۱- استقرار یکباره و آنی ( انفجار بزرگ یا  Big Bang) :

در این روش سیستم قدیم تا استقرار کامل سیستم جدید کار می کند و با استقرار کامل سیستم جدید، به یکباره سیستم قدیم حذف و سیستم جدید شروع به کار می نماید. این روش به عنوان یک روش سنتی با هدف کاهش هزینه ها می باشد که به دلیل معایبی که دارد چندان قابل توصیه نمی باشد(برازل [۱]،۲۰۰۵).

شکل ۲-۳- استقرار یکباره و آنی ( انفجار بزرگ یا  Big Bang)

منبع:( برازل ،۲۰۰۵)

 

 

 

 

۲- استقرار موازی و همزمان :

در این روش سیستم قدیم تا استقرار کامل سیستم جدید کار می کند و با استقرار کامل و شروع به کار سیستم جدید، به یکباره سیستم قدیم حذف نمی شود. زمانی که سیستم جدید تایید گردید سیستم قدیم حذف می گردد.

شکل ۲-۴ – استقرار موازی و همزمان

منبع:( ( برازل ،۲۰۰۵)

 

جدول ۲-۴-مقایسه استقرار یکباره با موازی

منبع: ( برازل ،۲۰۰۵)

 

۳- استقرار بخشی(ماژولار/پیمانه ای) :

این روش برای سیستم های جامع که دارای چند واحد مجزا و مستقل از هم هستند قابل کاربرد است. فرایند استقرار به شرح ذیل می­باشد:

۱- تقسیم بندی ماژول ها

۲- اولویت بندی ماژول ها بر اساس :  ۲-۱- نقش و پیش نیازها        ۲-۲- کمترین ارتباطات و تعاملات

۳- انتخاب ماژول

۴- انتخاب استراتژی و روش استقرار : ۴-۱- یکباره      ۴-۲- موازی

۵- جایگزینی ماژول انتخاب شده بر اساس استراتژی

۶- آزمایش ماژول و برقراری ارتباط با سایر ماژول ها

۷- شروع استقرار ماژول جدید

 

شکل ۲-۵- استقرار بخشی(ماژولار/پیمانه ای)

منبع: ( برازل ،۲۰۰۵)

 

۲-۱۱- نقش نیروی انسانی در انجام پروژه های ERP

اغلب افراد دلیل ناکافی در پیاده سازی پروژه های ERP را چالش های مربوط به فناوری اطلاعات و ظهور مباحث جدید در این حوزه در داخل سازمان از قبیل پایگاه های داده به اشتراک گذاشته شده ، معماری مبتنی بر Client-server فناوری اینترنت – و.. می دانند تحقیقات به عمل آمده در این مورد حاکی از این نکته است که عامل اصلی این ناکامی ها مسائل مربوط به نیروی انسانی در  سازمان ها می باشد و در تحقیقاتی که بوسیله دفلویت و توچ(۱۹۹۸) [۲]انجام شده این موضوع به روشنی اثبات شده است که دلیل اصلی و اولیه ناکامی این پروژه ها مباحث غیر تکنولوژیکی بوده است در این تحقیق یکی از سئوالاتی که از سازمان ها پرسیده شده است این است که موانع کلیدی دستیابی به موفقیت در اجرای پروژه های ERP چه عواملی هستند؟ از این عوامل ۱۰ عامل اساسی و اولیه که مهمتر از سایر عوامل است به شرح ذیل می باشد : مقاومت در برابر تغییر (۸۲%) مهارتهای ناکافی تیم پروژه (۴۴%) حمایت ناکافی( ۷۲%) حوزه فعالیت نامشخص ۴۴% انتظارات غیر واقعی (۶۵%) عدم وجود برنامه مشخص مدیریت تغییر (۴۳%) مدیریت ضعیف پروژه (۵۴%) عدم وجود یک نگرش فرآیندی مسئله (۴۱%) جالب توجه نبودن عامل تغییر (۴۶%) عدم وجود انسجام در جنبه فن آوری اطلاعات مسئله ( ۳۶%) این ۱۰ عامل مربوط به بحث فنآوری اطلاعات می باشد و سایر عوامل مربوط به مباحث انسانی و مدیریت تغییر در سازمان می باشند .

