مقدمه

مسئله­های زمان­بندی و برنامه ­ریزی، سازگارسازی و هماهنگ نمودن مجموعه ­ای از نهاد­ها مانند رخدادها، فعالیت­ها، افراد، ابزار و دستگاه­ها، خودروها، مکان­ها و مانند این­ها در یک الگوی مکان- زمان است. در این دسته از مسئله­ها هدف این است که منابع در دسترس به بهترین روش ممکن مورد بهره ­برداری قرار گیرند و محدودیت­ها و شرایط موجود مورد توجه قرار گرفته و برآورده شوند (مسعودیان و استکی، 1388). مسائل زمان­بندی ماهیتاً مسائل پویایی بوده و لحاظ نمودن انواع انعطاف پذیری­ها منجر به رفع مشکلات گلوگاهی، بهبود عملکرد سیستم و ایجاد مزیت رقابتی می­شوند (نهاوندی و عباسیان، 1389). زمان­بندی کلاس­ها در سطح دانشگاه بسیار پیچیده است، این بدان علت است که در زمان­بندی کلاس­های دانشگاه، عامل­های زیادی اثرگذار هستند و شمار و انواع زیادی از محدودیت­ها نیز باید برآورده شوند (بابایی زاده، 1390).

در این مسئله­ها سعی بر این است که مجموعه ­ای از منابع معین، متشکل از کلاس­ها، اساتید دروس تحت شرایط خاص به مجموعه ­ای از ساعت­های درسی اختصاص یابد. بنابراین، لزوم در نظر گرفتن متغیر­های متناظر با دروس، اساتید، کلاس­ها، روزهای هفته و ساعات قابل برنامه ­ریزی در روز سبب می­شود که با یک مسئله برنامه ­ریزی ریاضی از نوع برنامه ­ریزی غیر­خطی صفر و یک مواجه باشیم که حتی نرم افزار­های قوی نیز نمی­توانند آن را در زمان کم حل کنند، بنابراین الگوریتم­های فراابتکاری مورد توجه قرار گرفته­اند که بتوانند مسائل بهینه­سازی با ابعاد بزرگ را با زمان اجرای مناسب تا حدودی حل کنند (خلیلی و منصورزاده، 1385).

از میان الگوریتم­های فرا­ابتکاری الگوریتم ژنتیک یکی از قوی­ترین و پرکاربرد­ترین الگوریتم­ها در مسائل جستجو و بهینه­سازی است. یکی از دلایل محبوبیت الگوریتم­های ژنتیکی عدم نیاز به مدل ریاضی سطح بالا و پیشرفته می­باشد، این الگوریتم­ها از قانون تکامل پیروی می­ کنند. عمل تکامل توسط آمیزش کروموزوم­ها و عمل جهش بر روی آن­ها انجام می­شود و کروموزوم­هایی که دارای برازندگی بیشتری هستند شانس بیشتری برای انتقال به نسل­های بعد را دارند (مسعودیان و استکی، 1388).

1-2- بیان موضوع

با توجه به تعداد روزافزون دانشجویان، رشته­های جدید، کمبود کلاس­ها، اتاق­های کنفرانس و آزمایشگاه­ها و تعداد رو به افزایش درس­های ارائه شده برای دانشجویان، برنامه ­ریزی با محدودیت­های بسیاری برای ساخت یک جدول مناسب مواجه خواهد بود (مسعودیان و استکی، 1388).

از این رو انتخاب این موضوع با توجه به محدودیت­های بسیار زیاد،  به جهت استفاده صحیح از منابع مختلف موجود در دانشگاه­ها و مراکز آموزشی از اهمیت خاصی برخوردار است.

این پژوهش با توجه به موارد اشاره شده فوق و افزایش تعداد رشته­ها و دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد پذیرفته شده در هر نیمسال تحصیلی در دانشگاه علم و هنر یزد، با ارائه یک مدل ریاضی و حل آن با بهره گرفتن از الگوریتم ژنتیک سعی در تحقق اهداف موجود در مسئله زمان­بندی دارد.

مسئله برنامه ­ریزی دروس دانشگاهی از جمله مسائل NP-hard است که به لحاظ تاثیر عوامل بسیار و وجود محدودیت­های مختلف از مشهورترین مسائل بهینه­سازی است (راستگارامینی، 1391). یکی از دسته­های خاص مسائل زمان بندی را جدول­بندی زمانی می­نامند. جدول­بندی زمانی، در واقع زمان­بندی مجموعه ­ای از رویدادهای هم­پیوند، در کم­ترین بازه­های زمانی است به گونه­ای که منابع مورد نیاز، همزمان توسط بیش از یک رویداد استفاده نشوند (دتین و همکاران، 2009.م).

در این مسئله سعی بر این است که مجموعه ­ای از منابع معین، متشکل از کلاس­ها، اساتید و دروس تحت شرایط خاص به مجموعه ­ای از ساعت­های درسی اختصاص یابد (خلیلی و منصورزاده، 1385). با توجه به توضیحات و پیچیدگی مسئله، روش­های مختلفی برای حل این مسئله در مقالات مختلف پیشنهاد شده است (غافری، 1387)، مانند برنامه ­ریزی­های خودکار (باشی زاده، 1391) و در نظرگیری معیار­های ارزیابی نظیر ترجیحات اساتید ­(­اولویت زمانی و اولویت درسی­) و رعایت محدودیت­هایی مانند تعداد ظرفیت کلاس­ها می­باشد (راستگار­امینی، 1391).

در مسئله زمان­بندی کلاس­های دانشگاه، این محدودیت­ها به دو دسته محدودیت­های سخت و محدودیت­های نرم گروه بندی می­شوند. محدودیت­های سخت، محدودیت­هایی هستند که در هر زمان­بندی، باید رعایت شوند. اگر یک زمان­بندی، این دسته از محدودیت­ها را نقض کند، آن زمان­بندی پذیرفتنی نخواهد بود. هر چه این محدودیت­ها بیشتر برآورده شوند، زمان­بندی به دست آمده از مطلوبیت بیشتری برخوردار خواهد بود (بابایی زاده، 1390).

الگوریتم ژنتیک یکی از قوی­ترین و پرکاربردترین الگوریتم­ها در مسائل جستجو و بهینه­سازی است. یکی از دلایل محبوبیت الگوریتم­های ژنتیکی عدم نیاز به مدل ریاضی سطح بالا و پیشرفته می­باشد، این الگوریتم­ها از قانون تکامل پیروی می­ کنند. عمل تکامل توسط آمیزش کروموزوم­ها و عمل جهش بر روی آنها انجام می­شود 

و کروموزوم­هایی که دارای برازندگی بیشتری هستند، شانس بیشتری برای انتقال به نسل­های بعد را دارند یکی از دلایل محبوبیت الگوریتم­های ژنتیکی عدم نیاز به مدل ریاضی سطح بالا و پیشرفته می­باشد (مسعودیان و استکی، 1388). این الگوریتم­ها بر روی یک سری از جواب­های مسئله، به امید به دست آوردن جواب­های بهتر، قانون بقای بهترین را اعمال می­ کند. در هر نسل به کمک فرایند انتخابی متناسب با ارزش جواب­ها و تولید مثل جواب­های انتخاب شده به کمک عملگرهایی که از ژنتیک طبیعی تقلید شده ­اند، تقریباً جواب­های بهتری از جواب نهایی به دست می­آید (باوی و صالحی، 1389).

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

مسئله زمان­بندی کلاس­های دانشگاه، چالشی جدی برای مدیران دانشگاهی در هر نیم­سال تحصیلی است، زیرا در این­گونه مسائل با محدودیت­های فراوانی مواجه خواهیم بود، تمامی محققان در این زمینه اتفاق نظر دارند که مسئله جدول­های زمانی دارای فضای پاسخ نمایی بوده و مانند تمامی مسائل NP-hard  نیاز به استفاده از الگوریتم­های هوشمند جهت حل آن اجتناب ناپذیر است (غافری، 1387).

دستیابی به یک برنامه زمان­بندی پذیرفتنی که محدودیت­های سخت را برآورده نماید و بتواند محدودیت­های نرم را تا حد ممکن برآورده کند، کاری بس دشوار و بسیار زمان­بر است (بابایی زاده، 1390). در مورد محدودیت­های سخت می­توان به قوانین و مقررات آموزشی اشاره نمود که این گونه محدودیت­ها حتماً باید در نظر

 

گرفته شوند زیرا  نشان­دهنده اهمیت نحوه برنامه ­ریزی درسی می­باشد (حاجی یخچالی، 1378)، و رعایت نکردن این قوانین و مقررات به عنوان محدودیت­های سخت نشان­دهنده نامعتبر بودن برنامه درسی می­باشد (دهقانی و ذاکر تولائی، 1385 ).

بنابراین با توجه به افزایش تعداد رشته­ها و دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد پذیرفته شده در هر نیم­سال تحصیلی در دانشگاه علم و هنر یزد به برنامه­ای جامع که علاوه بر رعایت کردن محدودیت­های سخت و نرم بتواند در زمان کم جواب­های بهینه را در بهترین شرایط ایجاد کند نیاز است.

