین زیادی در این زمینه اقدام به پژوهش نموده و مدل‌های گوناگونی نیز ارائه گردیده، اما به نظر می‌رسد جایگاه یک تعریف علمی در این زمینه خالی است. آنچه اغلب بر آن اتفاق‌نظر وجود دارد این است که تعالی در تداوم مسیر کیفیت بوده و آن را تکمیل نموده است (اسمیت، ۲۰۰۶).

مدل تعالی سازمانی EFQM: مدل‌های تعالی سازمانی یا سرآمدی، به‌عنوان ابزاری قوی برای سنجش میزان استقرار سیستم­های در سازمان‌های مختلف به کار گرفته می‌شوند. با به‌کارگیری این مدل‌ها، ضمن اینکه یک سازمان می‌تواند میزان موفقیت خود را در اجرای برنامه‌های بهبود در مقاطع مختلف زمانی مورد ارزیابی قرار می‌دهد، می‌تواند عملکرد خود را با سایر سازمان‌ها به‌ویژه با بهترین آن‌ ها نیز مقایسه کند. این مدل‌ها می‌آموزند که برتری سازمان‌ها یک برداشت نظری و تئوریک نیست، بلکه به دست آوردن و ارائه نتایج ملموس و قابل‌مشاهده‌ای است که مبتنی بر شواهد بوده و پایداری و دوام داشته باشد. یک سازمان زمانی می‌تواند به برتری دست یابد که توجه خود را به‌تمامی ابعاد معطوف دارد (فیض اللهی، ۱۳۸۹).

مدل تعالی منابع انسانی: مدل تعالی منابع انسانی دارای دو بخش است. بخش اول «توانمند سازها» و بخش دوم «نتایج» هستند. توانمند سازها حوزه‌های منابع انسانی یک سازمان را حمایت و یکپارچه می‌کنند و « نتایج» آنچه را که یک سازمان در حوزه منابع انسانی و عملکرد سازمانی به دست می‌آورد را پوشش می‌دهند. نتایج براثر حمایت توانمند سازها به دست می‌آیند و توامندسازها با گرفتن بازخورد از نتایج بهبود می‌یابند. مدل دارای یک چرخه یادگیری و نوآوری است که کمک می‌کند تا توانمند سازها بهبودیافته و درنتیجه، بهبود نتایج حاصل شود. (پورصادق، ناصر و همکاران،۱۳۸۹)

آسیب‌شناسی یا پاتولوژی: مقوله آسیب‌شناسی سازمانی ((فرایند استفاده از مفاهیم و روش‌های علوم رفتاری، به‌منظور تعریف و توصیف وضع موجود سازمان‌ها و یافتن راه‌هایی بر پی افزایش اثربخشی آن‌ ها می‌باشد.)) (هریسون، ۲۰۰۳

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                  صفحه

فصل اول کلیات پژوهش 1

1-1- مقدمه. 2

1-2-تعریف مسئله. 2

1-3- بیان مسئله پژوهش. 3

1-4- ضرورت و اهمیت پژوهش. 5

1-5- اهداف پژوهش. 6

1-6-سوالات پژوهش. 6

1-7-روش پژوهش. 7

1-8- قلمرو زمانی پژوهش. 7

1-9- قلمرو مکانی پژوهش. 7

1-10- قلمرو موضوعی پژوهش. 7

1-11- جامعه آماری و روش نمونه گیری. 7

1-12-ابزار و روش گردآوری داده ­ها. 8

1-13- روش تحلیل داده ­ها. 8

1-14- شرح واژه ­ها و اصطلاحات به کار رفته در پژوهش. 8

1-14-1-سیستم شناسایی از طریق فرکانس­های رادیویی. 8

1-14-2- قاچاق. 9

1-14-3- امکان­سنجی. 9

فصل دوم تاریخچه و ادبیات موضوعی پژوهش 10

2-1- مقدمه. 11

2-2-شناسایی از طریق امواج رادیویی : بررسی ادبیات موضوع و تاریخچه   11

2-3- سیستم­های شناسایی. 14

2-3-1- سیستم­های شناسایی مبتنی بر RFID.. 16

2-4-مقایسه سیستم­های شناسایی مبتنی بر بارکد و سیستم­های شناسایی مبتنی بر RFID.. 17