نیاز به متخصصانی خارج از سازمان جهت پشتیبانی از اجرای پروژه با مهارتهای خاص را باید مد نظر قرار داداین افراد در قالب گروه هایی با عناوین متخصصان بسته نرم افزاری ، متخصصان فنی و متخصصان سازمانی تیم پروژه را پشتیبانی خواهند کرد . گروه اول از افرادی تشکیل شده است که نسبت به ماژول های نرم افزار به همراه ارتباط آنها با یکدیگر ، قابلیت های آن ها و امکان ارتباط این نرم افزار با سایر نرم افزارهای موجود در بازار شناخت کامل دارند.

گروه دوم را متخصصان فنی به کار گرفته شده درنرم افزار از قبیل سیستم های عامل خاص ( Os/4Linux,unix,NT) و با پایگاه های داده مورد استفاده( …,Informix , Oracle , SQL Server) تشکیل می دهند این افراد وظیفه ایجاد امنیت برای سیستم جدید ایجاد تطابق لازم بین نرم افزار و پایگاه داده ، طراحی بهینه معماری شبکه و .. را بر عهده دارند و نهایتاً متخصصان سازمانی در مورد بحث مدیریت تغییر و طراحی فرآیندهای سازمانی ساختار سازمان ، طراحی شغل ، استراتژی های ارتباطی ، تکنیک های آموزشی و برنامه های تشویقی برای توسعه بهتر و بهینه تر سیستم جدید در سازمان مورد استفاده قرار خواهد گرفت(حجازی و همکاران ،۱۳۹۱).

۲-۱۲- عوامل مؤثر در اجرای اثربخش پروژه‌هایERP

۱- کارفرما

۲- شرکت مجری

۳- تیم ناظر و مشاورین

۴- کاربران سیستم

۲-۱۲-۱-  کارفرما

۱- نقش مدیر قهرمان (Champion)

۲- جایگاه و نقش مدیر پروژه ERP از سوی کارفرما

۳- روشن شدن حد تطبیق (بهبود یا تحول)

۴- صبر و حوصله (قرن بیست و یکم قرن سرعت است، اما نه سرعت در تغییر مسئولین)

۵- آگاهی کامل از اینکه قرار است به کجا برویم

۶-عدم ناامیدی در کنار عدم ذوق‌زدگی

• توجه به سطح و درجه آمادگی سازمان کارفرما و درگیر نکردن مجری برای ارتقاء سطح آمادگی کارفرما

۲-۱۳- عوامل موفقیت ERP

• چشم اندازی را ایجاد کنید
• برگشت سرمایه بکاررفته را درک کنید
• تلاشهایتان را اولویت بندی کنید.
• لازم و ملزومات یسستم را بشناسید
• فرایند ها را یکپارچه کنید
• اجرا را کنترل کنید
• تغییرات را کنترل کنید

۲-۱۴- دلایل شکست پروژه های ERP

1. مقاوت افراد برای استفاده از نرم افزار
2. تخمین نادرست سطوح منابع مورد نیاز جهت اجرای سیستم
3. نگرش نزدیک بینانه به پروژه

 

۲-۱۵- مزایا ومعایب ERP

۲-۱۵-۱- مزایای ERP

• نسبت هزینه های استقراربه منافع ایجاد شده در سازمان ۱ به ۱۰ است
• افزایش بازدهی سازمان در زمان کوتاه
• کنترل بهتر و موثرتر بودجه در نتیجه بهبود برنامه ریزی و فرآیند های ما لی
• فرصتی برای مهندسی مجدد سازمان
• ساده سازی و استاندارد شدن روشها
• رضایت مشتریان

 

۲-۱۵-۲- معایب ERP

• سرمایه گذاری اولیه نسبتا زیاد
• ریسک بالا
• قسمتهای زیادی از سازمان درگیر می شوند
• برای ERP منابع زیادی مورد نیاز است
• زمان نسبتا طولانی برای پیاده سازی در سازمان های بزرگ مورد نیاز است

 

 

۲-۱۶- ERP در ایران

بر خلاف سیر تکاملی ERP در سطح اول صنایع و سازمان های دنیا ، این سیستم در ایران به یکباره و چون دارویی شفا بخش بر پیکره سازمان های سنتی ایران نازل شد . آنان که از دور و نزدیک تا صنایع و سازمان های ما آشنایی دارند گواه این ادعا می باشند که ضعف در سیستم های مدیریتی و برنامه ریزی، سکون و عدم پویایی در برخی سازمان ها ، نبود  سیستم یکپارچه ( حتی در حوزه MIS)و مقاومت پرسنل و بعضاً مدیران سازمان ها در برابر به کارگیری سیستم های منسجم حقایقی غیر قابل انکار در این عرصه می باشند(احمدوند و همکاران،۱۳۹۰) .

