مقاله «برآورد استراتژیک عراق آینده» از فرزاد پور سعید، از فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره اول، بهار، 1389 شماره مسلسل 47. که در این مقاله  به برآیندی از وضعیت کنونی و گذشته عراق، نوع بازیگری و تمایلات بازیگران مؤثر اعم از داخلی و خارجی، فرصت ها و تهدیدات پیش روی و آسیب پذیری ها و مزیت های آن در عرصه داخلی و منطقه ای پرداخته است. در این مقاله به تخمین راهبردی عراق آینده می پردازد و این مهم را از خلال نقد سناریوی ایده آلیستی امکان پذیر می داند. این سناریو، شامل وضعیتی است که قانون اساسی عراق جدید، در قالب نوعی هدف گذاری راهبردی برای آینده این کشور ترسیم کرده و شامل دو هدف دموکراسی سازی در داخل و صلح طلبی در سیاست خارجی است. نویسنده این مقاله از رویکرد ساختاریابی سود می جوید و از خلال این رویکرد، به برآورد استراتژیک عراق آینده می پردازد. مطابق این رویکرد، واقعیات ساختاری عراق در چارچوب تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و اقتصاد سیاسی این کشور، موجب محدودیت سناریوی ایده آلیستی و کشاکش میان آرمان ها واقعیات در عراق آینده می شود. همان طور که در معرفی این مقاله آمده تحولات آینده عراق با اتفاقات جدید موردبررسی قرار داده و ایدئولوژی جدید عراق را بررسی کرده است؛ اما ارتباط این ایدئولوژی و اتفاقات عراق را با ایران اشاره ای نکرده که زمینه فعالیت در این راستا را در این پژوهش موجب شده است.

مقاله «عراق، استمرار خشونت و رویای دموکراسی»، نویسنده خلیل اله سردارنیا ، فصلنامه راهبرد ، سال بیست و یکم ، شماره 63 تابستان 1391 که موضوعاتی هم چون بحران های هویت، یکپارچگی و مشروعیت ریشه دار، ملت سازی تحمیلی والیگارشی، بنیاد غیر دمکراتیک و غیر مدنی احزاب و گروه های سیاسی اجتماعی، باورها و فرهنگ خشونت طلبی فرقه ای و قومیتی-زبانی و مذهبی، استمرار حضور و برخورد خشن نیروهای نظامی آمریکایی و هم پیمانان آن ها در عراق را بررسی کرده است. این مقاله  صرفاً بر روی کشور عراق متمرکز می بخشد ویژگی قومیتی و مذهبی این کشور را لحاظ کرده و از اتفاقات و رویدادهای حال حاضر و ایدئولوژی جدید و حاکم در مناطق سنی نشین عراق اشاره ای نکرده است و موضوعی که در این پایان نامه تأکید زیادی دارد بعد امنیتی و تأثیرپذیری امنیتی  آن بر ایران می بخشد که در این مقاله به آن اشاره ای نشده است.

مقاله «قوم گرایی و ایجاد نظام سیاسی دموکراتیک در عراق» نویسنده علیرضا ازغندی و صابر کرمی نشریه علوم سیاسی ، پاییز 1386، دوره  4 ، شماره  7 . این مقاله به ویژگی قومیتی عراق پرداخته و گروه های مذهبی فعال در عراق را معرفی می کند و اشاره می کند که قدرت گیری یکی از این گروه ها باعث تلاش برای منزوی کردن سایر گروه ها شده و این ویژگی قوم گرایی نظام سیاسی دموکراتیک متزلزلی را به وجود می آورد. اما این پایان ­نامه به ویژگی ایدئولوژیکی گروه های فعال عراقی مانور داده و با تمرکز بیشتری به آن پرداخته است.

مقاله، «عراق: مسائل امنیت ملی و نیروهای مسلح (1980 1988)» نویسنده محمود یزدانفام، فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس، شماره 4 بهار 82 این مقاله به مواردی هم چون ویژگی عراق  بعد از دستیابی به استقلال در سال 1932، ناامنی و عدم ثبات سیاسی و اینکه حجم مشکلات عراق به دلیل اختلافات داخلی، نسبت به دیگر کشورها منطقه بسیار گسترده تر بوده است می پردازد و همچنین گروه های متعددی که در این کشور هستند که ازنظر نژاد و مذهب، بسیار متنوع بوده و انسجام ملی بسیار اندکی میان آن ها وجود دارد و نبود عوامل تشکیل یک ملت که باعث شده تا بخش های مختلف جامعه عراق اغلب به دلایل شخصی و ایدئولوژیکی، با تأسیس یک حکومت مرکزی مخالفت کنند را بررسی می کند. همچنین به جدایی طولانی مدت عراق از کشورهای همسایه به دلیل ناسازگاری های ایدئولوژیکی، تفاوت های نژادی و مذهبی و رقابت بر سر تسلط بر خلیج فارس با ناامنی های ناشی از مخالفت های داخلی علیه دولت این کشور همراه شد می پردازد این مقاله اطلاعات زیادی در خصوص ویژگی های ایدئولوژیکی در اختیار خواننده قرار می دهد اما ویژگی حال حاضر عراق و رفتارهای گروه های پیکارجویی معارض سنی در دوره زمانی جدید را شامل نمی شود لذا این پایان نامه تلاشی خواهد بود برای رفع این مشکل.