2-5-اجزای اصلی سیستم­های مبتنی بر RFID و نحوه عملکرد آن. 19

2-5-1- تگ یا برچسب یا شناسه. 19

2-5-1-1- فرکانس­های تگ. 20

2-5-1-2- اشکال تگهای RFID.. 23

2-5-1-3- دسته­بندی تگهای RFID.. 24

2-5-2- داده­خوان یا برچسب یا قرائت­گر. 26

2-5-3- نرم­افزار مدیریت اطلاعات و بانک اطلاعاتی یا زیر سیستم پردازش داده یا میان­افزار. 27

2-5-4-آنتن. 27

2-6- چگونگی عملکرد. 28

2-7-کارایی RFID در بنادر. 29

2-7-1-اطلاعات. 29

2-7-2-بازرسی. 31

2-7-3-حوزه میان­راه­ها. 32

2-7-4-حوزه برنامه ­ریزی. 34

2-7-5-حوزه امنیت. 35

2-7-6-حوزه مدیریت محوطه و بارگیری. 37

2-8-مزایای شناسایی از طریق امواج رادیویی. 38

2-8-1-مزیت­های مستقیم:. 38

2-8-2-مزیت­های غیرمستقیم:. 38

2-9-مشکلات و چالش­­های شناسایی از طریق امواج رادیویی. 38

2-9-1-تطابق تکنولوژی. 39

2-9-2-هزینه­ های سرمایه ­گذاری. 39

2-9-3-چالش­های مرسوم و کلی. 39

2-9-3-مسائل زیست­محیطی. 40

2-9-4-اهمیت سهامداران. 40

2-9-5-مسائل مشتری. 40

2-9-6-قیمت بالا. 41

2-9-7-تداخل. 41

2-9-8-مسئله ایمنی. 41

2-9-9-مشکلات اجتماعی. 42

2-9-10-عدم وجود استانداردها. 42

2-10-آینده شناسایی از طریق امواج رادیویی. 42

2-11-رادیوشناسه در ایران. 43

2-12-RFID در زنجیره تامین. 48

2-13- امکان­سنجی. 51

2-13-1- بعد فنی. 52

2-13-2- بعد مالی و اقتصادی. 53

2-13-3- بعد نیروی انسانی. 54

2-14- قاچاق کالا. 54

2-14-1- انواع قاچاق کالا. 55

2-15- پیشینه پژوهش. 58

2-15-1- پژوهش­های داخلی. 58

 

