[۱] گیدنز، آنتونی، جامعه شناسی، مترجم: منوچهر صبوری، جلد چهارم،تهران، نشر نی، ۱۳۷۷ ،ص۲۳
[۲] گسن، ریمون؛ روابط میان پیشگیری وضعی و کنترل بزهکاری، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، مجله تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی،ص۲۷
|
[۱] گیدنز، آنتونی، جامعه شناسی، مترجم: منوچهر صبوری، جلد چهارم،تهران، نشر نی، ۱۳۷۷ ،ص۲۳
[۲] گسن، ریمون؛ روابط میان پیشگیری وضعی و کنترل بزهکاری، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، مجله تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی،ص۲۷ یکی از خصوصیات ممتاز بزهکاری زنان، نقشی است که آ نها در جرایم خاص ایفا می نمایند. اسمارت در تحلیل خود میان «جرایم مرتبط با جنس »یعنی جرایمی که ممکن است افراد هر دو جنس به آن مبادرت ورزند، اما درعمل یک جنس بیشتر آن را مرتکب می شود و «جرایم خاص جنس » تمایزقائل می شوند.به رغم آ نکه، میان جرایم مردان و زنان اختلاف فاحشی وجود دارد، این عدم تناسب برحسب زمان و مکان و طبع جرایم متفاوت است. از آمار رسمی احکام صادره در خصوص جرایم ارتکابی چنین برمی آید که زنان برای انواع جرایم محکومیت می یابند، اما در جمعیت مجرمان، دو جنس مرد و زن به یک اندازه مشاهده نمی شوند.[۴]پیناتل[۵] در تحقیقات خود در خصوص بزهکاری زنان به این نتیجه رسیده است که در جرایم علیه اشخاص؛ فعالیت های مجرمانه ی زنانه به مسموم کردن، سقط جنین و بچه کشی اختصاص دارد و در جرایم علیه اموال،جیب بری، سرقت از فروشگاه ها و اخفای اموال مسروقه از جرایم اختصاصی زنان اند؛ هر چند زنان کلاهبردار نیز کم نیستند. همچنین در جرایم علیه اخلاق؛ رها کردن کودک و تحریک به عیاشی صغار بیش از هر نوع جنایتی ازجرایم اختصاصی زنان است .در ادامه پس از بیان مهم ترین نظریه های موجود در حوزه ی جرایم زنان، تلاش می شود تا با لحاظ این نظریه ها، تحول جرایم زنان در ایران در دو ده هی اخیر بررسی شود.[۶] مبحث چهارم: تحولات جرایم زنان در دهۀ اخیر در این بخش، با بهره گرفتن از داده های آماری، تحول جرایم ارتکابی از سوی زنان در ایران بررسی می شود. آمارهای مورد استفاده، در دو سطح کشوری و استانی است. در سطح کشوری آمارهای موجود روند تحولات را ازسال ۱۳۶۰ به بعد نشان می دهد. اما آمار استانی مربوط به سال های ۱۳۷۵ به بعد است و در این سا ل ها استان ها با هم مقایسه می شوند.[۷] با شناخت و ارزیابی عوامل بزه دیدگی زنان در زمینه جرایم جنسی، می توان سازوکار دقیق تری را برای پیشگیری از این دسته از جرایم ارائه کرد. عوامل متعددی در بزه دیدگی جنسی زنان مؤثر هستند که عبارتند از: رفتارهایی که امکان بزه دیدگی را افزایش می دهد. مانند رفتارها، گفتار و پوشش تحریک آمیز زنان، تسهیلاتی که خود زنان آگاهانه یا ناآگاهانه برای ارتکاب جرایم جنسی فراهم میکنند، مانند حضور آنها مکان های خلوت به خصوص در شب هنگام، که احتمال بزه دیدگی آنان را افزایش می دهد، نشان دادن علایمی از سوی زنان، مانند حرکات،اشارات و حالات خاص بدنی و بی حفاظ بودن زنان بزه دیده یا آماج بزه .با نگاه علت شناسانه به عوامل مؤثر در بزه دیدگی زنان در زمینه جرایم جنسی میتوان گفت که شیوه زندگی،فعالیت روزمره و نقش تأثیرگذار آنان برای مثال در قالب تحریک و تشویق بزهکاران بالقوه در ارتکاب جرایم جنسی؛ جذابیت زدایی از زنان به رو شهای مختلف مانند حجاب و پوشش مناسب، آسیب پذیری آنها را کمتر می کند.