پایان نامه ها: پایان نامه «ژئوپلیتیک جدید عراق بعد از سقوط صدام و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران» که توسط علی کاظمینی زاده  درسال 1391 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار تهیه شده به معرفی کشور عراق پرداخته و تأثیرگذار بودن آن در ایجاد امنیت و یا بی ثباتی در منطقه خلیج فارس و به ویژگی متفاوت عراق جدید نسبت به گذشته می پردازد. این در حالی است که نوشتار حاضر تأکید بیشتری بر بحران های ایدئولوژیکی عراق و تأثیر آن بر بخش هایی از ایران دارد.

پایان نامه «تنگه هرمز و جایگاه استراتژیک آن در رویکردهای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران» از صغری طالبی در دانشگاه شیراز که در این پایان نامه به جایگاه وضعیت استراتژیک ایران در منطقه اشاره کرده و تحولات منطقه خصوصاً خلیج فارس و تنگه هرمز را بر امنیت ملی ایران بررسی کرده است. در این پایان نامه به صورت اجمالی به مبحث امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران پرداخته و تحولات عراق را صرفاً درزمینه­ی تأثیرگذاری بر امنیت در حوزه تنگه هرمز می پردازد ولی نگارنده در این پژوهش تأثیر ایدئولوژیکی گروه های معارض موجود در عراق را بر ایران که امنیت ملی را در محیط امنیتش تهدید می کند بررسی و تحلیل می کند.

پایان نامه ای با عنوان «تحولات شمال عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران» که توسط ذبیح الله مهری پور در سال 1379 انجام گرفته که در این پایان نامه سعی شده است ضمن تشریح مفهوم امنیت ملی و ارتباط آن با مسائل روابط خارجی، تحولات مناطق کردنشین دو کشور ایران و عراق و تأثیرات آن بر امنیت ملی دو کشور به ویژه ایران موردبررسی قرار گیرد. هدف از این پژوهش پرداختن به بعد دیگری از عوامل کردی در تحولات دو کشور عمده منطقه خاورمیانه یعنی ایران و عراق می باشد. در این پژوهش هدف نگارنده بررسی تحولات کردستان بر امنیت ملی ایران می باشد و درواقع سعی شده تا حدودی نگرانی ها علایق ایران را در ارتباط با تحولات کردستان عراق موردبررسی قرار دهد، این در حالی است که تلاش اینجانب مختص به کردستان نخواهد بود و تحولات تمامی گروه­های معارض در عراق بر ایران بررسی خواهد شد.

پایان نامه «بررسی زمینه های همگرایی واگرایی اقوام عراق بر امنیت ملی ایران» نویسنده آقای محمدمهدی خضر صادقی خرم که در سال 1392 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی تهیه کرده که در آن به معرفی عراق جدید پرداخته که واجد تحولاتی است که تغییر در ساختار قدرت و هویت آن باعث دگرگونی هایی در  رویکردهای بازیگران خاورمیانه ای شده است. حضور شیعیان و کردها در ساخت قدرت بغداد، حذف رژیم کینه توز بعثی، تغییر رویکرد «عربی – سنی» به «عربی – شیعی – کردی» در فضای سیاسی عراق، فرصت های به وجود آمده در عراق جدید در جهت منافع و امنیت ملی ایران است پرداخته است. در این راستا حضور اقوام قومی و مذهبی عراق وحدت و همگرایی این اقوام و نقش بسزای آن ها برای اهداف و منافع ایران بررسی می شود. ولی به تحولات جدید و ایجاد گروه های معارض در عراق و تحولاتی که این گروه ها ایجاد نموده اند که موجب ناامنی چه در عراق و چه در ایران شده اشاره ای نکرده است.

پایان نامه «تبیین تهدیدات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس(1380-1390)» که به وسیله خانم فاطمه خانی در سال1392 در دانشگاه اصفهان – پژوهشکده علوم اجتماعی و اقتصادی تهیه شده که به تبیین تهدیدات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس(1390-1380) می پردازد. این پایان نامه به بررسی اینکه آیا تهدیداتی از سوی شورای همکاری خلیج فارس و کشورهای این حوزه بر امنیت ملی ایران داشته یا خیر می پردازد و چند کشوری که در این حوزه قرار دارند را موردبررسی قرار می دهد. این پایان نامه توضیح مفصلی در خصوص تهدیدات عراق بر امنیت ایران انجام نداده است . لذا مستلزم کنکاش و بررسی جدید و مفصل است که نگارنده درصدد رفع این نقیصه می باشد.