1-4-­تعریف مسئله

با توجه به مواردی از قبیل ساختار دروس دانشگاهی، انواع دروس دانشگاهی، دسترسی به منابع و دوره­های زمانی، مسئله زمان­بندی دروس دانشگاهی با هدف معین و محدودیت­های سخت و نرم تعریف خواهد شد، هدف مسئله زمان­بندی دروس، حداقل نمودن فاصله بین دو کلاس متوالی در برنامه نیمسال گروه دانشجویان است به صورتی که محدودیت­هایی از قبیل تداخل برنامه اساتید، تداخل برنامه دانشجویان، تداخل برنامه کلاس­ها، ترجیحات اساتید، تعداد جلسات مورد نیاز هر درس در هفته، وسایل و تجهیزات مورد نیاز برگزاری هر درس، ظرفیت کلاس­ها، زمان­های استفاده از کلاس­ها، دروس از پیش زمان­بندی شده و از این دست محدودیت­ها که در قوانین و مقررات آموزشی آورده شده و رعایت کردن آنها اجباری است نیز لحاظ گردند، بدین ترتیب مسئله زمان­بندی این پژوهش با در نظر گرفتن هدف و محدودیت­های مسئله به صورت یک مدل برنامه ­ریزی غیر­خطی صفر و یک (با توجه به تابع هدف و یافتن متغیرهای صفر و یکی) درآمد و برای حل این مسئله، روش ابتکاری کدنویسی در نرم افزار ریاضی MATLAB جهت رسیدن به جواب نهایی مطلوب به کار گرفته شد.

1-5-­اهداف تحقیق

هدف اصلی از اجرای این پژوهش، دسترسی به یک برنامه درسی بهینه با رعایت کردن تمامی شرایط برای مقاطع کارشناسی ارشد در دانشکده فنی­- مهندسی دانشگاه علم و هنر می­باشد. اهداف فرعی که در طول اجرای پروژه محقق گردیده به شرح ذیل است:

دستیابی به مدلی با در نظرگرفتن ترجیحات اساتید
یافتن بازه­های زمانی مناسب با رعایت کردن حداقل فاصله بین بازه ها برای دروس هر گروه
1-6-سوالات پژوهشی

در این پژوهش به سوالات زیر پاسخ داده می­شود:

 

فصل پنجم نتایج و پیشنهادات    119

5ـ1ـ مقدمه. 120

5ـ2ـ بحث و نتیجه گیری 120

5ـ3ـ بررسی و تفسیر یافته های پژوهش و آزمون فرضیات. 122

5ـ3ـ1ـ فرضیه اصلی پژوهش 122

5ـ3ـ2ـ فرضیات فرعی 124

5ـ4ـ ارائه پیشنهادات بر مبنای یافته های پژوهش 131

5ـ5ـ ارائه پیشنهادات جانبی 131

5ـ6ـ محدودیت های پژوهش 133

منابع و ماخذ   134

1ـ1ـ مقدمه
امروزه گردشگری در حیات جوامع بشری جایگاه ویژه ای دارد و این صنعت به یکی از بازیگران اصلی تجارت بین الملل تبدیل شده و از منابع درآمدی مهم بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به شمار می آید. از این رو کشورهای مختلف تلاش می کنند تا با سیاستگذاری و برنامه ریزی دقیق ضمن تقویت آثار مثبت و کاهش تأثیرات منفی آن رونق چشمگیری به جذب گردشگر ببخشند.

برای توسعه و تقویت صنعت گردشگری صرفاً وجود جاذبه ها و اماکن گردشگری کافی نیست؛ برای جذب حداکثری گردشگر نه تنها نمی توان به داشتن جاذبه اکتفاء کرد بلکه باید مجموعه عوامل، عناصر و اجزاء در کنار هم قرار گیرند تا در سایه شکل گیری اصولی نظام گردشگری، این صنعت ارزشمند اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی را مورد حمایت قرار دهند. صنعت توریسم در تمامی ابعاد یاد شده واجد منافع و محاسن فراوانی است؛ لکن به طور کلی توجه به موضوع توریسم می تواند در برگیرنده منافع زیر باشد:

ایجاد درآمد و تقویت تولید ناخالص ملی که این معیار، اهمیت نسبی صنعتی توریسم را در کل اقتصاد بیان می کند.
در مقایسه با سایر بخش ها به ازای هر واحد سرمایه گذاری می تواند تعداد بیشتری از نیروی انسانی را به کار گیرد به عبارت دیگر، گردشگری از سایر بخش ها کاربردی تر می باشد.
صنعت گردشگری از دیدگاه کیفی بر روی تربیت نیروی کار به تخصص های پیچیده در تمام سطوح نیازی نداشته است بر همین اساس، تأمین نیروی انسانی مورد نیاز آن به سرمایه گذاری و صرف وقت زیاد محتاج نیست.
افراد را با مهارت های گوناگون به اشتغال در می آورد که یکی از راه های مؤثر برای رفع مشکل بیکاری است.
توسعه صنعت گردشگری به توسعه صنایع دستی منجر شده و ضمن گسترش خود، این صنعت را نیز تقویت می کند.
صنعت گردشگری موجب ایجاد اشتغال محلی به صورت های مستقیم، غیرمستقیم و القایی می شود.
گردشگری می تواند به عنوان یکی از سریع ترین راه های بازگشت سرمایه تلقی شود.
توسعه روابط فکری، فرهنگی، هنری و اجتماعی و تحکیم وحدت ملی.
گسترش مبادلات و همکاری های بین المللی.
تجدید قوا و تمدد اعصاب در نتیجه افزایش بهره وری کار (تقوایی، 1381، ص51).
از ویژگی های مهم صنعت گردشگری وجود زمینه رقابت برای تمامی کشورهای دنیا در این صنعت پردرآمد، کم هزینه و متنوع می باشد و دولت های مختلف، سوای فواید و منافع گردشگری در ابعاد گوناگون، به دنبال بهره مندی حداکثری از سود سرشار اقتصادی این صنعت هستند.

کشورها می توانند از طرق مختلف مانند کشاورزی، صنعت و تولید درآمد کسب نمایند؛ که هرکدام از آنها مستلزم وجود امکانات خاص و منابع است. بسیاری از جوامع از نظر کسب درآمد از طرق مذکور در وضعیت مناسبی قرار ندارند ولی تقریباً کلیه جوامع می توانند از طریق گردشگری کسب درآمد کنند و امکانات لازم برای گردشگری در هر کشور، به گونه ای خاص فراهم است (الوانی، 1373: 189).

با توجه به اهمیت و نقش پرتأثیر صنعت گردشگری بر بهبود اوضاع کشورها در صحنه داخلی و بین المللی، به منظور ارتقای وضعیت گردشگری لازم است عناصر پیشرفت دهنده این صنعت مورد شناسایی قرار گیرند. شاخص ها و عوامل فراوانی بر بهبود وضعیت گردشگری و جذب توریسم اثرگذارند و فقدان هر یک موجب کندی حرکت در این مسیر می گردد. لکن به نظر می رسد وجود امکانات تفریحی جذّاب و متنوع، نقش غیر قابل انکاری در تلطیف روحیه گردشگران داشته و نهایتاً توقف هر چه بیشتر آنان را در منطقه مورد نظر رقم می زند.

شهر قم یکی از شهرهای استراتژیک ایران است که از استعداد گردشگری بالایی برخوردار می باشد. وجود راه های اصلی مواصلاتی فراوان منتهی به این شهر و نزدیکی آن به پایتخت کشور در کنار جاذبه هایی مانند موزه ها، مساجد و مراکز فرهنگی فراوان، خانه های تاریخی، کاروانسراهای زیبا، حمام ها، آب انبارهای دیدنی و متنوع، این زمینه و استعداد مثال زدنی را ایجاد نموده است.

در این نوشتار بر آنیم تا با تبیین مجمل امکانات تفریحی، نقش آن بر افزایش مدّت زمان توقف گردشگران در شهر قم را مورد بررسی قرار دهیم.

 

1ـ2ـ بیان مسأله
افزایش اوقات فراغت و تنوع طلبی بشر عصر حاضر، پدیده نوینی از گردشگری را عرضه نموده و با رسوخ تدریجی در تمامی جوامع جهان آثار گوناگونی در جنبه های مختلف بر جای گذاشته است. با وجود پیشرفت های روز افزون تکنولوژی و صنعت و با توجه به افزایش رفاه اجتماعی، مردم سعی در خرج درآمدهای اضافی خود از طریق سیر و سفر به شهرها و دیگر کشورها را دارند.

از این رو، جهانگردی و توریسم به عنوان یک صنعت پر درآمد و در صحنه جهانی و بین المللی، اقتصاد جهانی را کاملاً  تحت تأثیر قرار داده و منبعی مهم برای شکوفایی اقتصاد کشورهای در حال توسعه به شمار می رود.

از سوی دیگر، صنعت گردشگری، با ایجاد مشاغل گوناگون و ارتقای سطح درآمد طبقات وسیعی از مردم، موجب پویایی و تغییرات سازنده در زندگی اجتماعی آنان می شود. تأثیرات مثبت گردشگری بر سیاست، فرهنگ و خلاصه همه جنبه ها و مظاهر فرهنگی و معنوی گردشگران و مردم مناطق مورد بازدید بسیار قابل توجه است.