[۸] اگر به موضوع پوشش، با رویکرد پیشگیری وضعی از جرایم جنسی بنگریم، می توانیم ادعا کنیم که یکی از دلایل آن کارکرد پیشگیرانه برای حمایت از زن در مقابل بزه دیدگی بوده است در ایران نیز از آنجا که حجاب امری الزامی از یک سو و تا حدود زیادی پذیرفته شده از سوی دیگر است،شرایطی فراهم شده است که گاه عدم رعایت پوشش از ناحیه زنان نوعی متفاوت بودن و جذابیت محسوب می شود و بعضاً آسیب پذیری و زمینه بزه دیدگی آنان را فراهم می کند.[۹] پس در کنار سایر عوامل، در کشور ما بدحجابی نیز ممکن است، زمینه بزه دیدگی جنسی زنان را فراهم کرده و آن را تسهیل نماید، همان گونه که گاهی عکس آن هم ممکن است مصداق پیدا کند. بدحجابی یکی از انحراف هایی است که به خاطر خطرناکی بالقو های که دارد در قانون مجازات اسلامی جرم انگاری شده است. این جرم که از آن به عنوان یکی از جرایم مانع یاد می شود، پشت کردن به هنجارهای اجتماعی ای است که مردم آنها را پذیرفته اند و فلسفه جرم انگاری آنها پیشگیری از سایر جرایم است. این دسته از جرایم در مقابل جرایم اصلی قرار دارند[۱۰]. بدین ترتیب، از آنجا که نوع پوشش زنان یکی از عوامل مهم در وقوع این دسته از جرایم می باشد، لذا جرم انگاری بدحجابی[۱۱] از این منظر ضرورتی است که منتفع اصلی آن خود زنان خواهند بود، زیرا موجب پیشگیری از ارتکاب جرایم جنسی علیه ایشان می باشد .[۱۲] «وضعیت پیش جنایی، مجموعه اوضاع و احول خارج از شخصیت بزهکار است که بر عمل مجرمانه مقدم هستند و سبب تدارک عمل مجرمانه می شوند و به قسمتی که برای شخص مفهوم و محسوس هستند اطلاق می شود. » در هر وضعیت پیش جنایی باید دو عنصر اساسی را تشخیص داد: واقعه یا یک رشته از وقایع که شکل گیری نقشه و طرح جنایی را در ذهن بزهکار موجب شده است و اوضاع و احوالی که تدارک و ارتکاب جرم را شامل شده است. نخستین عنصر، شامل بروز یک واقعه یا یک رشته وقایعی است که نقشه جنایی را ناگهان درذهن بزهکار آینده پدیدار می سازد، به عنوان مثال، پوشش نامناسب زنان که می تواند منشأ جرایم جنسی علیه آنان باشد. عنصر دوم برای وضعیت ما قبل جنایی در «وقایعی » استقرار دارد که بیش یا کم برای بزهکار آینده مطلوب هستند و او را در وضعیتی قرار می دهند تا نقشه جنایی خود را تحقق بخشد. [۱۳]تأثیر این اوضاع و احوال در «فعلیت یافتن » عمل مجرمانه قاطع است. بدون آن ها، نقشه جنایی، بی تردید، «نقشه » باقی خواهد ماند » بزه دیده واقع شدن زنان در جرایم جنسی به برخی شرایط در وضعیت پیش جنایی بستگی دارد. از همین رو،بر اساس نظریه کوهن و فلسون، زمانی بزه دیدگی احتمال بیشتری دارد که واقع شود که سه عامل در یک زمان ومکان با هم جمع شوند. این سه عامل عبارتند از: الف) حضور مرتکبین با انگیزه[۱۴] ب ) وجود آماج یا افراد مناسب[۱۵] ج ) نبود محافظ یا مدافع برای اهداف یا افراد یا آماج محافظت نشده از این رو، برای بوجود آمدن بزه دیدگی زنان در زمینه جرایم جنسی موارد زیر باید تحقق یابند: نخست آنکه بزهکار و بزه دیده باید موقعیت برخورد با یکدیگر در زمان و مکان را دارا باشند. دوم آنکه نوعی تنش یا ادعا میان آنان باید بوجود آمده باشد تا بر این اساس، بزهکار، بزه دیده را به چشم موضوعی مناسب برای بزه دیده واقع شدن بنگرد. سوم آنکه بزهکار باید تمایل و توانایی بکارگیری زور و تهدید برای دستیابی به هدف مورد نظر را داشته باشد. در نهایت آنکه شرایط باید طوری باشد که بزهکار، آن را موقعیت مناسبی برای استفاده یا تهدید به استفاده از زور در راه رسیدن به هدف، در نظر آورد.