پیاده سازی سیستم نرم افزاری حجیم و پیچیده ای چون ERP در حالی در برنامه برخی شرکت ها قرار گرفته است که نه تنها سیستم فعلی شان سنتی و مبتنی بر کاغذ است و برخی از پرسنل نیز آشنایی کافی با کامپیوتر ندارند، بلکه هنوز تصویر دقیق و شفافی از فعالیت های وضع موجود خود نیز ندارند . در بهترین حالت در سازمان های ایرانی شاهد به کارگیری سیستم های مدیریت کیفیت از جمله ISO 9000 می باشیم. بنابراین پر واضح است که حرکت نا آگاهانه و بدون برنامه ریزی به سوی پیاده سازی سیستمی همچون ERP نه تنها مشکلی از سازمان ها مرتفع نخواهد نمود ،بلکه هزینه های گزاف و از دست دادن زمان به مشکلات آنها خواهد افزود .

لذا در ذیل به برخی از مشکلات اساسی موجود در سازمان ها اشاره می نماییم :

• اتخاذ راه حل های موضعی در برابر مشکلات اساسی به حای یافتن راه حل ریشه ای

۲-۱۷- ERP   از دیدگاه مدیریتی

باید اذعان کرد که برروی تعریف ERP همانند بسیاری از مفاهیم دیگر از قبیل DSS,MIS و .. در بین متخصصان و اهل فن اتفاق نظر وجود ندارد و به همین دلیل این گونه مفاهیم را اصطلاحاًContents – free  می گویند به منظور نزدیک کردن دیدگاه های مختلف لازم است از ابعاد گوناگون به این مفهوم پرداخته شود(پورکلانتری و همکاران ،۱۳۹۰) .

به طور کلی از دو دیدگاه می تون به مفهومERP نگریست . یکی از منظر فنی و دیگری از منظر مدیریتی .

تصوررایج( و شاید نادرست )از مفهوم ERP این است که آن را مجموعه ای نرم افزاری تلقی می نمایند . این مطلب که نرم افزارهای ERP موجود در بازار نظیر Baan , Oracle , sap و غیره نه یک ERP ، بلکه ابزارهایی در خدمت ERP هستند واقعیت این است که ما از دهه ۹۰، به بعد شاهد یک چرخش اساسی در نحوه مدیریت امور و اجرای کار در سازمان ها هستیم . مدیران لازم است بدانند که حرکت به سمتERP  نه یک پروژه بلکه تحول در نحوه ی زندگی سازمان است . با توجه به سطح پنجگانه ارزشی که در شکل زیر نشان داده شده ، مدیران باید به روشنی بدانند که از سرمایه گذاری در زمینه ی ERP به چه سطحی از ارزش دست خواهند یافت.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل ۲-۶- سطح پنجگانه ارزشی

منبع:( پورکلانتری و همکاران ،۱۳۹۰)

از آن جایی که ERP یک سیستم اطلاعاتی است اگرما  بتوانیم فرق بین مفهوم فناوری اطلاعات و سیستم های

اطلاعاتی (IS) را مشخص کنیم به فهم مفهوم ERP  کمک کرده ایم . پروفسور چکلند این تفاوت را اینگونه

بیان می کند، بسیاری از افراد در درک تفاوت میان IT , IS  مشکل دارند، زیرا به نظر می رسد،تکنولوژی تمامی ذهن آنان را در ارتباط با سیستم های اطلاعاتی که قرار است تکنولوژی پشتیبان آن باشد ، تسخیر کرده است. به منظور ایجاد سیستمی که به طور مؤثر کاربران را پشتیبانی نمایند . قبل از هر چیز لازم است آنچه را که قرار است مورد پشتیبانی قرار گیرد به تصور و اندیشه درآوریم (The IS) ، زیرا راهی را که سیستم های اطلاعاتی مشخص می کنند آنچه را که به منظور خدمت رسانی یا پشتیبانی آن لازم است ، دیکته خواهد کرد .

 

 

۲-۱۸- بانک پارسیان

بانک پارسیان بزرگترین بانک خصوصی در جمهوری اسلامی ایران می باشد که ارائه دهنده کلیه خدمات بانکی و مالی منطبق با نیاز های روز با بهره گرفتن از ابزارهای پیشرفته و نوین و اتکاء به سرمایه انسانی متخصص با بهترین شرایط می باشد.