در این شرایط در کشورهای تمامی قاره ها از آمریکا گرفته تا اروپا و آسیا رقابت شدیدی برای جذب توریست و بهبود صنعت توریسم مشاهده می شود و هر کشوری سعی دارد با ایجاد زیرساخت های لازم، با به وجود آوردن تسهیلات کافی و امکانات رفاهی و تفریحی بیشتر، ترویج فرهنگ گردشگرپذیری، تبلیغات و اطلاع رسانی تأثیرگذار، کنترل هدفدار تورّم، وضع قوانین و مقررات مورد نیاز و انجام سایر امور مؤثر، خود را برای جولان در این سودآوری کم دردسر آماده نموده و پیروز این رقابت گسترده باشند. در این میان، مدت زمان هر چه بیشتر گردشگران در مکان گردشگری نقش محوری و مهمی در موفقیت کشورها و دولت ها در میدان رقابت صنعت گردشگری و کسب سود حداکثری آن خواهد داشت.

مدت اقامت در مقصد به عنوان یکی از عناصر کلیدی در فرآیند تصمیم گیری گردشگران اهمیتی اساسی برای مقاصد گردشگری دارد. محصول گردشگری در وسیع ترین معنای آن باید خود را با مدت زمان دراختیار گردشگر در مقصد انطباق دهد. اقامت کوتاه تر بیانگر هزینه های سنگین تر مدیریتی برای شرکتهای فعال در صنعت گردشگری است و تأثیرات اقتصادی گردشگری بر جامعه ی مقصد بستگی به مدت اقامت گردشگران دارد. از طرف دیگر، برای ارتقای وضعیت مقصد باید اقداماتی متناسب با تصمیمات گردشگران صورت گیرد (ریچی و کروچ، 2003).

بر این اساس، مدت اقامت را می توان شاخص مناسبی برای بخش میزبانی و نهادهای عمومی محلی تلقی کرد. اقامت طولانی تر گردشگر احتمالاً به معنای صرف هزینه ی بیشتر برای خدمات و خرید کالا خواهد بود و نتیجه ی آن درآمد بیشتر برای بخش تجارت و تأثیر فراوان بر اقتصاد محلی است. به علاوه، عامل مدت اقامت اطلاعات مفیدی را در زمینه ی ظرفیت مقصد خاص برای جذب و حفظ جریان گردشگران در اختیار ما قرار می دهد و شاخص مناسبی برای اهداف بنگاه های تجاری، سرمایه گذاران و نهادهای محلی در زمینه ی برنامه ریزی معطوف به آینده محسوب می شود (پولینا، 2010).

در عصر حاضر که تفریح و سرگرمی با زندگی مردم گره خورده است، ذائقه گردشگران تا اندازه ای به سوی جاذبه های تفریحی و سرگرمی پیشرفته و جدید حرکت کرده است. لذا ایجاد این امکانات تفریحی و سرگرمی علاوه بر جذب مسافران خاص، موجب رونق بازدید علاقه مندان از جاذبه های قدیمی نیز خواهد شد. امروزه جاذبه های طبیعی و جاذبه ها و آثار تاریخی – فرهنگی تنها دلیل سفر به شهرها و کشورهای دیگر نیست بلکه امکانات تفریحی و جاذبه های مصنوعی و انسان ساخت پرجاذبه مانند بوستان های زیبا، مراکز خرید متنوع، دریاچه های مصنوعی، استخرهای مجهز و پارک های آبی سرپوشیده نیز نقش مهمی در جذب توریست و درآمدزایی دارد و می توان گفت به نوعی امکانات تفریحی می تواند یکی از عوامل مهم جذب توریست در شهرها و کشورها باشد.

کشورهای گوناگون به خصوص کشورهای در حال توسعه، در صنعت گردشگری با مشکلات و چالش های عدیده ای روبرو هستند؛ از فقدان زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری مناسب گرفته تا عدم اماکن تفریحی و سرگرمی قابل توجه، هر یک به شکلی موانعی بر سر راه گردشگری به وجود می آورند. در این میان نبود امکانات تفریحی کافی، رغبتی در گردشگران برای بازدید ایجاد نمی کند و در صورت عبور تصادفی و گذری گردشگر، مانع از توقف طولانی مدت وی در منطقه گردشگری مورد نظر می شود و این مسأله سبب ناپایداری صنعت گردشگری با وجود اماکن و جاذبه های موجود و عایدی کمتر برای جامعه میزبان خواهد شد.

شهر مقدس قم به سبب مرکزیت تشیع در این کلان شهر و خاستگاه انقلاب اسلامی ایران، در زمره شهرهای آشنا برای اکثر مردم دنیاست. علاوه بر این، وجود اماکن تاریخی، مساجد و زیارتگاه های فراوان ظرفیت گردشگری قم را در جایگاه بالایی خصوصاً در بخش گردشگری مذهبی و فرهنگی قرار داده است. اما به رغم فرهنگ گردشگرپذیری و مهمان نوازی مردم اصیل قم، حضور زیرساخت های قابل توجه و راه های مواصلاتی کافی، هنوز این شهر با مشکلات و چالش های فراوانی در عرصه گردشگری و جذب توریسم مواجه بوده و با وضعیت مطلوب و کسب منافع بسیار زیاد این صنعت اشتغال زا فاصله زیادی وجود دارد.

به عنوان مثال براساس گزارش ستاد تسهیلات زائرین در سال 1377، متوسط مدت اقامت گردشگران داخلی یک شبانه روز و مدت متوسط اقامت گردشگران خارجی 5 شبانه روز می باشد، همچنین به طور متوسط در طول سال 79 روزانه حدود 7000 تا 7500 نفر گردشگر گذری وارد شهر قم شده و مدت توقف آنها حدود چهار ساعت می باشد. در طول همین سال به طور متوسط در هر هفته شب های چهارشنبه و جمعه بین 50 تا 60 هزار نفر، از اقصی نقاط کشور، به مسجد مقدس جمکران مشرف می‏شوند و مدت اقامت آنها در مسجد مقدس جمکران حدود شش ساعت می باشد.

با وجود تلاش های صورت گرفته در سال های اخیر همچنان صنعت گردشگری در قم به دلیل توقف کوتاه گردشگران در این شهر، فاقد رونق و پویایی لازم بوده و آن گونه که باید و شاید نتوانسته بر اقتصاد این شهر تأثیرات مثبت خود را عرضه نماید. به نظر می رسد برنامه ریزی کارا و نظام مند برای احداث اماکن تفریحی روزآمد در قم در کنار سایر امکانات و زیرساخت های موجود، بتواند تحول چشمگیری در صنعت گردشگری این شهر با توجه به قابلیت های ذاتی آن به وجود آورد.

در تحقیق پیشِ رو، ابتدا میزان امکانات و اماکن تفریحی موجود در شهر قم را احصاء نموده و سپس تأثیر ایجاد امکانات تفریحی کافی بر روی افزایش حضور گردشگران را بررسی نموده و همچنین وضعیت ایده آل امکانات تفریحی و سرگرمی را با هدف افزایش توقف گردشگران در قم را مورد مداقه قرار می دهیم.

1ـ1ـ اهمیت و ضرورت تحقیق
توقف حداکثری گردشگران در مناطق توریستی مطلوب همه فعالان و شاغلان مستقیم و غیرمستقیم این عرصه محسوب می شود. توقف طولانی مدت گردشگران در مناطق مورد نظر پس از جذب توریست، مهمترین مسأله ای است که برنامه ریزان و صاحب نظران این صنعت به آن توجه دارند. توقف کوتاه مدت گردشگران در یک مکان توریستی، رفته رفته موجب کم رونق شدن صنعت ارزشمند گردشگری شده و در نهایت دسترسی به اهداف مورد نظر را ناممکن می سازد. مؤلفه های فراوانی بر افزایش توقف حداکثری توریست در یک منطقه مؤثرند؛ در این میان وجود امکانات تفریحی و سرگرمی جذاب و متنوع نقش و تأثیر به سزایی در این امر خواهد داشت.

توقف هر چه بیشتر گردشگران علاوه بر اشتغال زایی و رونق اقتصادی، پویایی اجتماعی، درک عمیق تر گردشگران از فرهنگ مکان هدف، بهبود کیفیت زندگی، گسترش همکاری های بین المللی و. را در پی خواهد داشت. به عنوان مثال ایجاد فرصت های شغلی جدید، ارزآوری، ارتقای سطح زندگی مردم، فروش خدمات و کسب درآمد از جمله مزایای مستقیم حاصل از جهانگردی است و از مزایای غیرمستقیم جهانگردی می توان از فعالیت های ساختمانی، صنایع دستی هنری، کشاورزی، 

باغداری، ماهیگیری، خدمات و کالاهای مصرفی، توسعه و بهبود تجهیزات زیربنایی مانند جاده ها، خطوط ارتباطی و سیستم های حمل و نقل نام برد.» (الوانی، ۱۳۸۵: ۱۲۳). بدیهی است این فواید اقتصادی زمانی ظهور و بروز خواهد یافت که حضور گردشگران در نهایت زمان در محل گردشگری باشد.