[۱۶] [۱] مرتضوی، نسرین. بزه دیده شناسی زنان، مجله امنیت، سال اول، شماره ۳، ۱۳۷۶ .،ص۴۷ [۲] . Bocs [۳] سلیمی، علی و داوری، محمد ( ١٣٨٠ ). جامعه شناسی کجروی، تهران: پژوهشکده حوزه،۱۳۹۲،ص۱۹ [۴] پیشگیری از جرم با تکیه بر رویکرد اجتماع محور پیشگیری اجتماعی از جرم١٣٨٧ . اداره کل مطالعات اجتماعی معاونت اجتماعی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی )ایران، مرکز اطلاع رسانی فرماندهی انتظامی شهرستان پاکدشت،۱۳۹۱،ص۵۵ [۵] . Pinatle [۶] همان،ص۵۰ [۷] . بیات، بهرام، شرافتی پور، جعفر و عبدی، نرگس ( ١٣٨٧ ). پیشگیری از جرم با تکیه بر رویکرد اجتماع محور. تهران: معاونت اجتماعی ناجا،ص۲۴
[۸] میر خلیلی، محمود. پیشگیری وضعی از نگاه آموزه های اسلام، مجله فقه و حقوق، سال اول، تابستان سال ۱۳۸۳،ص۱۷ [۹] بخشی فروزنده، علی، فصل نامه ی امنیت اجتماعی، شماره ی ۱، سال سوم،.۱۳۸۵،ص۴۶ جزییات بیشتر درباره این پایان نامه : پایان نامه : بررسی جرم شناختی جرایم زنان و راه های پیشگیری از آن [۱۰] . جرایم مانع( accessory offences )، جرایمی هستند که فرد را در آستانه جرایم اصلی قرار می دهند و خطر بالقوه آنان زیاد است. (نجفی ابرند آبادی و دیگران، جرایم مانع )بازدارنده(، ۱۳۸۳ : ۲۶ ) [۱۱] . در تبصره ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی (در بخش تعزیرات) آمده است: «زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند به حبس از ده روز تا دو ماه و یااز پنجاه هزار تا پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد. » پیشگیری اجتماعی از جرم راهبردی اسـت کـه بـه مـشارکت اعـضای جامعـه در پیشگیری فعال از وقوع رفتارهـای مجرمانـه و دیگـرآسـیب هـای اجتمـاعی اولویـت میدهد و علت وقوع جرم را در ساختارهای اجتماعی جستجو می کند . در فضای جهانی شدن فرهنگْ ساختارهای اجتماعی متحول مـیگردنـد و بر فرایند جامعه پذیری افراد تـأثیرمـیگذارنـد. جهـانی شـدن نـه یـک فراینـد، بلکـه ترکیبی پیچیده از فرایندهاسـت کـه عـلاوه بـر گـسترش روابـط اجتمـاعی در سـطح جهانی، گستره تأثیرپذیری اجتماعی را نیز افزایش می دهد. جهانی شدن فرهنـگ بـا ایجاد تحولات و تغییرات گسترده و فراگیر در ساختار روابط و نهادهـای اجتمـاعی، موجب تضعیف مؤلفه های مؤثر بر پیشگیری اجتماعی از جرم کـه بـر جامعـه پـذیری افراد جامعه و وجود وفاق بنیـادین بـر ارزش هـا مبتنـی اسـت ، مـیگـردد. پیـشگیری اجتماعی از جرم به سبب ارتباط معنا دار با عوامل تأثیرگذار اجتمـاعی، از پیامـدهای تغییرات و تحولات اجتماعی گسترده تأثیرمی پذیرد.[۳]تغییرات اجتماعی یکی از موضوعات اساسی عصر جدید به شمار میرود و سهم عظیمی ازاین تغییرات درعصر حاضربه جهانی شدن فرهنگ بستگی دارد . دررابطه بـا مفهوم تحولات و تغییرات اجتماعی در میان نظریه پردازان اتفاق نظر وجـود نـدارد و تعاریف متعددی برای آن ارائه شده است . تعدد تعاریف ارائه شده از تغییر اجتمـاعی در وهله اول ناشی از پیچیدگی و چند بعدی بودن موضوع و در مرتبه بعدی به سـبب وابستگی پارادایمی و سطح متفاوت تحلیل تغییرات اجتماعی در جامعه است.