آثار دیگری مانند پایان نامه (نقش جمهوری اسلامی ایران در پیاده سازی الگوی امنیت مشارکتی دسته جمعی در خلیج فارس) ازمحسن چوپانی رستمی( 1390) و مقاله (ژئوپولتیک عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران) از  علی شهبازی (1383)، پایان نامه( نهادهای شیعیان و آینده عراق )از حسن ریوران و . وجود دارد که با بررسی های انجام شده توسط نگارنده، ارتباط موضوعی خاصی با پایان نامه حاضر نداشتند.

بدین سان نگارنده در این پژوهش به دنبال بررسی وضعیت ژئوکالچری و همچنین عوامل فرهنگی و هویتی و ایدئولوژیکی موجود در عراق  می باشد که می تواند در کنار سایر عوامل دیگر در عدم برقراری امنیت در عراق موردبررسی قرار گیرد. تأثیر این بحران ها بر امنیت ملی ایران به ویژه موقعیت گروه های سنی ایران و نوع جهت گیری این گروه ها بر امنیت ملی ایران موضوع اصلی این پژوهش است که در آثار فوق موردبررسی قرار نگرفته است.

ه: فرضیه تحقیق

ظهور پیکارجویان معارض در عراق ازجمله بحران های هویت ایدئولوژیکی است که  بیشتر از بحران هویت قومی، امنیت ملی ایران را با خطر مواجه نموده و  امنیت منطقه ای ایران را تهدید کرده است. تهدید مزبور در برخی مناطق مرزی ایران که سنی مذهب هستند به ویژه در بلوچستان ایران بروز کرده است، همچنین کردستان ایران را با تهدیداتی مرزی مواجه نموده و حتی امنیت منطقه­ای ایران را متشنج کرده است و برای نخستین بار ایران را به مقابله دفاعی با آن ها در خاک عراق واداشته است.