بانک پارسیان به صورت شرکت سهامی عام و با مالکیت اشخاص غیر دولتی و به استناد قانون اجازه تأسیس بانک های غیر دولتی مصوب فروردین ماه ۱۳۷۹، ماده(۹۸) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و ضوابط تأسیس بانک غیر دولتی مصوب نهصد و چهل و هشتمین جلسه مورخ ۲۰/۹/۱۳۷۹ شورای پول و اعتبار تأسیس یافته و در چارچوب قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ ، قانون عملیات بانکی بدون ربا، قانون تجارت و مقررات اساسنامه بانک، در مرداد ۱۳۸۰ ، نسبت به انجام پذیره نویسی سهام و تشکیل مجمع مؤسس اقدام نمود و پس از انجام تشریفات و ثبت رسمی بانک به شماره ۱۷۸۰۲۸ در تاریخ ۱۵/۶/۱۳۸۰ در اداره ثبت شرکتها و مؤسسات غیر تجاری تهران ، به موجب نامه شماره ۲۳۴۸/هـ – مورخ ۲۶ شهریور ماه ۱۳۸۰ مجوز آغاز فعالیت را از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دریافت نمود. بدین ترتیب ارائه خدمات بانک پارسیان از اسفند ماه ۱۳۸۰ آغاز گردید.

اهداف: عبارت است از توسعه اقتصادی از طریق گسترش فعالیت در بخش صنایع ، به ویژه صنعت خودروسازی و صنایع وابسته با فراهم آوردن امکانات ، تسهیلات و تدوین و اشاعه ابزارهای مالی و پولی نوین ، همچنین تأمین مالی برای زیربخش های ساخت ، تجارت ، مصرف.

۲-۱۹- روش تاپسیس  ( TOPSIS) 

مدل های تصمیم گیری چندشاخصه، که در دو دهه اخیر، مورد توجه محققین در حوزه تصمیم گیری بوده اند. این تکنیک ها مسائل مربوط به تصمیم گیری را در قالب یک ماتریس تصمیم گیری فرموله می کنند و تحلیل های لازم را روی آن ها انجام می دهند .تصمیم گیری چندشاخصه گوناگونی وجود دارند که هر یک، ویژگی ها و شرایط کاربرد خاص خود را دارد. در پژوهش حاضر، با توجه به الگوریتم پیشنهادی، از  وزن دهی ساده برای تعیین وزن معیارها و از تاپسیس برای رتبه بندی اولویت هااستفاده می شود. تاپسیس، یکی از روش های مرسوم در تصمیم گیری چندمعیاره (MADM) می باشد که از قابلیت های قابل توجهی برخوردار است. برای استفاده از این روش، نیاز به یک ماتریس تصمیم گیری داریم که در سطرهای آن، گزینه ها و در ستون های آن، معیارها قرار دارند. با یک رو یکرد سیستمی می توان تکنیک تصمیم گیری تاپسیس را کار برد.

مفهوم توانمندسازی در سالهای اخیر مورد توجه همه دست اندرکاران امور سازمانها قرار گرفته و آن را در بخشهای عمومی و خصوصی بکار گرفته اند. به نظر راپیلی توانمندسازی یک مفهوم ،یک فلسفه ،یک مجموعه از سلوک رفتاری و یک برنامه سازمانی است . مفهوم توانمند سازی عبارتست از سلوک رفتاری به معنای سهیم نمودن گروه های خود گردان و افراد در تعیین سرنوشت حرفه ای خود.توانمندسازی به عنوان یک برنامه سازمانی به کل نیروی کار فرصت بیشتری برای آزادی ،بهبود مهارتها ، دانش و غنی تر کردن پتانسیل شان در جهت خیر و صلاح خود و سازمانشان اعطا می کند.بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که سازمانها قادرند بهره وری را از طریق فرآیند توانمندسازی کارکنانشان ارتقا بخشند.توانمند سازی برای افراد مختلف معانی متفاوتی را تداعی می نماید و چند دهه از کاربرد آن می گذرد اما آنچه جدید است نقشی است که فناوری اطلاعات در امکان پذیر ساختن توانمندسازی منسجم و جامع ایفا می نماید توربان[۲](۲۰۰۰).