[۴] «روشه» تغییر اجتماعی را تغییری رؤیت پذیر تعریف میکند که در طول زمـان و مـستمربـر سـاخت و وظـایف سـازمان اجتمـاعی جامعـه اثـرمـی گـذارد [۵]. «ویلبرت مور» تغییـر اجتمـاعی را تغییـر در الگوهـای رفتـاری و فرهنـگ کـه شـامل ارزشها و هنجارها می شود، تعریـف مـی کنـد . در تعریفـی دیگـر «اسـتفان واگو» تغییر اجتماعی را به عنوان فرایندی معرفی مـی کنـد کـه دربردارنـده تغییـرات کمّی یا کیفی، با برنامه یا بی برنامه در پدیده های اجتماعی اسـت. بنـابراین میتوان چنین نتیجـه گیـری کـرد کـه تغییـرات اجتمـاعی فراینـدی تحـول آفـرین در پدیدارهای اجتماعی است وتلازمی باوجود برنامه برای تغییر ندارد . تغییرات اجتمـاعی در تمامی این تعاریف، فرایند مستمر تأثیرگذار بر ساختار نهادها و روابط اجتماعی و تأثیرپذیر از تحولات فرهنگی و نظام ارزشها و هنجارها دانسته شده است. [۶] مفهوم تغییرات اجتماعی متضمن بیان تلاش افرادو گروه ها برای توجه نشان دادن به مسائل جامعه است که می تواند تأثیرات عمیق و گسترده ای در ساختارروابط اجتماعی، فرایندها یارفتارهای عمومی زندگی روزمره، ترکیب جمعیت ومبانی ارزشی،آگاهیها و شیوه های مسلط اندیشیدن در جامعه به وجود آورد. تغییـردر گـستره جهـانی، شـامل دگرگـونی شـدید اصـول سـازماندهی زنـدگی اجتماعی و نظم جهانی است، به صورتی که جوامع موجـود در جغرافیـای خـاص را نسبت به شرایط و تحولات جهانی آسیب پذیر میکند. بـه بیـان دیگـر جهـانی شـدن جلوهای از تغییرات ساختاری عمیق تر در سطح سازماندهی اجتماعی مدرن است.[۷] با جهانی شدن، جوامع جهانی نوعی یکپارچگی یا وابستگی درونـی بـا یکـدیگر پیدا میکنند و این حرکتْ جامعه جهـانی را بـه یکـدیگرنزدیـک کـرده و تغییـرات سریع اجتماعی را با خود به همراه آورده است که پیامدهای اجتماعی ـ فرهنگـی آن انکارناپذیر است .پیامدهای اجتماعی ـ فرهنگی، دلالت برمجموعـه آسیب های فرهنگی ـ اجتماعی دارند که جامعه انـسانی در گـذر زمـان و در سـطوح مختلف آنها را تجربه میکند. بحران جامعـه صـنعتی، تهدیـدهای هـویتی، افـزایش جرم و دیگر آسیبهای اجتماعی، فروپاشی نهـاد خـانواده، شـکاف نـسل هـا، تقلیـل کیفیـت زنـدگی وفرسـایش سـرمایه اجتمـاعی، از مهـمتـرین پیامـدهای فرهنگـی ـ اجتماعی تغییرات در دنیای معاصرند .[۸] تحول وتغییراجتماعی فرایندی است که تمام یا قسمتی از جوامع رادر برمی گیـرد و عوامل متعددی در شکل گیری آن مؤثرند که در گذر زمان هویت، گـستره و کـمّ و کیف آن مشخص می گردد. در نتیجه برای فهم ماهیت تغییر، شناخت زمان کـه از مؤلفه های هویـت آن اسـت، ضـروری اسـت. اگرچـه تغییـرات اجتمـاعی، موضـوع جدیدی نیست و فهم تغییر و پویایی نظام های اجتماعی و مباحث مربوط به تغییـرات اجتماعی پیوسته در کانون توجه مطالعات فرهنگی واجتماعی قرارداردو صاحب نظران در مورد این گزاره که «تغییر و پویایی خصلت اجتناب ناپـذیر تمـامی جوامـع اسـت اتفاق نظر دارند، گستردگی و فراگیری تغییـرات اجتمـاعی در فـضای جهـانی شـدن فرهنگ، موجب می شود تا بررسی فرایند و عوامل به وجود آورنده و پیامـدهای ایـن تغییرات اهمیت بیشتری یابند. فرایند جهانی شدن به واسطه فشردگی فضا و زمان، تمامی عوامـل محدودکننـد ه فضای اجتماعی در چارچوب مرزهای جغرافیایی، سیاسی و فرهنگی را بیش از پیش ناکارآمد کرده و تمامی انسانها را در فضای اجتماعی جدیدی در ارتباط با هم قرار داده است. این فرایند شامل وابستگی تمامی روابط اجتماعی در سطحی فراگیرو جهانی است. دربافت و ساختاری که ابعاد جهانی یافته است،هیچ رابطه خاص یـا مجموعـه ای ازروابط نمی توانند به صورت مستقل وجـود داشـته باشـند . هـررشـته ازایـن روابـط بـا رشته ای دیگرپیوند دارند و به طورمنظم تحت تأثیرآن قرارمی گیرند .