مطابق آمار منتشر شده مرکز آمار ایران در سال 91،  بر اساس نتایج طرح آمارگیری از گردشگران ایران، پنج شهر مشهد، تهران، قم، رشت و اصفهان پذیرای بیشترین مسافران در سال 1391 بوده اند. لکن طبق الگوی گردشگری از لحاظ نوع سفر، عمده سفر ها در شهرستان قم از نوع سفرهای بدون اقامت شبانه بوده است. روشن است که  توقف کوتاه مسافران در این شهر استراتژیک عملاً آن را به یک پایانه مسافری مبدل ساخته و اثری از توسعه و شکوفایی پایدار حاصل از ثمرات صنعت گردشگری شایسته و بایسته دیده نمی شود. از این رو مطالعه اهمیت و ضرورت تأثیر امکانات تفریحی بر افزایش مدت توقف گردشگران در استان قم، امری بدیهی، روشن و انکارناپذیر خواهد بود.

 

1ـ2ـ اهداف تحقیق
هدف از انجام این تحقیق دستیابی به نقش امکانات تفریحی در افزایش مدت توقف گردشگران در قم که ماحصل اختلاف بین وضعیت موجود با وضعیت مورد انتظار می باشد، خواهد بود. این مهم بر مبنای اهداف اصلی و فرعی ذیل محقق خواهد شد:

1ـ2ـ1ـ هدف اصلی:
شناخت نقش امکانات تفریحی در افزایش مدت توقف گردشگران در قم.

1ـ2ـ2ـ اهداف فرعی:
الف. مطالعه ی نقش مراکز خرید در افزایش مدت توقف گردشگران در قم؛

ب. مطالعه ی نقش بوستان یا پارک جنگلی در افزایش مدت توقف گردشگران در قم؛

پ. مطالعه ی نقش دریاچه مصنوعی در افزایش مدت توقف گردشگران در قم؛

ت. مطالعه ی نقش احداث پارک آبی در افزایش مدت توقف گردشگران در قم؛

ث. مطالعه ی نقش شهر بازی در افزایش مدت زمان توقف گردشگران در قم.

 

1ـ3ـ سوالات و فرضیه های تحقیق
1ـ3ـ1ـ سوال اصلی تحقیق:
آیا امکانات تفریحی در افزایش مدت توقف گردشگران در قم نقش دارد؟

1ـ3ـ2ـ سؤالات فرعی تحقیق:
الف. آیا مراکز خرید در افزایش مدت توقف گردشگران در قم نقش دارد؟

ب. آیا بوستان یا پارک جنگلی در افزایش مدت توقف گردشگران در قم نقش دارد؟

پ. آیا دریاچه مصنوعی در افزایش مدت توقف گردشگران در قم نقش دارد؟

ت. آیا احداث پارک آبی در افزایش مدت توقف گردشگران در قم نقش دارد؟

ث. آیا شهر بازی در افزایش مدت توقف گردشگران در قم نقش دارد؟

1ـ3ـ3ـ فرضیه اصلی تحقیق:

دیدگاه مبتنی بر منابع که ترکیبی از منابع تکنولوژی، انسانی، کسب و کار، فرهنگ و مدیریت دانش و یادگیری برای توسعه قابلیت های زیرساختی است.دیدگاه موقعیت استراتژیک که بر قابلیت های مشتری که ترکیبی از مشتری مداری، درک متقابل با مشتری و متمایزسازی مشتریان می باشد، تأکید دارد.
این پژوهش دیدگاه موقعیت استراتژیک را برای تعیین کیفیت اطلاعات مربوط به مشتری استفاده شده در یک سیستم CRM اتخاذ می کند و می تواند یک درک و بینش کلی نسبت به استراتژی های مشتری مداری ارائه کند. با توجه به ضرورت منابع موجود در سازمان از جمله تکنولوژی، منابع انسانی و . و همچنین مشتری مداری در بالا بردن کیفیت اطلاعات، هدف این تحقیق، بررسی نقش قابلیت های زیرساختی و مشتری مداری در بالا بردن کیفیت اطلاعات مشتری در سیستم های CRM می باشد. درواقع در این پژوهش تأثیر قابلیت های زیرساختی و مشتری مداری بر کیفیت اطلاعات، عملکرد ارتباط با مشتری و عملکرد کلی بانک بررسی می شود. با توجه به مطالب ذکر شده، بررسی نقش قابلیت های زیرساختی و مشتری می تواند به عنوان ابزاری مفید در جهت تخصیص هر چه بهتر منابع برای سازمان ها و به خصوص بانک ها بکار گرفته شود. علاوه براین سازمان های دیگر می توانند از تجارب به دست آمده در شعب بانک ملی شهر شیراز، در مورد بررسی نقش قابلیت های زیرساختی و مشتری مداری، الگوبرداری و نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی نمایند. به طور خاص، این پژوهش سوابق و نتایج کیفیت خدمات مربوط به مشتری در سیستم های CRM و قرار گرفتن یافته ها در حوزه خدمات بانکداری را شرح می دهد. قابلیت های زیرساختی، به ویژه هنگامی که با استراتژی کسب و کار مشتری مداری همراه می شود، رابطه مثبتی با کیفیت اطلاعات مربوط به مشتری دارد، که باعث افزایش روابط مشتری و عملکرد کلی شرکت می شود.

 

1-4-ضرورت تحقیق
در دنیای کنونی وجود رابطه ی قوی با مشتریان مهم ترین رمز موفقیت در هر کسب وکار است. ازاین رو، مفهوم مدیریت ارتباط با مشتری که به معنی تلاش سازمان جهت ایجاد و ارائه ی ارزش به مشتری است، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. مدیریت ارتباط با مشتری CRM برای ایجاد یک رابطه ی خاص با مشتری و ایجاد ارزش بیشتر برای سازمان ها ارائه شده است(مؤمنی و همکاران، 1392). اگر سیستم مدیریت ارتباط با مشتری به خوبی طراحی و اجرا گردد به شناخت کامل و جامعی از مشتری منجر خواهد شد. CRM به بنگاه ها اجازه می دهد تا به آسانی مشتریان سودمند را شناسایی نموده و تلاش های بازاریابی را برای مشتریانی که از بنگاه خرید می نمایند، متمرکز کنند. درک بهتر مشتری کنونی به بنگاه اجازه می دهد تا با تعامل، پاسخگویی و ارتباط مؤثر با آن ها، نرخ حفظ مشتریان را به طور چشمگیری افزایش دهد(پلسیس و بون[15]، 2004؛ کورک[16]، 2006). مدیریت ارتباط با مشتری(CRM) یک استراتژی است که برای کسب آگاهی بیشتر در مورد نیازها و رفتار مشتریان و ارتباط بیشتر با آنان استفاده می شود. برقراری روابط خوب با مشتری رمز موفقیت در کسب وکار است(لئو[17]، 2005). همچنین با توجه به اهمیت روزافزون مشتریان در بانک و بالتبع اهمیت مدیریت اثربخش ارتباط با مشتری، بررسی نقش قابلیت های زیرساختی(که شامل منابع تکنولوژی، انسانی، کسب وکار و . می شود) و مشتری مداری در بالا بردن کیفیت اطلاعات مشتری در سیستم های مدیریت ارتباط با مشتری در بانک بسیار مهم تلقی می شود. سازمان هایی که در پیاده سازی و اجرای برنامه ها و سیستم های مدیریت ارتباط با مشتریان موفق بوده اند، مزایای اقتصادی و غیراقتصادی متعددی را کسب نموده اند. بنابراین، پژوهش حاضر به بررسی کیفیت اطلاعات مربوط به مشتری و تمرکز بر این که چگونه یک بانک می تواند به خوبی کیفیت اطلاعات مربوط به مشتری را ایجاد کند و افزایش دهد، می پردازد. همچنین تأثیر کیفیت اطلاعات بر عملکرد ارتباط با مشتری و بر عملکرد کلی بانک بررسی می شود.

 

1-5-قلمرو تحقیق
با توجه به موضوع تحقیق که عبارت است از نقش قابلیت های زیرساختی و مشتری مداری در بالا بردن کیفیت اطلاعات مشتری در سیستم های CRM مطالعه موردی: شعب بانک ملی شیراز، لذا قلمرو مکانی تحقیق، شعب بانک ملی شهر شیراز و قلمرو زمانی آن سال 93-1392 می باشد.

 

1-6-فرضیات تحقیق
هدف اصلی این پژوهش بررسی نقش قابلیت های زیرساختی و مشتری در بالا بردن کیفیت اطلاعات در سیستم های CRM در شعب بانک ملی شهر شیراز می باشد. در همین راستا فرضیه های تحقیق به صورت زیر مطرح می گردد:

قابلیت های زیرساختی رابطه مثبتی با کیفیت اطلاعات مربوط به مشتریان بانک دارند.
1-1 تکنولوژی رابطه مثبتی با کیفیت اطلاعات مربوط به مشتریان بانک دارد.