توانمندسازی بدین معنی است که برای افراد آزادی و اطلاعات لازم را فراهم آوریم تا آنان آنچه را که خود می خواهند به گونه ای موفقیت آمیز انجام دهند به جای اینکه آنان را وادار کنیم که آنچه را ما می خواهیم انجام دهند .بنابراین روال بر این اعتقاد است که کارکنان با اطلاعات توانمند می شوند .هر چقدر اطلاعات در اختیار کارکنان قرار گیرد به همان نسبت بر میزان توانمندیشان افزوده می شود .توانمند سازی حاصل نخواهد شد مگر در پرتو تعهد مدیران به آموزش و تبادل اطلاعات با کارکنانی که تا به امروز توجهی به آنها نداشتند . دسترسی به اطلاعات این امکان را برای افراد سازمان به وجود می آورد که کل سازمان را ببینند و از نقش خود در عملیات سازمان آگاه گردند.

در خصوص اطلاعات و اهمیت آن مسائلی بیان شد در ادامه نیز باید اظهار داشت که مدت زمان زیادی بود که سازمانها بر اساس نظریه تاریکخانه مدیریت عمل می کردند .بر اساس این نظریه ،مدیران باید کارکنانشان را در تاریکی نگه داشته و آنها را با اطلاعات بی اهمیت تغذیه کنند .اما امروزه ارتباط بین دسترسی به اطلاعات و توانمندسازی در تحقیقات دانشگاهی و نیز در عمل به اثبات رسیده است .به اعتقاد “وییک”[۳] دسترسی به اطلاعات فهم افراد را از مشکلات پیچیده افزایش خواهد داد . “نوناک”[۴] نیز بر این باور بود که تبادل اطلاعات جزء مهم در استقلال عمل افراد به شمار می آید .البته باید اطلاعاتی در اختیار افراد قرار گیرد که منجر به افزایش کاراییشان گردد نه اطلاعاتی که سردرگمی آنها را در پی خواهد داشت.

توانمندسازی کارکنان مستلزم تضمین دسترسی آنها بر فرآیند تصمیم گیری است که تاکنون به آنها دسترسی نداشته اند.برنامه های توانمندسازی می تواند به کارکنان استقلال عمل بخشیده ، برای آنان تنوع و چالش را به ارمغان آورده ، کنترل را سهل تر نموده ،فرصت ابتکار عملهای فردی را افزایش داده ،نسبت به اهداف گروهی تعلق ایجاد کرده و منجر به ایجاد مهم بودن و وجود داشتن در آنها می گردد. منظور از توانمندسازی اعطاء قدرت تصمیم گیری و تفویض اختیار است .اساس تصمیم گیری کارکنان در خصوص عملکرد سازمان ،اعطای این حق از سوی مدیران و تفویض اختیار از سوی آنان است .به عبارتی اگر قرار است که زیردستان در تصمیم گیری خود در خصوص عملکرد سازمان موفق باشند باید به اندازه لازم برای انجام دادن وظایف واگذار شده اختیار داشته باشند .تفویض اختیار می تواند برای نشان دادن اعتماد و اطمینان به فردی که کار را می پذیرد بکار رود.در حقیقت توانمندسازی نوعی از ترتیبات سازمانی است که سبب افزایش استقلال و قدرت تصمیم گیری و مسئولیت تصمیم گیری کارکنان می گردد اندرو و اسکوسی[۵](۲۰۰۳).

در مبحث توانمندسازی کارکنان تفویض مسئولیتها امری بدیهی است ولی این امراز طریق مهارت و دانش است .به یقین توانمندسازی در سازمانها تنها در دادن حق رأی خلاصه نمی شود بلکه هدف اصلی توانمندسازی تقویت عملکرد سازمان از طریق استفاده کاملتر از دانش ،مهارت ،تجربه و خرد کارکنان سازمان می باشدکینلا(۱۳۸۳).در حقیقت توانمندسازی به عنوان یک برنامه سازمانی ،اجازه دادن به نیروی کار برای آزاد کردن ،توسعه دادن و بکارگیری مهارتها ،تجربیات ،ادراک و دانایی های بالقوه خود در جهت عملکرد سازمان می باشد توربان[۶](۲۰۰۰).