2-15-2- پژوهش­های خارجی. 60

فصل سوم روش پژوهش 63

3-1-مقدمه. 64

3-2- روش پژوهش. 65

3-3- قلمرو زمانی  پژوهش. 66

3-4- جامعه آماری. 66

3-6- ابزارهای گردآوری داده ­های پژوهش. 66

3-7- مقیاس و طیف اندازه گیری پژوهش. 68

3-7-1- مقیاس­ها. 68

3-7-2- طیف­ها. 68

3-8- روایی یا اعتبار ابزار اندازه ­گیری. 69

3-9-پایایی. 69

3-10- روش­های تحلیل داده ­ها. 70

فصل چهارم تحلیل داده ­ها 71

4-1-مقدمه. 72

4-2- روش­های آماری توصیفی. 72

4-3- نتایج تحلیل داده ­ها. 72

4-3-1-تحلیل داده ­ها از نظر فنی:. 73

4-3-2-تحلیل داده ­ها از نظر مالی و اقتصادی. 75

4-3-3-تحلیل داده ­ها از نظرنیروی انسانی. 77

4-4- تکنیک AHP. 79

4-4-1-  اولویت­ بندی ابعاد امکان­سنجی. 79

4-4-2-  اولویت­ بندی شاخص ­های بعد فنی. 79

4-4-3- اولویت­ بندی شاخص ­های بعد مالی و اقتصادی. 81

4-4-4-  اولویت­ بندی شاخص ­های بعد نیروی انسانی. 82

فصل پنجم نتیجه ­گیری و پیشنهادها 84

5-1-مقدمه. 85

5-2- تفسیر نتایج آزمون. 85

5-2-1- اولویت­ بندی ابعاد امکان­سنجی. 85

5-2-1-نتیجه تحلیل اطلاعات از دیدگاه فنی. 86

5-2-2-نتیجه تحلیل اطلاعات از دیدگاه مالی و اقتصادی. 87

5-2-3-نتیجه تحلیل اطلاعات از دیدگاه نیروی انسانی. 88

5-3- پیشنهادهایی برای پژوهش­های آینده. 89

5-4- محدودیت­های پژوهش. 90

پیوست­ها…………………………………………………………………………………………………………………97

پیوست  1 – پرسشنامه اول. 98

پیوست2 – پرسشنامه AHP. 101

• مقدمه

فناوری RFID[1](شناسایی از طریق فرکانس­های رادیویی )مشتمل بر یک سیستم ردیابی است که در آن به طور معمول از تگ­[2]ها ( تراشه­های الکترونیکی که روی محصول یا بسته­بندی آن قرار می­گیرند) جهت انتقال داده ­ها به یک گیرنده­ی بی­سیم با قابلیت اتصال به کامپیوتر استفاده می­ شود. در سال­های اخیر ، با توجه به پیشرفت­های حاصل در این زمینه و ارزان­سازی و کوچک شدن ابعاد تگ­های RFID، کاربردهای این فناوری به ویژه در ردیابی محصولات تجاری گسترش فراوانی یافته است و در بسیاری از کاربردها در حال جایگزین شدن به جای سیستم­های بارکد است. بر اساس مطالعات وو در سال 2005 RFID جزو ده تکنولوژی اصلی فناوری اطلاعات در جهان محسوب گردیده است (Wu,2005).معینی در سال 2006 از RFID به عنوان موفقترین تکنولوژی در تاریخ زنجیره تامین خرده­فروشی یاد نموده است (Moeeni,2006). در این فصل به شرح بیان مسئله پژوهش اهداف این پژوهش، سوالات پژوهش، اهمیت و ضرورت پژوهش، کاربرد نتایج پژوهش ، قلمرو پژوهش و روش پژوهش پرداخته میشود.

1-2-تعریف مسئله

 تکنولوژی RFID، یک روش در حال پیدایش در مقایسه با سیستم بارکد است و از شبکه­ های سنسوری برای مشخص کردن اشیا به وسیله امواج فرکانس رادیویی استفاده می­ کند. نوآوری­های تکاملی ایجاد شده است و انتظار می رود که این تکنولوژی به دلیل ذخیره اطلاعات، قابلیت بازیابی و روش های تحلیل داده ­ها جایگزین تکنولوژی بارکد شود این تکنولوژی در صنایع زیادی استفاده می­ شود، نظیر زمان­بندی مسابقه، کنترل پاسپورت، حمل و نقل و غیره (برازنده ، 1389). لذا RFID در بخش­های مختلفی مثل بخش مدارک پزشکی و یا حتی مدارک کتابخانه ای در کتابخانه ­ها یا بنگاه­های سازمانی مثمر ثمر بوده و راهگشا خواهد بود. RFID در حمل و نقل و تولید از اواسط دهه 80 به طور موفق استفاده شده است و کاربرد آن به سرعت با کاهش هزینه­ها و شناسایی مزایای رو به رشد است (پیشداد، کریم پور، 1387).در راستای اهمیت مفهوم حضور کامپیوتری در همه­جا برچسب­های شناسایی با کمک فرکانس رادیویی می توانند رابطه متقابل ما با ساختارهای پردازشی را حتی در برخی موارد درونی نیز تغییر دهند. این فواید سرمایه­گزاران، مخترعین و تولیدکنندگان را ترغیب می کند تا شناسایی با کمک فرکانس رادیویی را برای حوزه وسیعی از کاربردها توسعه دهند. برچسبهای شناسایی با کمک فرکانس رادیویی می توانند به ما کمک کنند تا با محموله­های تقلبی مقابله کنیم (Langheinrich,2009). این پژوهش سعی دارد تا امکان پیاده­سازی فناوری RFID در مبارزه با قاچاق کالا را بسنجد تا محققین و همچنین تصمیم­ گیران در زمینه مبارزه با قاچاق کالا بتوانند از آن به عنوان منبعی قابل ارجاع برای پژوهش­های آینده خود استفاده کنند.

1-3- بیان مسئله پژوهش

قاچاق پدیده­ای است که کم و بیش تمام کشورهای دنیا با آن مواجه هستند، ولی وسعت و عمق آن در کشورهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای توسعه یافته است به طوری که در برخی از کشورهای در حال توسعه، قاچاق بخش مهمی از فعالیت­های اقتصادی جامعه را در بر می­گیرد (حاجی­نژاد، 1379) وجود و گسترش قاچاق، عملکرد اقتصادی کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد. اولین اثر قاچاق، تاثیر منفی آن بر درآمدهای دولت است و این پدیده بخشی از درآمدهای دولت را تحت تاثیر قرار داده و موجب کاهش آن  می­ شود. کاهش درآمدهای دولت نیز کمیت و کیفیت عرضه کالاها و خدمات عمومی را در جامعه پایین می­آورد. این کارکرد می ­تواند سیاست­های تولیدی و توزیعی دولت را در عمل با مشکلات جدی مواجه سازد (پژویان، مداح، 1385).