1-2 منابع انسانی رابطه مثبتی با کیفیت اطلاعات مربوط به مشتریان بانک دارد.

1-3 منابع کسب وکار رابطه مثبتی با کیفیت اطلاعات مربوط به مشتریان بانک دارد.

1-4 فرهنگ رابطه مثبتی با کیفیت اطلاعات مربوط به مشتریان بانک دارد.

1-5 مدیریت دانش و یادگیری رابطه مثبتی با کیفیت اطلاعات مربوط به مشتریان بانک دارد.

 

قابلیت های مشتری رابطه مثبتی با کیفیت اطلاعات مربوط به مشتریان بانک دارد.

2-1 مشتری مداری رابطه مثبتی با کیفیت اطلاعات مربوط به مشتریان بانک دارد.

2-2 متمایزسازی مشتری رابطه مثبتی با کیفیت اطلاعات مربوط به مشتریان بانک دارد.

2-3 درک متقابل با مشتری رابطه مثبتی با کیفیت اطلاعات مربوط به مشتریان بانک دارد.

کیفیت اطلاعات مربوط به مشتریان بانک رابطه مثبتی با عملکرد ارتباط با مشتریان دارد.
عملکرد ارتباط با مشتریان بانک رابطه مثبتی با عملکرد کلی بانک دارد.
کیفیت اطلاعات مربوط به مشتریان بانک رابطه مثبتی با عملکرد کلی بانک دارد.
1-7-سؤالات پژوهشی
قابلیت های زیرساختی بر کیفیت اطلاعات مشتریان بانک مؤثر است؟

قابلیت های مشتری بر کیفیت اطلاعات مشتریان بانک مؤثر است؟

کیفیت اطلاعات مشتریان بانک بر عملکرد ارتباط با مشتریان مؤثر است؟

عملکرد ارتباط با مشتریان بر عملکرد کلی بانک مؤثر است؟

 

1-8-تعریف کلمات کلیدی
در ادامه به تعریف متغیرهایی که در این پژوهش از آن ها استفاده شده است پرداخته می شود.

 

1-8-1-مدیریت ارتباط با مشتری
واژه CRM مخفف  Customer Relationship Managementیا مدیریت ارتباط با مشتری است(سویفت[18]، 2002). اجرای موفق نظام مدیریت ارتباط با مشتری نیازمند درک صحیح و شناخت دقیق آن است. به CRM از دیدگاه های متفاوتی از قبیل نگرش های راهبردی، فناوری، وسیله و ابزار، فرآیند و نظام اطلاعاتی نگریسته می شود(سرافرازی و معمارزاده، 1387)، که با توجه به این نگرش ها تعاریف مختلفی ارائه شده است. از نظر تامسون[19]، CRM یک فرهنگ و فلسفه کاری مشتری محور است که به طور مؤثر فرآیندهای خدمات دهی، فروش و بازریابی را پشتیبانی می کند(ترینور و همکاران[20]، 2013). کالا کوتا و رابینسون[21] در سال 2000، CRM را به عنوان یکپارچگی استراتژی های فروش، بازاریابی و خدمات معرفی نموده و آن را عاملی برای جلوگیری از ایجاد دید تک بعدی درباره ی مشتریان می دانند و به نقش یکپارچگی فرآیندها و دپارتمان های مختلف در اجرای CRM با هدف افزایش خدمات به مشتری، اشاره دارند(مولر و نیفلر، 2011).

 

1-8-2-قابلیت های زیرساختی
قابلیت های زیرساختی عموماً به عنوان گسترش مؤثر منابع شرکت که برای پشتیبانی از پیاده سازی سیستم های CRM اختصاص داده شده است، تعریف می شود. دیدگاه مبتنی بر منابع، بر اهمیت قابلیت ها و منابع خاص شرکت تأکید دارد(ملویل و همکاران[22]، 2004؛ وید و هولند[23]، 2004).  این دیدگاه ادعا می کند که شرط لازم برای موفقیت شرکت توانایی آن در ایجاد مهارت منابع مشخص می باشد(تیسه و همکاران[24]، 1997). برای دیدگاه مبتنی بر منابع شرکت، منابع تکنولوژی، انسانی، کسب و کار، فرهنگ و مدیریت دانش و یادگیری شرکت باید با سیستم های CRM برای توسعه قابلیت های زیرساختی سازگار باشند.

 

 

مقاله «برآورد استراتژیک عراق آینده» از فرزاد پور سعید، از فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره اول، بهار، 1389 شماره مسلسل 47. که در این مقاله  به برآیندی از وضعیت کنونی و گذشته عراق، نوع بازیگری و تمایلات بازیگران مؤثر اعم از داخلی و خارجی، فرصت ها و تهدیدات پیش روی و آسیب پذیری ها و مزیت های آن در عرصه داخلی و منطقه ای پرداخته است. در این مقاله به تخمین راهبردی عراق آینده می پردازد و این مهم را از خلال نقد سناریوی ایده آلیستی امکان پذیر می داند. این سناریو، شامل وضعیتی است که قانون اساسی عراق جدید، در قالب نوعی هدف گذاری راهبردی برای آینده این کشور ترسیم کرده و شامل دو هدف دموکراسی سازی در داخل و صلح طلبی در سیاست خارجی است. نویسنده این مقاله از رویکرد ساختاریابی سود می جوید و از خلال این رویکرد، به برآورد استراتژیک عراق آینده می پردازد. مطابق این رویکرد، واقعیات ساختاری عراق در چارچوب تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و اقتصاد سیاسی این کشور، موجب محدودیت سناریوی ایده آلیستی و کشاکش میان آرمان ها واقعیات در عراق آینده می شود. همان طور که در معرفی این مقاله آمده تحولات آینده عراق با اتفاقات جدید موردبررسی قرار داده و ایدئولوژی جدید عراق را بررسی کرده است؛ اما ارتباط این ایدئولوژی و اتفاقات عراق را با ایران اشاره ای نکرده که زمینه فعالیت در این راستا را در این پژوهش موجب شده است.

مقاله «عراق، استمرار خشونت و رویای دموکراسی»، نویسنده خلیل اله سردارنیا ، فصلنامه راهبرد ، سال بیست و یکم ، شماره 63 تابستان 1391 که موضوعاتی هم چون بحران های هویت، یکپارچگی و مشروعیت ریشه دار، ملت سازی تحمیلی والیگارشی، بنیاد غیر دمکراتیک و غیر مدنی احزاب و گروه های سیاسی اجتماعی، باورها و فرهنگ خشونت طلبی فرقه ای و قومیتی-زبانی و مذهبی، استمرار حضور و برخورد خشن نیروهای نظامی آمریکایی و هم پیمانان آن ها در عراق را بررسی کرده است. این مقاله  صرفاً بر روی کشور عراق متمرکز می بخشد ویژگی قومیتی و مذهبی این کشور را لحاظ کرده و از اتفاقات و رویدادهای حال حاضر و ایدئولوژی جدید و حاکم در مناطق سنی نشین عراق اشاره ای نکرده است و موضوعی که در این پایان نامه تأکید زیادی دارد بعد امنیتی و تأثیرپذیری امنیتی  آن بر ایران می بخشد که در این مقاله به آن اشاره ای نشده است.

مقاله «قوم گرایی و ایجاد نظام سیاسی دموکراتیک در عراق» نویسنده علیرضا ازغندی و صابر کرمی نشریه علوم سیاسی ، پاییز 1386، دوره  4 ، شماره  7 . این مقاله به ویژگی قومیتی عراق پرداخته و گروه های مذهبی فعال در عراق را معرفی می کند و اشاره می کند که قدرت گیری یکی از این گروه ها باعث تلاش برای منزوی کردن سایر گروه ها شده و این ویژگی قوم گرایی نظام سیاسی دموکراتیک متزلزلی را به وجود می آورد. اما این پایان ­نامه به ویژگی ایدئولوژیکی گروه های فعال عراقی مانور داده و با تمرکز بیشتری به آن پرداخته است.

مقاله، «عراق: مسائل امنیت ملی و نیروهای مسلح (1980 1988)» نویسنده محمود یزدانفام، فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس، شماره 4 بهار 82 این مقاله به مواردی هم چون ویژگی عراق  بعد از دستیابی به استقلال در سال 1932، ناامنی و عدم ثبات سیاسی و اینکه حجم مشکلات عراق به دلیل اختلافات داخلی، نسبت به دیگر کشورها منطقه بسیار گسترده تر بوده است می پردازد و همچنین گروه های متعددی که در این کشور هستند که ازنظر نژاد و مذهب، بسیار متنوع بوده و انسجام ملی بسیار اندکی میان آن ها وجود دارد و نبود عوامل تشکیل یک ملت که باعث شده تا بخش های مختلف جامعه عراق اغلب به دلایل شخصی و ایدئولوژیکی، با تأسیس یک حکومت مرکزی مخالفت کنند را بررسی می کند. همچنین به جدایی طولانی مدت عراق از کشورهای همسایه به دلیل ناسازگاری های ایدئولوژیکی، تفاوت های نژادی و مذهبی و رقابت بر سر تسلط بر خلیج فارس با ناامنی های ناشی از مخالفت های داخلی علیه دولت این کشور همراه شد می پردازد این مقاله اطلاعات زیادی در خصوص ویژگی های ایدئولوژیکی در اختیار خواننده قرار می دهد اما ویژگی حال حاضر عراق و رفتارهای گروه های پیکارجویی معارض سنی در دوره زمانی جدید را شامل نمی شود لذا این پایان نامه تلاشی خواهد بود برای رفع این مشکل.