با توجه به توضیحات فوق در خصوص اهمیت توانمندسازی ،در این پژوهش فرضیات تحقیق ازمدل باون و لاولر[۷](۱۹۹۲) استخراج شده است .در این مدل توانمندی سازمانی از چهار مؤلفه بررسی می شود که در این میان دسترسی به اطلاعات نقش مهمی را در تصمیم گیری ایفا می کند و موجب توانمندی می شود . بر این اساس مدل مفهومی این تحقیق را می توان بدین شکل ترسیم نمود:

[۱] Baloh&trkman,2004

[۲] Turban,2000

[۳] wiig

[۴] nonaka

[۵] Andrews&skuse,2003

[۶] Turban,2003

[۷] bowen&lawler,1992

شکل ۱-۱ ) مدل مفهومی تحقیق( باون و لاولر،۱۹۹۲)

۱-۲) اهمیت تحقیق

نکته جدیدی که در دانش سازمانهای نوین مطرح است نقش فناوری اطلاعات درامکان توانمندسازی منسجم و جامع منابع انسانی است.هنگامی که سازمانها قصد توانمندسازی کارکنان را دارند سیستم های اطلاعاتی بسان یک رکن مهم دراین زمینه مطرح می شوند وامکان دسترسی بیشتر به اطلاعات را برای سطوح پایین سلسله مراتب فراهم می آورند. برای مثال امروزه فناوری اطلاعات درسازمان باعث افزایش توانمندیهای گوناگونی درمنابع انسانی به شرح زیرگردیده است:

• افزایش عدم تمرکز در تصمیم گیری
• امکان دسترسی بیشتر به اطلاعات برای سطوح پایین سلسله مراتب
• توصیه های خبره به سازمان در جایی که افراد خبره در دسترس نیستند
• امکان برقراری ارتباطات مؤثر با یکدیگر
• به وجود آمدن هویت سازمانی
• تأمین اطلاعات صحیح و به موقع
• افزایش خلاقیت و بهره وری و کیفیت عملکرد کارکنان

روش های گوناگونی برای توانمندسازی افراد وجود دارد که برخی از آنها تنها در سایه فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی امکان پذیر است مانند فراهم کردن اطلاعات مناسب،فراهم کردن منابع لازم و نیز ارتباط با خارج سازمان کوئین[۱](۱۹۹۷).

فناوری جدید توانسته است شیوه انجام و ماهیت مشاغل را تغییر دهد. فناوری جدید باعث غنی شدن مشاغل شده است یعنی مشاغل به گونه ای طرح ریزی می شود که مسئولیت و فرصت برای رشد و موفقیت افزایش می یابد. از کارکنان توانمند انتظار عملکرد بهتری می رود. برای چنین عملکردی آنها نیازمند ابزارهای جدیدی هستند . فناوری اطلاعات می تواند ابزارهایی که موجب افزایش خلاقیت ، بهره وری و کیفیت کاری کارکنان می شود را فراهم کند . این ابزارها می تواند شامل برنامه های کاربردی ویژه برای افزایش خلاقیت ، توانمندیهای محاسباتی ، نرم افزار ، پایگاه داده و وسایل ذخیره سازی برای افزایش بهره وری و یا فناوریهای ارتباطی و شبکه ها برای بهبود ارتباطات باشد. حال این مسئله در مورد شرکت راه آهن ج.ا.ا  و ادارات زیر مجموعه آن از اهمیت دو چندان برخوردار است .

۲-۱-۴) تکنولوژی

برای تکنولوژی تعاریف گوناگونی ارائه شده است که اگرچه هریک در قالب عبارات مختلف بیان شده اند ولی همه آنها دارای وجوه مشترک هستند.

دائره المعارف علم و تکنولوژی مک گروهیل تکنولوژی را «دانش و عمل سیستماتیک (نظام یافته)، عموماً در فراگردهای صنعتی، اما قابل تعمیم به هر فعالیت دیگر می داند.»

فرهنگ لاروس تکنولوژی را «مطالعه ابزارها، شیوه و روش های مورد استفاده در حوزه های گوناگون صنعت» تعریف کرده است.

دائره المعارف آمریکا نیکاتکنولوژی را چنین توصیف می کند، «تکنولوژی به شیوه های ساختن اشیاء و انجام کار اطلاق می شود.» اسکاپ (ESCAP) تکنولوژی را، متشکل از چهار جزء سخت افزار (Hardware)، نرم افزار (Software)، نیروی انسانی (Humanware) و مدیریت (Orgaware) دانسته که در ارتباط متقابل با یکدیگر بوده و در یک فضای ملی تکنولوژیکی عمل می کنند. تکنولوژی هم می تواند حاصل ایده های جدید باشد (نوآوری انتقال یافته) و هم از طریق توانائیهای بومی حاصل گردد. در هر چهار عنصر اساسی، تکنولوژی را می توان به صورت زیر نشان داد:

۱) تکنولوژی که در اشیاء متبلور است و به آن (فن افزار) گویند.