قاچاق کالا در ایران از حجم بالایی برخوردار است به گونه­ ای که بسیاری از مناطق کشور را در بر گرفته و  و آثار سوئی نیز بر اقتصاد کشور برجای گذاشته است. طبق آمار رسمی ستاد مبارزه با قاچاق کالا میزان قاچاق کالا در سال 1389 برابر43/14 میلیارد دلار برآورد شده است که یکی از چالش­های مهم پیش رو برای دولت و کشور ما است. اقتصادهایی که با فراوانی بالا و تعدد قاچاق روبرو هستند با ناکارآمدی در در کنترل مناسبات توزیعی و تولیدی خود مواجه هستند. قاچاق کالا به نظام اطلاعات اقتصادی کشورها نیز آسیب می رساند و امکان برنامه ­ریزی برای رشد بلندمدت را از بین می­برد. از سوی دیگر، باعث کاهش درآمدهای دولت و به هم خوردن تعادل میان بخش های تولیدی، بازرگانی و عرضه کالا می­ شود(قلی زاده و دیگران، 1390). هم اکنون وزارت صنعت، معدن و تجارت در طرحی موسوم به طرح شبنم برای مبارزه با کالای قاچاق از بارکد­های دوبعدی استفاده می کند. برچسب شبنم دارای یک بارکد دوبعدی منحصر به فرد است که روی هر قلم کالا درج می‌شود و حاوی اطلاعات کامل درباره کالا بوده و قابلیت استعلام اصالت کالا از طریق گوشی تلفن همراه دوربین‌دار و نرم­افزار مربوطه، پیامک و … را دارا است . ولی به دلیل برتری های RFID  در مقایسه با بارکدهای دو بعدی این فناوری به مرور جایگزین بارکدهای دو بعدی شبنم می­ شود. این پژوهش درصدد است که امکان پیاده­سازی فناوری RFID را در مبارزه با قاچاق کالا بسنجد. بدین منظور از ابعاد متفاوتی به بررسی این موضوع پرداخته شده است. در فرایند امکان­سنجی عوامل متعددی وجود دارد و دسته­بندی­های مختلفی از این عوامل صورت گرفته است از قبیل عامل­های اقتصادی، فنی، نیروی انسانی، عملیاتی، زمانی، قانونی، قراردادی و سیاسی .اما ویژگی­های هر پروژه تعیین می­ کند که کدام عامل­ها مهم­تر هستند. قبل از اینکه اقدام به ایجاد و پیاده­سازی سیستم RFID شود باید امکان­ پذیر بودن استقرار آن در شبکه  مورد ارزیابی قرار گیرد یعنی اطمینان داشته باشیم که پروژه در محیط­های فنی، اقتصادی، مالی و نیروی انسانی می ­تواند فعالیت کند.امکان­ پذیری فنی در رابطه با در دسترس بودن سخت­افزارها، نرم­افزارها و آگاهی از چگونگی توسعه سیستم RFID برای جوابگویی نیاز کاربران را شامل میشود. امکان­ پذیری اقتصادی و مالی اشاره دارد به قابل قبول بودن هزینه توسعه سیستم RFID، از نظر قوانین عمومی هزینه توسعه سیستم RFID و بکارگیری آن باید از سودی که می­توان از طریق مبارزه  با  قاچاق  کالا بدست آورد کمتر نباشد.امکان­ پذیری نیروی انسانی در رابطه با تاثیر افراد  بر روی سیستم RFID و بالعکس و تاثیر RFID بر روی افرادی که قرار است با سیستم کار کنند، بحث میکند. اگر افراد از استفاده از RFID اجتناب کنند توسعه RFID خدشه دار خواهد شد.