پایان نامه ها: پایان نامه «ژئوپلیتیک جدید عراق بعد از سقوط صدام و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران» که توسط علی کاظمینی زاده  درسال 1391 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار تهیه شده به معرفی کشور عراق پرداخته و تأثیرگذار بودن آن در ایجاد امنیت و یا بی ثباتی در منطقه خلیج فارس و به ویژگی متفاوت عراق جدید نسبت به گذشته می پردازد. این در حالی است که نوشتار حاضر تأکید بیشتری بر بحران های ایدئولوژیکی عراق و تأثیر آن بر بخش هایی از ایران دارد.

پایان نامه «تنگه هرمز و جایگاه استراتژیک آن در رویکردهای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران» از صغری طالبی در دانشگاه شیراز که در این پایان نامه به جایگاه وضعیت استراتژیک ایران در منطقه اشاره کرده و تحولات منطقه خصوصاً خلیج فارس و تنگه هرمز را بر امنیت ملی ایران بررسی کرده است. در این پایان نامه به صورت اجمالی به مبحث امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران پرداخته و تحولات عراق را صرفاً درزمینه­ی تأثیرگذاری بر امنیت در حوزه تنگه هرمز می پردازد ولی نگارنده در این پژوهش تأثیر ایدئولوژیکی گروه های معارض موجود در عراق را بر ایران که امنیت ملی را در محیط امنیتش تهدید می کند بررسی و تحلیل می کند.

پایان نامه ای با عنوان «تحولات شمال عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران» که توسط ذبیح الله مهری پور در سال 1379 انجام گرفته که در این پایان نامه سعی شده است ضمن تشریح مفهوم امنیت ملی و ارتباط آن با مسائل روابط خارجی، تحولات مناطق کردنشین دو کشور ایران و عراق و تأثیرات آن بر امنیت ملی دو کشور به ویژه ایران موردبررسی قرار گیرد. هدف از این پژوهش پرداختن به بعد دیگری از عوامل کردی در تحولات دو کشور عمده منطقه خاورمیانه یعنی ایران و عراق می باشد. در این پژوهش هدف نگارنده بررسی تحولات کردستان بر امنیت ملی ایران می باشد و درواقع سعی شده تا حدودی نگرانی ها علایق ایران را در ارتباط با تحولات کردستان عراق موردبررسی قرار دهد، این در حالی است که تلاش اینجانب مختص به کردستان نخواهد بود و تحولات تمامی گروه­های معارض در عراق بر ایران بررسی خواهد شد.

پایان نامه «بررسی زمینه های همگرایی واگرایی اقوام عراق بر امنیت ملی ایران» نویسنده آقای محمدمهدی خضر صادقی خرم که در سال 1392 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی تهیه کرده که در آن به معرفی عراق جدید پرداخته که واجد تحولاتی است که تغییر در ساختار قدرت و هویت آن باعث دگرگونی هایی در  رویکردهای بازیگران خاورمیانه ای شده است. حضور شیعیان و کردها در ساخت قدرت بغداد، حذف رژیم کینه توز بعثی، تغییر رویکرد «عربی – سنی» به «عربی – شیعی – کردی» در فضای سیاسی عراق، فرصت های به وجود آمده در عراق جدید در جهت منافع و امنیت ملی ایران است پرداخته است. در این راستا حضور اقوام قومی و مذهبی عراق وحدت و همگرایی این اقوام و نقش بسزای آن ها برای اهداف و منافع ایران بررسی می شود. ولی به تحولات جدید و ایجاد گروه های معارض در عراق و تحولاتی که این گروه ها ایجاد نموده اند که موجب ناامنی چه در عراق و چه در ایران شده اشاره ای نکرده است.

پایان نامه «تبیین تهدیدات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس(1380-1390)» که به وسیله خانم فاطمه خانی در سال1392 در دانشگاه اصفهان – پژوهشکده علوم اجتماعی و اقتصادی تهیه شده که به تبیین تهدیدات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس(1390-1380) می پردازد. این پایان نامه به بررسی اینکه آیا تهدیداتی از سوی شورای همکاری خلیج فارس و کشورهای این حوزه بر امنیت ملی ایران داشته یا خیر می پردازد و چند کشوری که در این حوزه قرار دارند را موردبررسی قرار می دهد. این پایان نامه توضیح مفصلی در خصوص تهدیدات عراق بر امنیت ایران انجام نداده است . لذا مستلزم کنکاش و بررسی جدید و مفصل است که نگارنده درصدد رفع این نقیصه می باشد.

آثار دیگری مانند پایان نامه (نقش جمهوری اسلامی ایران در پیاده سازی الگوی امنیت مشارکتی دسته جمعی در خلیج فارس) ازمحسن چوپانی رستمی( 1390) و مقاله (ژئوپولتیک عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران) از  علی شهبازی (1383)، پایان نامه( نهادهای شیعیان و آینده عراق )از حسن ریوران و . وجود دارد که با بررسی های انجام شده توسط نگارنده، ارتباط موضوعی خاصی با پایان نامه حاضر نداشتند.

بدین سان نگارنده در این پژوهش به دنبال بررسی وضعیت ژئوکالچری و همچنین عوامل فرهنگی و هویتی و ایدئولوژیکی موجود در عراق  می باشد که می تواند در کنار سایر عوامل دیگر در عدم برقراری امنیت در عراق موردبررسی قرار گیرد. تأثیر این بحران ها بر امنیت ملی ایران به ویژه موقعیت گروه های سنی ایران و نوع جهت گیری این گروه ها بر امنیت ملی ایران موضوع اصلی این پژوهش است که در آثار فوق موردبررسی قرار نگرفته است.

ه: فرضیه تحقیق

ظهور پیکارجویان معارض در عراق ازجمله بحران های هویت ایدئولوژیکی است که  بیشتر از بحران هویت قومی، امنیت ملی ایران را با خطر مواجه نموده و  امنیت منطقه ای ایران را تهدید کرده است. تهدید مزبور در برخی مناطق مرزی ایران که سنی مذهب هستند به ویژه در بلوچستان ایران بروز کرده است، همچنین کردستان ایران را با تهدیداتی مرزی مواجه نموده و حتی امنیت منطقه­ای ایران را متشنج کرده است و برای نخستین بار ایران را به مقابله دفاعی با آن ها در خاک عراق واداشته است.

 