۲) تکنولوژی که در افراد متبلور است و به آن (انسان افزار) گویند.

۳) تکنولوژی که در مدارک متبلور است و به آن (اطلاعات افزار) گویند.

۴) تکنولوژی که در نهادها متبلور است و به آن (سازمان افزار) گویند. به طور خلاصه، تکنولوژی، دانش علمی، مهندسی و مدیریتی است که طرح، تولید و اشاعه کالا یا خدمات را ممکن می سازد مهدوی(۱۳۷۹).

فناوری یعنی فنی نگری و علمی نگری به همه پدیده های جهان هستی، فناوری فرآیند و سیستمی است متشکل از یک مقدار ثابت مواد و انرژی همراه با کار فکری و جسمی انسان که بر پایه اصول علمی، کارایی و توان انسان و مهمتر از همه، بهره وری در تولید کالا و ارائه خدمات را، فزونی می بخشد کلاکی(۱۳۷۴).

تکنولوژی به دانش و تخصص چگونگی انجام کارها اشاره دارد و شامل نوآوریها، ابداعات، تکنیکها و حد گسترده ای از دانش و اطلاعات می شود. همانگونه که از تعاریف فوق مستفاد می گردد، فناوری اصطلاحی است قراردادی که دارای مضامین زیادی است و نویسندگان مختلف هریک این واژه را به گونه ای تعریف کرده و به آن از زاویه بخصوصی نگاه کرده اند. بعضی از آنها در تعاریف خود از فناوری بر ماشین آلات مورد استفاده تأکید کرده اند و برخی تأکیدشان بر دانش مورد استفاده بوده است. گروهی به تعامل انسان و ماشین توجه کرده و گروهی دیگر توجه خود را به مواد، به عنوان بخشی از فناوری معطوف داشته اند.

۲-۱-۵)  فناوری اطلاعات

در واقع بایستی کامپیوترها را به عنوان زیرساختار اصلی تحول و تبدیل IT درنظر گرفت. کامپیوترها در طی این تبدیل نقشی محوری ایفا کردند. این نقش هم شامل سازگاری و ترغیب دیدگاه های وسیع تر اطلاعاتی و هم نحوه تبدیل و مخابره آن در طول زمان و مکان می شد. از دهه ۱۹۵۰ کامپیوترها روش سنتی حسابداری و نگهداری سوابق را از طریق صنعت نوپای پردازش داده جایگزین نمودند. کامپیوتر به عنوان نخستین ابزار ارتباطات در طول زمان به صورت کانون تکنولوژی مدرن درآمد. غالب وظایف مربوط به اطلاعات به عنوان یک ابزار و یک منبع طبیعی، نشأت گرفته از کامپیوتر و تکنولوژی ارتباطی مبتنی بر کامپیوتر است. بنابراین تاریخ کامپیوتر و محاسبه محور تکنولوژی و دانش اطلاعات است. در ادامه به برخی تعاریف در این زمینه اشاره می شود:

اصطلاح فناوری اطلاعات برای توصیف فناوریهایی به کار می رود که مارا در ضبط، پردازش،بازاریابی و انتقال اطلاعات از طریق فکس، میکروگرافها و سایر ابزارهای ارتباط از راه دور یاری داده ، همچنین فناوریهای قدیمی تر بایگانی اسناد، ماشینهای محاسباتی مکانیکی، چاپ و حکاکی را در برمی گیردتوربان[۴](۱۹۹۶). فناوری اطلاعات قبل از اینکه یک سیستم سخت افزاری و مجموعه ای از الگوها باشد یک نظام فکری و فرهنگی است و می توان آن را فرهنگ تولید اطلاعات نامید. بدون ایجاد فرهنگ اطلاعات، نظام فناوری نمی تواند دوام داشته باشد. بنابراین آنچه در فناوری اطلاعات مهم است، تفکر اطلاعات گرا است. فناوری اطلاعات از اتصال و ترکیب مجموعه ای از فکرهای مفید تولید شده و شکل می گیرد و رایانه و ابررایانه ها و سیم و کابل و ابزارهایی از این قبیل نیست. در فناوری اطلاعات، فکر انسانهای خردمند است که تولید اطلاعات می کند محمدنژاد(۱۳۷۸). تکنولوژی اطلاعات نوعی تکنولوژی است که به انسان کمک می کند تا اطلاعات را دسته بندی کند و از آن استفاده نماید. هدف از تکنولوژی اطلاعات طراحی سیستمی است (شامل نرم افزار و سخت افزار) که با توانایی های انسان مطابقت داشته باشد و تأمین کننده نیازهای اطلاعاتی وی باشد رضایی(۱۳۷۲). بنابراین فناوری اطلاعات مشتمل بر عناوینی چون رایانه، وسایل ارتباطی از راه دور و سایر وسایل ارتباطی و الکترونیکی است  که همگی به کسب، پردازش، ذخیره سازی و انتشار اطلاعات در سطح سازمان اعم از اطلاعات شفاهی، تصویری، متنی و عددی کمک می کند.