1-4- ضرورت و اهمیت پژوهش

امروزه ضرورت شناسایی خودکار عناصر  و گردآوری داده های مرتبط با آنان بدون نیاز به دخالت انسان جهت ورود اطلاعات در بسیاری از عرصه ­های صنعتی، علمی، خدماتی و اجتماعی احساس میشود. در پاسخ به این نیاز تاکنون فناوری­های متعددی طراحی و پیاده­سازی شده است. یکی از جدیدترین مباحث مورد بحث دانشمندان جهت شناسایی افراد یا کالاها، استفاده از سیستم شناسایی با کمک فرکانس رادیویی است (Langheinrich,2009). این فناوری با قابلیت­های بی­نظیر خود از زمان ورود به عرصه کنونی بیش از سایر فناوری­های شناسایی مورد توجه قرار گرفته و تحول عظیمی در دنیای امروز پدید آورده است تا آنجا که به عنوان یک انقلاب در عصر حاضر شناخته شده است(مقدسی، سبحان منش،1388).

در راستای اهمیت مفهوم حضور کامپیوتری در همه جا برچسب­های شناسایی با کمک فرکانس رادیویی می توانند رابطه متقابل ما با ساختارهای پردازشی را حتی در برخی موارد درونی نیز تغییر دهند. این فواید سرمایه­گزاران، مخترعین و تولیدکنندگان را ترغیب می­ کند تا شناسایی با کمک فرکانس رادیویی را برای حوزه وسیعی از کاربردها توسعه دهند. برچسب­های شناسایی با کمک فرکانس رادیویی می­توانند به ما کمک کنند تا با محموله­های تقلبی مقابله کنیم (Langheinrich,2009). با توجه به موقعیت حساس کنونی و حجم بالای قاچاق در ایران، نظارت بر کالاهای وارداتی یکی از حوزه هایی است که نیاز به استفاده از چنین فناوری به منظور ردیابی و اصالت­سنجی کالاهای وارداتی در آن احساس می­ شود.

 1-5- اهداف پژوهش

عمده­ترین هدف پژوهش تدوین و معرفی تکنولوژی شناسایی با کمک فرکانس رادیویی و امکان­سنجی پیاده­سازی این فناوری در مبارزه با قاچاق کالا است و از نظر کلی اهداف پژوهش به دو بخش اهداف اصلی و اهداف فرعی تقسیم می­ شود.

vهدف اصلی

1. امکان­سنجی پیاده­سازی فناوری RFID در مبارزه با قاچاق کالا

vاهداف فرعی

1. امکان­سنجی ابعاد فنی موثر در پیاده­سازی فناوری RFID در مبارزه با قاچاق کالا
2. امکان­سنجی ابعاد مالی و اقتصادی موثر در پیاده­سازی فناوری RFID در مبارزه با قاچاق کالا
3. امکان­سنجی ابعاد نیروی انسانی موثر در پیاده­سازی فناوری RFID در مبارزه با قاچاق کالا
4. اولویت­ بندی ابعاد موثر در پیاده­سازی فناوری RFID در مبارزه با قاچاق کالا

1-6-سوالات پژوهش

1. پیاده­سازی فناوری RFID در مبارزه با قاچاق کالا از بعد فنی تا چه میزان امکان­ پذیر است؟
2. پیاده­سازی فناوری RFID در مبارزه با قاچاق کالا از بعد مالی و اقتصادی تا چه میزان امکان­ پذیر است؟
3. پیاده­سازی فناوری RFID در مبارزه با قاچاق کالا از بعد نیروی انسانی تا چه میزان امکان­ پذیر است؟

 

1-7-روش پژوهش

پژوهش حاضر از نظر نوع توصیفی -پیمایشی و از نظر هدف کاربردی است، که هدف از آن توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. به عبارت دیگر تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد علمی دانش ، هدایت می­ شود(سرمد و دیگران 1381،ص 79).

در روش توصیفی هدف پژوهش توصیف جز به جز یک موقعیت یا یک رشته شرایط است. هدف از این پژوهش، پاسخگویی به پرسش­هایی مانند”چقدر” است. روش پیمایشی روشی برای به دست­آوردن اطلاعاتی درباره دیدگاه ­ها، باورها، نظرات، رفتارهای اعضای یک جامعه آماری از راه انجام پژوهش است. (خاکی ،1382، ص 211).

1-8- قلمرو زمانی پژوهش

این پژوهش از نظر زمانی مقطعی است و نیمه دوم سال 1391 را در برمی­گیرد.

1-9- قلمرو مکانی پژوهش

 قلمرو مکانی این تحقیق بخش مبارزه با قاچاق کالای وزارت صنعت، معدن و تجارت و شرکت خدمات انفورماتیک راهبر می­باشد.