و: بیان مفاهیم اصلی تحقیق

امنیت: برای امنیت تعاریف فراوان و متعددی صورت گرفته است که هرکدام به نوعی درگذشته پیرامون ابعاد نظامی و در زمان حال پیرامون جنبه های دیگر و ازجمله نظامی دور می زند. «امنیت» در لغت به معنای ایمن شدن و در امان بودن است، «آرنولد ولفرز» در تعریف این واژه می گوید: امنیت در یک مفهوم عینی به فقدان تهدیدها نسبت به ارزش های اکتسابی تلقی می شود. جان هروز می گوید: «امنیت عبارت است از رهایی از تردید، آزادی از اضطراب و بیمناکی و داشتن اعتماد و اطمینان موجه و مستند». در ارتباط با تعریف امنیت مباحث گوناگونی وجود دارد که در این مجال فرصت پرداختن به همه آنان نیست، (امینیان، 1371، 5) ولی شاید بتوان در یک تعریف مختصر امنیت را این گونه تبیین نمود که امنیت به معنی ایمن شدن، در امان بودن، . یا آرامش و آسودگی، این واژه در اصطلاح: مصونیت از تعرض و تصرف اجباری بدون رضایت است و در مورد افراد به معنای آن است که مردم، هراس و بیمی نسبت به حقوق و آزادی های مشروع خود نداشته و به هیچ وجه حقوق آنان به مخاطره نیفتد و هیچ عاملی حقوق مشروع آنان را تهدید ننماید. این تعریف، امنیت را از جهت حفظ و رعایت حقوق و آزادی های فردی موردتوجه قرار داده است.
امنیت ملی: امنیت در معنای وسیع به معنای صلح، آزادی، اعتماد به کار گرفته می شود. از این مفهوم تعاریف زیادی شده است که ذاتاً با مفاهیم نسبی زیادی روبروست. ولی در معنای کلی می توان گفت که امنیت یعنی رها شدن از خشونت اعمال شده توسط دیگران، یا احساس خشنودی و رضایت نسبت به محیطی که ایجادکننده ناامنی در بین واحدهای درگیر در حوزه ی خود است. از طرفی تعاریف بسیاری نیز برای امنیت ملی به کار گرفته شده است مانند احساس رهایی از ترس، آزادی، احساس ایمنی که هم امنیت روانی و مادی را برای یک ملت در برداشته باشد. که موجب استقلال رأی یک ملت و توانایی مقابله با دخالت بیگانگان در امور داخلی خواهد بود. این مفهوم از موضوعاتی است که به دلیل چندبعدی بودن می تواند در حوزه های متنوعی از علوم (سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، دفاعی و.) قرار گیرد. می توان آن را احساس آرامش ناشی از اعتماد به توانایی برای حفظ ارزش ها و اهداف حیاتی کشور در برابر تهدیدات بالقوه و بالفعل داخلی و خارجی دانست (Cimbeth, 1984, 24).
ژئوکالچر: اندیشه بررسی و کاوش فرهنگ در پهنه ی جغرافیا همیشه از دیرباز مطرح بوده و پیرامون آن صاحب نظران زیادی اظهارنظر کرده اند. ژئوکالچر به موضوع فرهنگ در روابط میان جوامع و کشورها می پردازد. درواقع سیاست بدون وجود فرهنگ درک درست واقعی از محیط اطراف به دست نمی دهد، می توان این گفته مک لوهان را یادآور شد که جهان مجموعه به هم پیوسته ای مانند یک دهکده ی جهانی است. اصطلاح ژئوکالچر از دو واژه ژئو (زمین) و کالچر (فرهنگ) ترکیب یافته است. ژئوکالچر به معنای توجه به عناصری چون فرهنگ، زبان، قومیت و مذهب و به بیان کلی تر فرایند پیچیده ای از تعاملات قدرت، فرهنگ و محیط جغرافیایی است. که طی آن فرهنگ همچون سایر پدیده های نظام اجتماعی همواره در حال شکل گیری، تکامل، آمیزش و جابجایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرافیایی کره زمین است.
ایدئولوژی: ازنظر ساخت لغوی واژه ای است مرکب از دو جزء ایده و لوژی که ایده به معنی اندیشه ، تصور ، عقیده، نظر، آگاهی و غیره است و لوژی که به صورت پسوند امروزه معمولاً به معنی دانش و شناسایی بکار می رود و معرف علم است مانند سوسیولوژی (جامعه شناسی) پسیکولوژی (روانشناسی) و. بنابراین ایدئولوژی نیز ازنظر ساختمان لغوی مرادف با دانش و شناخت عقیده یا به طور خلاصه عقیده شناسی است. شاید کوتاه ترین تعریفی که برای ایدئولوژی بتوان ارائه داد آن است که بگویم ایدئولوژی نوعی خودآگاهی است. تعریف دیگر آن است که ایدئولوژی را سیستمی از ایده ها و قضاوت های روشن و صریح و عموماً سازمان یافته ای بدانیم که موقعیت یک گروه یا جامعه را توجیه و تفسیر می کند. این سیستم با الهام ، تأثیرپذیری شدید از ارزش ها ، جهت یابی معین و مشخصی را برای کنش های اجتماعی آن گروه یا جامعه پیشنهاد می کند و ارائه می دهد؛ بنابراین بر اساس تعریف فوق ایدئولوژی در درون فرهنگ به عنوان مجموعه ای کاملاً به هم پیوسته ، هماهنگ و سازمان یافته از ادراکات و ارائه کننده نظرات محسوب می گردد و به همین دلیل می توان از آن به عنوان یک سیستم نام برد و از طرف دیگر با در نظر گرفتن طبیعت و جوهر آن که تجلی بخش نظرات است.

ایدئولوژی به عنوان ابزار کنش تاریخی نیز محسوب می گردد. درنهایت می توان گفت ایدئولوژی  یک فلسفه زندگی انتخابی آگاهانه آرمان خیز مجهز به منطق می باشد و چیزی که بشر را وحدت و جهت می باشد و آرمان مشترک می دهد و ملاک خیر و بایدونباید برای او می گردد و در معنا عام و خاص بکار برده می شود، اگر در معنای عام بکار رود مترادف مکتب می باشد و مجموعه رهنمودهای کلی مکتب را چه در بعد اندیشه و چه در بخش عمل در برمی گیرد اگر در معنای خاص بکار رود تنها بخشی از مکتب را که به رفتار انسان و دستورالعمل های بایدونبایدها مربوط می شود در این صورت در مقابل جهان بینی خواهد بود.

بحران (ایدئولوژی): تعریف بحران به سادگی امکان پذیر نیست ، زیرا در پنجاه سال گذشته علی رغم مطالعات زیادی که درباره بحران انجام شده ولی این تلاش ها نه تنها موجب ارائه تعریف شفافی از این مفهوم نشده بلکه آن را پیچیده تر ساخته است. به علاوه انتظار از واژه بحران برای اطلاق بر پدیده های مختلف و تبیین هدف های متفاوت بر پیچیدگی این مفهوم افزوده است و ارائه تعریفی جامع از آن را دشوار نموده است ، اما دشواری در تعریف بحران مانع از ارائه تعریف نسبی از آن نمی شود. برخی از دانش پژوهان ، بحران را به معنای فشار، اضطراب، فاجعه، خشونت، فرصت خطرناک یا خشونت احتمالی به کار می برند.

5-4مدل نهایی تحقیق 185

5-5پیشنهادات پژوهش 186

5-5-1پیشنهادات برخاسته از پژوهش     186

5-5-2 پیشنهادات برای سایر پژوهشگران        188

منابع 189

فهرست منابع 190

پیوست ها. 203

پیوست. 204

1-1      مقدمه
رشد و ضریب نفوذ بالای اینترنت در سال های اخیر و جریان یافتن آن در تمامی زوایای زندگی افراد و سازمان ها سبب تغییر محیط های تجاری و به تبع آن موجب تغییر نوع رقابت سازمان ها شده است. همچنین به دلیل تغییر سبک زندگی انسان ها به خصوص در کلان شهرها و کمبود زمان احساس شده برای افراد، ضرورت مدیریت زمان ناگزیر است. با مدد از شبکه جهانی وب، یکی از راهکارهایی که می تواند باعث ذخیره زمان توسط افراد شود انجام خرید، بدون حضور در فروشگاه های فیزیکی است. در سال های اخیر بسیاری از شرکت های بزرگ و کوچک علاوه بر سیستم های سنتی فروش خود به توزیع محصولات خود از طریق اینترنت نیز مبادرت ورزیده اند. علاوه بر انجام فروش توسط شرکت های تولیدکننده، برخی از خرده فروشی ها مانند وال مارت، سیر و . نیز علاوه بر فروشگاه های فیزیکی خود، اقدام به فروش محصولات از طریق اینترنت می کنند. برخی از خرده فروشی ها نیز تنها از طریق اینترنت به ارائه محصولات و خدمات می پردازند. این نوع از فروشگاه ها با عنوان خرده فروشی الکترونیکی شناخته می شوند.

با توجه به تغییر مداوم سلایق مشتریان و بالا رفتن سطح انتظارات آن ها و به دلیل کم بودن موانع ورود برای رقبای بالقوه در این صنعت، شرکت های تجاری موجود در این صنعت با مخاطرات و چالش های عمیقی روبرو هستند. افزایش پیچیدگی های شناختی – تحلیلی از بازار، استیصال مدیران را در پاسخ گویی به این تغییرات با استمداد از سبک های سنتی به همراه خواهد داشت. روشن است که تصمیم گیری کارامل نیاز به کسب معرفت و شناخت بازار دارد که این امر می تواند در قالب مفهوم گرایش بازار محقق شود. با افزایش رقابت در بازار، وجود بینشی گسترده و همه جانبه نسبت به بازار جهت توانمندسازی سازمان بیش ازپیش احساس می گردد. باید توجه داشت به سبب ماهیت بازارهای اینترنتی رقابت در این نوع بازارها بسیار پیچیده تر از نوع سنتی خود است؛ چراکه این سازمان ها نه تنها باید از طریق انتقال مفهوم سودمندی خرید اینترنتی با رقبای سنتی خود رقابت کنند، بلکه مشتریان به سبب سهولت جست وجو و کم بودن هزینه های تغییر و تنها با یک کلیک فروشگاه خود را تغییر می دهند.

به سبب راحتی و سهولت تغییر فروشگاه ها توسط مشتریان، توجه به حفظ و نگهداری مشتریان که در بازاریابی با اصطلاح «وفادار سازی مشتری» مطرح می شود، ضرورتی غیرقابل انکار است. مشتریان وفادار جریان نقدی مداوم و پیش بینی شده ای را روانه شرکت می کنند. همچنین سبب کاهش هزینه های جذب مشتری توسط سازمان نیز می شود، چراکه هزینه حفظ و نگهداری مشتریان وفادار بسیار کمتر از جذب مشتریان جدید است و علاوه بر این مشتریان وفادار از طریق بازاریابی دهان به دهان که یکی از پیامدهای وفاداری است در جذب مشتریان به مدد شرکت می آیند.