سیستم های اطلاعات مدیریت (MIS[5]) سیستمی است یکپارچه و کاربر- ماشین که اطلاعاتی را جهت حمایت از وظایف تصمیم گیری و مدیریت عملیات در سازمان فراهم می آورد صرافی زاده(۱۳۸۳). چنین سیستم هایی سازمان را قادر می سازد تا اطلاعات لازم را در زمانهایی خاص دریافت و پردازش نمایند. این اندیشه باعث تکوین پارادایم فناوری اطلاعات شد اما بهتر است ابتدا مرز میان این دو اصطلاح مشخص شود.  دو دیدگاه عمده ای که به بررسی این ارتباط پرداخته اند مرزی خاص را بین دو مفهوم درنظر می گیرند. در نگاه محدود، فناوری اطلاعات دلالت بر بخش فناوری سیستم های اطلاعات دارد که شامل سخت افزار، نرم افزار، پایگاه داده، شبکه ها و دیگر تجهیزات مورد استفاده در سیستم هاست. بنابراین از این دیدگاه فناوری اطلاعات جزئی از سیستم اطلاعات است. در نگاه وسیع تر فناوری اطلاعات تشریح کننده سیستم های اطلاعاتی، کاربران و مدیریت سازمان است. رابطه بین فناوری اطلاعات، سیستم های اطلاعاتی و اطلاعات را می توان به صورت زیر نشان داد:

شکل ۲-۱) رابطه I[6] , IT[7] , MIS

 

امکان پذیر می کند

پشتیبانی می کند از

 

صرافی زاده(۱۳۸۳)

 

 

۲-۱-۶) انواع سیستم های اطلاعاتی

یکی از روش های طبقه بندی سیستم های اطلاعاتی براساس نوع حمایتی است که این سیستم ها صرفنظر از حوزه کارکردی، فراهم می آورند. بر این اساس انواع مهم سیستم ها عبارتند از:

۲-۱-۶-۱) سیستم پردازش تعاملات [۸] (TPS)

اولین نوع سیستم های اطلاعاتی، سیستم های پردازش عملیات نام دارد. عملیات یک رخدادی است که برکسب و کار یک سازمان اثرگذار باشد. مانند فروش کالا و سفارش دهی به تولید کننده، با انجام عملیات می باید داده های مرتبط با آنها که برای سازمان نیز واجد اهمیت می باشد جمع آوری گردد. سیستم های  پردازش عملیات داده های مربوط به فعالیتهای تجاری مثل فروش، جوابگویی سفارشات و تغییرات موجودی ها را پردازش می کند. عملیات، یک رخداد کسب و کار می باشد که در یک سیستم اطلاعاتی داده هایی را تولید یا تعدیل نماید .

به عبارت دیگر سیستمی است که داده ها و اطلاعات در یک معامله یا داد و ستد  تجاری را به طور کامل و دقیق پردازش می نماید و نتیجه را با بهره گرفتن از سیستم کامپیوتری در اسرع وقت تحویل می دهد. این سیستم در یاری رساندن به مدیران و تصمیم گیرندگان برای اجرای سریعتر و مطلوبتر امور اداری قابلیت پنج فعالیت عمده کامپیوتری به شرح زیر است:

• طبقه بندی داده ها و اطلاعات
• محاسبه دقیق ریاضی و آماری اطلاعات و استخراج سریع نتایج کمی آنها
• مرتب و منظم نمودن اطلاعات
• تجزیه سریع عملیات و تلخیص اطلاعات آنها
• ذخیره کردن اطلاعات مورد نیاز برای آینده مهدوی(۱۳۷۹)

۲-۱-۶-۲) سیستم اطلاعات مدیریت (MIS)

سیستمی است که داده ها و اطلاعات مورد نیاز مدیران را تهیه و در اختیار آنها می گذارد.