و: بیان مفاهیم اصلی تحقیق

امنیت: برای امنیت تعاریف فراوان و متعددی صورت گرفته است که هرکدام به نوعی درگذشته پیرامون ابعاد نظامی و در زمان حال پیرامون جنبه های دیگر و ازجمله نظامی دور می زند. «امنیت» در لغت به معنای ایمن شدن و در امان بودن است، «آرنولد ولفرز» در تعریف این واژه می گوید: امنیت در یک مفهوم عینی به فقدان تهدیدها نسبت به ارزش های اکتسابی تلقی می شود. جان هروز می گوید: «امنیت عبارت است از رهایی از تردید، آزادی از اضطراب و بیمناکی و داشتن اعتماد و اطمینان موجه و مستند». در ارتباط با تعریف امنیت مباحث گوناگونی وجود دارد که در این مجال فرصت پرداختن به همه آنان نیست، (امینیان، 1371، 5) ولی شاید بتوان در یک تعریف مختصر امنیت را این گونه تبیین نمود که امنیت به معنی ایمن شدن، در امان بودن، . یا آرامش و آسودگی، این واژه در اصطلاح: مصونیت از تعرض و تصرف اجباری بدون رضایت است و در مورد افراد به معنای آن است که مردم، هراس و بیمی نسبت به حقوق و آزادی های مشروع خود نداشته و به هیچ وجه حقوق آنان به مخاطره نیفتد و هیچ عاملی حقوق مشروع آنان را تهدید ننماید. این تعریف، امنیت را از جهت حفظ و رعایت حقوق و آزادی های فردی موردتوجه قرار داده است.
امنیت ملی: امنیت در معنای وسیع به معنای صلح، آزادی، اعتماد به کار گرفته می شود. از این مفهوم تعاریف زیادی شده است که ذاتاً با مفاهیم نسبی زیادی روبروست. ولی در معنای کلی می توان گفت که امنیت یعنی رها شدن از خشونت اعمال شده توسط دیگران، یا احساس خشنودی و رضایت نسبت به محیطی که ایجادکننده ناامنی در بین واحدهای درگیر در حوزه ی خود است. از طرفی تعاریف بسیاری نیز برای امنیت ملی به کار گرفته شده است مانند احساس رهایی از ترس، آزادی، احساس ایمنی که هم امنیت روانی و مادی را برای یک ملت در برداشته باشد. که موجب استقلال رأی یک ملت و توانایی مقابله با دخالت بیگانگان در امور داخلی خواهد بود. این مفهوم از موضوعاتی است که به دلیل چندبعدی بودن می تواند در حوزه های متنوعی از علوم (سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، دفاعی و.) قرار گیرد. می توان آن را احساس آرامش ناشی از اعتماد به توانایی برای حفظ ارزش ها و اهداف حیاتی کشور در برابر تهدیدات بالقوه و بالفعل داخلی و خارجی دانست (Cimbeth, 1984, 24).
ژئوکالچر: اندیشه بررسی و کاوش فرهنگ در پهنه ی جغرافیا همیشه از دیرباز مطرح بوده و پیرامون آن صاحب نظران زیادی اظهارنظر کرده اند. ژئوکالچر به موضوع فرهنگ در روابط میان جوامع و کشورها می پردازد. درواقع سیاست بدون وجود فرهنگ درک درست واقعی از محیط اطراف به دست نمی دهد، می توان این گفته مک لوهان را یادآور شد که جهان مجموعه به هم پیوسته ای مانند یک دهکده ی جهانی است. اصطلاح ژئوکالچر از دو واژه ژئو (زمین) و کالچر (فرهنگ) ترکیب یافته است. ژئوکالچر به معنای توجه به عناصری چون فرهنگ، زبان، قومیت و مذهب و به بیان کلی تر فرایند پیچیده ای از تعاملات قدرت، فرهنگ و محیط جغرافیایی است. که طی آن فرهنگ همچون سایر پدیده های نظام اجتماعی همواره در حال شکل گیری، تکامل، آمیزش و جابجایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرافیایی کره زمین است.
ایدئولوژی: ازنظر ساخت لغوی واژه ای است مرکب از دو جزء ایده و لوژی که ایده به معنی اندیشه ، تصور ، عقیده، نظر، آگاهی و غیره است و لوژی که به صورت پسوند امروزه معمولاً به معنی دانش و شناسایی بکار می رود و معرف علم است مانند سوسیولوژی (جامعه شناسی) پسیکولوژی (روانشناسی) و. بنابراین ایدئولوژی نیز ازنظر ساختمان لغوی مرادف با دانش و شناخت عقیده یا به طور خلاصه عقیده شناسی است. شاید کوتاه ترین تعریفی که برای ایدئولوژی بتوان ارائه داد آن است که بگویم ایدئولوژی نوعی خودآگاهی است. تعریف دیگر آن است که ایدئولوژی را سیستمی از ایده ها و قضاوت های روشن و صریح و عموماً سازمان یافته ای بدانیم که موقعیت یک گروه یا جامعه را توجیه و تفسیر می کند. این سیستم با الهام ، تأثیرپذیری شدید از ارزش ها ، جهت یابی معین و مشخصی را برای کنش های اجتماعی آن گروه یا جامعه پیشنهاد می کند و ارائه می دهد؛ بنابراین بر اساس تعریف فوق ایدئولوژی در درون فرهنگ به عنوان مجموعه ای کاملاً به هم پیوسته ، هماهنگ و سازمان یافته از ادراکات و ارائه کننده نظرات محسوب می گردد و به همین دلیل می توان از آن به عنوان یک سیستم نام برد و از طرف دیگر با در نظر گرفتن طبیعت و جوهر آن که تجلی بخش نظرات است.

ایدئولوژی به عنوان ابزار کنش تاریخی نیز محسوب می گردد. درنهایت می توان گفت ایدئولوژی  یک فلسفه زندگی انتخابی آگاهانه آرمان خیز مجهز به منطق می باشد و چیزی که بشر را وحدت و جهت می باشد و آرمان مشترک می دهد و ملاک خیر و بایدونباید برای او می گردد و در معنا عام و خاص بکار برده می شود، اگر در معنای عام بکار رود مترادف مکتب می باشد و مجموعه رهنمودهای کلی مکتب را چه در بعد اندیشه و چه در بخش عمل در برمی گیرد اگر در معنای خاص بکار رود تنها بخشی از مکتب را که به رفتار انسان و دستورالعمل های بایدونبایدها مربوط می شود در این صورت در مقابل جهان بینی خواهد بود.

بحران (ایدئولوژی): تعریف بحران به سادگی امکان پذیر نیست ، زیرا در پنجاه سال گذشته علی رغم مطالعات زیادی که درباره بحران انجام شده ولی این تلاش ها نه تنها موجب ارائه تعریف شفافی از این مفهوم نشده بلکه آن را پیچیده تر ساخته است. به علاوه انتظار از واژه بحران برای اطلاق بر پدیده های مختلف و تبیین هدف های متفاوت بر پیچیدگی این مفهوم افزوده است و ارائه تعریفی جامع از آن را دشوار نموده است ، اما دشواری در تعریف بحران مانع از ارائه تعریف نسبی از آن نمی شود. برخی از دانش پژوهان ، بحران را به معنای فشار، اضطراب، فاجعه، خشونت، فرصت خطرناک یا خشونت احتمالی به کار می برند.