1-2    بیان مسئله
رشد جهانی استفاده از اینترنت از سال 2000 تا 2014 بیش از 673 درصد بوده است. در ابتدای سال 2014 میانگین ضریب نفوذ اینترنت در جهان 39 درصد بود که بیش از 7 درصد رشد نسبت به سال قبل را نشان می دهد. ضریب نفوذ اینترنت در ایران در ابتدای همان سال 55.7 درصد چیزی حدود 45 میلیون کاربر است که نسبت به سال 2000 با 250 هزار نفر کاربر رشدی چشم گیر داشته است. (internet word state 2014) با رشد فزاینده توسعه جهانی اینترنت، تعداد رو به رشدی از شرکت ها در کسب وکار خود از این ابزار در قالب مفهوم تجارت الکترونیک بهره می برند. تجارت الکترونیکی برای شرکت ضروری است چراکه درک سازمان از نیازهای مشتری و از محصولات و خدمات موجود در بازار را بهبود می بخشد (چویی و پان[1]، 2014).

فن آوری اطلاعات ماهیت بازار را تغییر داده است و درنتیجه آن بازارهایی تحت عنوان بازارهای اینترنتی و بازارهای مجازی موردتوجه قرارگرفته است. این بازارها ماهیتی کاملاً متفاوت از بازارهای فیزیکی دارند. رفتار مشتریان نیز در این بازارها کاملاً متفاوت با بازارهای سنتی است. پیدایش بازارهای الکترونیک موجب شده تا مفهوم بازاریابی نیز تحت تأثیر قرار بگیرد. مفاهیم جدیدی مانند وفاداری الکترونیک و رضایتمندی الکترونیک به مباحث علمی این حوزه ها وارد شود و مسلماً سازمان هایی در تجارت آینده موفق خواهند شد که بتوانند با دانش کافی از این مفاهیم جدید و شناخت متناسب، از ساختارهای جدید تجارت الکترونیک بهره برداری لازم را از فضای رقابتی به وجود آمده داشته باشند.

در هجوم برای ایجاد کسب وکارهای اینترنتی، بسیاری از مدیران، به اشتباه تمام توجه خود را معطوف به جلب مشتری می کنند تا حفظ آن، اما مدیران ارشد پیشتاز تجارت الکترونیک می دانند که وفاداری مشتری یک ضرورت اقتصادی است. جلب مشتری بر روی اینترنت بسیار هزینه زا است و اگر مشتریان وفادار نبوده و به کرات مبادرت به خرید نکنند، سودآوری امری دور از دسترس خواهد بود. درواقع، رقبا تنها چند کلیک با مشتریان فاصله دارند (اودرین پونتویا و همکاران[2]، 2013) و ازاین رو وفادار سازی مشتریان، به فرایند به مراتب پیچیده ای برای مدیران تبدیل شده است.

افزایش وفاداری می تواند سبب قابل پیش بینی شدن جریان های درآمدزایی از سوی مشتریان و همچنین افزایش درآمدها در طول زمان گردد ) دنیوو همکاران[3]، 2006). کی و کو (2008) بیان می کنند که پنج درصد افزایش در تعداد مشتریان وفادار می تواند باعث افزایش 25 تا 95 درصدی سوددهی صنایع مختلف شود.

به همین جهت یکی از مباحث عمده در تجارت الکترونیکی توجه به حفظ و نگهداری مشتریان اینترنتی از طریق افزایش وفاداری الکترونیک آن ها هست تحقیقات فراوانی درزمینهٔ وفاداری مشتریان انجام شده است اما بیشتر این تحقیقات متمرکز بر تجارت سنتی بوده است. ما در این پژوهش به بررسی متغیرها و زمینه های مؤثر بر ایجاد وفاداری در مشتریان الکترونیکی فروشگاه های اینترنتی می پردازیم.

1-3      ضرورت انجام پژوهش
با توجه به رشد فزاینده تکنولوژی و به تبع آن رشد رقابت در بازارهای سنتی و الکترونیکی بحران در کمین تمام شرکت هایی است که برنامه ای مستمر درزمینهٔ فراهم آوردن امکانات رضایت و وفاداری برای مشتریان ندارند و از سیاست مشتری گرا بودن تبعیت نمی کنند. به همین دلیل این وضعیت خطر از دست دادن مشتریان ناراضی، رفتن آن ها به سمت رقبا، کاهش نهایی سود و در غایت ورشکستگی شرکت را به دنبال خواهد داشت.

بنابراین خرده فروشی های الکترونیکی نیز می بایست برای بهبود وفاداری مشتریان خود به دنبال استراتژی های گوناگون مدیریتی باشند. امروزه مدیران فروشگاه های آنلاین برای جلوگیری از گرایش یافتن مشتری به سمت رقبا بیش از هر زمانی می بایست در پی درک خواسته و نیازهای مشتریان باشند تا بهتر بتوانند نیازهای 

آن ها برآورده کنند و روابط بلندمدت تجاری با آن ها برقرار نمایند. لذا هر رویکردی که بهتر بتواند این مسائل را محقق گرداند بیشتر موردتوجه خواهد بود. بنیان و اساس فروشگاه های آنلاین مشتری است؛ و به عبارتی سودمندترین و مناسب ترین استراتژی برای آن ها مشتری گرایی است.

یکی از راهکارهایی که می تواند درزمینه ی مشتری گرایی یاری گر شرکت ها باشد استفاده از مفهوم گرایش بازار یا بازارگرایی و اهرم عملی آن یعنی گرایش به نوآوری است. در این مفهوم مشتری و نیازهای پیدا و پنهانش به عنوان مرکز دایره بازاریابی قرار دارد و شرکت در جست وجوی به دست آوردن اطلاعات در این زمینه و پاسخ گویی فعال به این نیازها است.

گرایش به بازار مجموعه ای از باورها و توانایی های شرکت است که مشتریان را در مرکز توجه قرار می دهد و با تولید، انتشار و استفاده از اطلاعات در مورد مشتریان و رقبا برای مشتریان خود ارزش برتر ایجاد می کند (کوهلی و جاوارسکی[4]،1990 و نارور و اسلاتر،[5]1990).

اکثر مطالعات انجام شده تأثیر گرایش به بازار و گرایش به نوآوری را بر ابعاد عملکردی و نتایج سازمانی بررسی کرده اند (وی و همکاران[6]،2014؛ گو و ژانگ، 2014؛ آلپکان و همکاران[7]، 2012؛ لی و همکاران[8]، 2015) و مطالعات در مورد تأثیر گرایش بازار بر وفاداری مشتریان بسیار محدود است. ما در این مطالعه قصد داریم تأثیر گرایش بازار و گرایش نوآوری را بر وفاداری الکترونیکی مشتریان بسنجیم.

با توجه به تعریف گرایش بازار واضح است که این مفهوم باید از طریق شرکت سنجیده شود؛ اما ارگان و کاسکو[9] (2103) در مطالعه خود در مورد تأثیر گرایش بازار و گرایش نوآوری بر وفاداری الکترونیکی، سؤالات مربوط به اندازه گیری میزان گرایش به بازار و گرایش به نوآوری را برای پاسخ گویی مشتریان متناسب کردند. همچنین کاسیدی[10] (2014) نیز در بررسی تأثیر گرایش بازار بر وفاداری دانشجویان از اصطلاح گرایش بازار ادراک شده استفاده کردند که این مفهوم میزان بازارگرایی سازمان را از دید مشتری محاسبه می کند.

ازآنجاکه ما در این مطالعه می خواهیم تأثیر گرایش بازار و گرایش نوآوری را بر روی وفاداری مشتری بسنجیم بهتر است به این مفاهیم از دید مشتری نگاه کنیم. پس در این مطالعه ما به بررسی گرایش بازار ادراک شده و گرایش نوآوری ادراک شده بر وفاداری الکترونیک خواهیم پرداخت.

1-4      اهداف پژوهش
هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر گرایش بازار ادراک شده و گرایش نوآوری ادراک شده بر وفاداری الکترونیکی و به عبارتی توسعه مدل وفاداری الکترونیکی مبتنی بر گرایش بازار و گرایش نوآوری است.

1-5    اهداف فرعی
بررسی نقش کیفیت خدمات الکترونیکی ادراک شده، رضایت الکترونیکی و سودمندی ادراک شده به عنوان متغیرهای مداخله گر در مدل مطرح شده
ارائه راهکارهای مدیریتی به منظور ارتقا وفاداری الکترونیکی
1-6      سؤالات تحقیق
آیا گرایش بازار ادراک شده بر وفاداری الکترونیکی تأثیر دارد؟

آیا گرایش نوآوری ادراک شده بر وفاداری الکترونیکی تأثیر دارد؟

آیا گرایش بازار ادراک شده بر رضایتمندی الکترونیکی تأثیر دارد؟

آیا گرایش نوآوری ادراک شده بر رضایتمندی الکترونیکی تأثیر دارد؟

آیا گرایش بازار ادراک شده بر سودمندی ادراک شده مشتری تأثیر دارد؟

آیا گرایش نوآوری ادراک شده بر سودمندی ادراک شده مشتری تأثیر دارد؟

آیا گرایش بازار ادراک شده بر کیفیت خدمات آنلاین تأثیر دارد؟

آیا کیفیت خدمات آنلاین بر رضایتمندی الکترونیکی تأثیر دارد؟