1-10- قلمرو موضوعی پژوهش

قلمرو موضوعی پژوهش متمرکز بر بررسی امکان­سنجی پیاده­سازی فناوری RFID در مبارزه با قاچاق کالا است.

1-11- جامعه آماری و روش نمونه گیری

جامعه آماری این تحقیق تمامی کارشناسان وزارت صنعت، معدن وتجارت و شرکت خدمات انفورماتیک راهبر است و واحد تحلیل آماری نیز کارشناسان خبره در زمینه مبارزه با قاچاق کالا می­باشند. در پژوهش حاضر تمامی جامعه مورد بررسی قرار گرفته است.

1-12-ابزار و روش گردآوری داده ­ها

در این پژوهش برای جمع­آوری اطلاعات مربوط به پاسخگویی به سوالات به طور عمده از روش میدانی استفاده شده است و همچنین در تدوین سوالات پژوهش و شاخص ­ها از روش­های کتابخانه­ای (مطالعه کتاب­ها، مقالات، مجلات، طرح­های پژوهشی و بانک­های اطلاعاتی اینترنتی) استفاده شده است.

جهت کسب اطلاعات مورد نظر از جامعه آماری و با هدف پاسخگویی به سوالات پژوهش از تکنیک­ها و ابزارهای مختلفی مانند پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده استفاده می­ شود، که پژوهش حاضر پرسشنامه و مصاحبه را برای جمع­آوری اطلاعات مورد استفاده قرار داده است.

1-13- روش تحلیل داده ­ها

به طور کلی در تحلیل داده ­ها یک بعد کمی وجود دارد که از طریق محاسبات آماری خاص صورت می­پذیرد و یک بعد کیفی آن که تحلیل­ها، استدلالات و استنتاج­هایی است که بر اساس نتایج محاسبات آمار صورت می­پذیرد تا بتوان در نهایت به جامعه تعمیم داد. در این پژوهش بر حسب نوع  اطلاعات و هدف مورد نظر از آمار توصیفی استفاده می­ شود.

آمارتوصیفی: شامل محاسبه شاخص ­های گرایش مرکزی و پراکندگی اعم از جداول فراوانی، میانگین­ها، نسبت­ها، درصد تغییرات و همچنین رسم نمودارهای هر یک از سوالات است.

1-14- شرح واژه ­ها و اصطلاحات به کار رفته در پژوهش

1-14-1-سیستم شناسایی از طریق فرکانس­های رادیویی

تعریف نظری: به سیستمی گفته میشود که در آن یک وسیله الکتریکی با بهره گرفتن از فرکانس­های رادیویی یا امواج الکترومغناطیسی با شناسه­ای که به­ یک کالا الصاق شده است ارتباط برقرار کند(سبحان منش و مقدسی، 1388) فناوری RFID به سرعت به یک فناوری کلیدی و موثر در عرصه صنعت و خدمات امروزی تبدیل شده است. تا آنجا که این فناوری به عنوان انقلابی در عرصه شناسایی اجسام شناخته می­ شود. این تکنولوژی شناخت اتوماتیک و بدون تماس با اشیا را با بهره گرفتن از امواج رادیویی، بدون نیاز به دید متقابل (اسکن از فاصله نزدیک و روبرو) برای انتقال اطلاعات مربوط ممکن می­سازد(Ralf Drauz,2006).

تعریف عملیاتی:RFID  مخفف سه واژه Radio Frequency Identification به معنای تشخیص با بهره گرفتن از فرکانس رادیویی است. شناسایی اجسام توسط فناوری RFID با بهره گرفتن از یک سری تگ نصب شده بر روی آنها و کدهای شناسایی از راه دور ذخیره و بازیافت می­ شود. تگهای مزبور اشیا کوچکی در اشکال مختلف هستند که قابلیت اتصال با جاگذاری در اجسام را داشته و در داخل خود دارای تراشه الکترونیکی و آنتن جهت دریافت یا ارسال امواج رادیویی به فرستنده و گیرنده RFID می­باشند.

1-14-2- قاچاق

قاچاق به کالاهایی اطلاق میشود که صاحبان آن می خواهند به طور مخفیانه و با عناوین تقلبی، کالای خود را بدون پرداخت عوارض گمرکی از گمرک خارج نمایند(بیابانی و سلطانی، 86)

1-14-3- امکان­سنجی