با ورود افراد و نهادهای اجتمـاعی در ایـن فراینـد ، شـناخت از خـود، دیگـری و شرایط پیرامون تشدید میشود و تحول مییابد. شکل گیـری نـسل جدیـد کـه دارای ارزشها و هنجارهای جدید و متکثر می باشند و پدیدار شـدن نظـام ار زشـی جدیـد، یکی از عناصر اصلی این تحول در شناخت است . تغییر در نگرشها و تلقی انسان از روابط اجتماعی به سبب تشد ید روابط اجتماعی و فراهم شدن امکان برقراری روابط میان انسانهای بـسیار دور از هـم، موجـب تغییـرات اجتمـاعی گـسترده و تحـول در سبک زندگی انسان در ابعاد مختلف شده است. همچنین شکاف نـسل هـا بـه معنـای فاصـله میـان نظـام ارزشـی نـسل جدیـد و نـسل پیـشین یکـی از پیامـدهای تغییـرات اجتماعی در بستر جهـانی شـدن فرهنـگ اسـت . بـدین ترتیـب پدیـده جهـانی شـدن فرهنگ، خاستگاه تشدید روابط اجتماعی جهانی است . با تحقق جهانی شدن، رابطه محلی ـ جهانی افزایش یافته و موقعیتهای محلی و جهانی به طور فزایندهای بـه هـم نزدیک میشوند به گونهای که واقع شدن رویدادی در یک نقطه از جهان به سرعت مرزها را درمی نوردد و توجه تمامی جهان را به سو ی خـود متوجـه مـی سـازد ،علمداری فرانسیس فوکویاما با بیان این واقعیت که هنجارهـای اجتمـاعی در تمـامی دوران حیات انسان همواره در معرض تغییر و تحول بـوده انـد، گـستردگی و فراگیـر بـودن تغییرات در ارزشهـا و هنجارهـای اجتمـاعی را در دهـه هـای اخیـر بـسیار شـتابان و چشمگیر معرفی میکند و معتقد است که میزان افزایش در شـاخصهـای اجتمـاعی آن چنان بوده که باید سراسر ایـن دوره را بـا عنـوان فروپاشـی بـزرگ در الگوهـای اولیه زندگی اجتماعی مشخص کرد. از دیـدگاه گیـدنز ، تغییـر اجتمـاعی، تغییر در نهادهای اساسی یک جامعه در یک دور ه زمانی معین است . وی خاستگاه جامعه شناسـی نـوین را نیـاز بـه شـناخت زمینـه هـایی مـیدانـد کـه موجـب فروپاشی جهان سنتی و ا یجاد اشکال جدید نظم اجتماعی شده اند. در نتیجه میتـوان تغییر در نظام ارزشی و هنجاری جوامع را به سبب توسعه روابط فرهنگی و فروپاشی نهادهای سنتی مانند خانواده که کارکردهای پیشگیرانه دارند ، چـالشهـای فرهنگـیِ پیشگیری اجتماعی از جرم در فضای جهانی شدن فرهنگ به حساب آورد.[۹] براساس دیدگاه پارسونزنیز نظام فرهنگی که بالاترین مقداراطلاعات رادراختیـار دارد، تأثیر مسلمی بر دیگر نظـام هـا دارد. در نتیجـه تغییراتـی کـه در نظـام فرهنگـی صورت میگیرد، جامعه را عمیقاً و برای مـدتی طـولا نی تحـت تـأثیرقـرار مـی دهـد.اولریک بک نیز در کتاب «جامعـه ریـسک» مدرنیتـه متأخر و پیامدهای فرهنگی آن را موجـب تغییـرات اجتمـاعی، ناپایـداری در روابـط اجتماعی، گسست در ساختارهای خانوادگی و در نتیجه تولید ناامنی اجتمـاعی بیـان کرده و معتقد است که خطر، ناامنی، ترس و محرومیت اجتماعی دستاوردها و نتایج مدرنیزاســیون موفقنــد و ایــن روی تاریــک و اجتنــاب ناپــذیر ســکه پیــشرفت و توسعه یافتگی است. در نتیجه جهانی شدن فرهنگ را می توان عامـل فرهنگـی تغییـرات اجتمـاعی در تمامی جوامـع دانـست کـه سـاختار و هویـت نهادهـا و روابـط اجتمـاعی را متحـول میسازد و تغییرات اجتماعی گسترده و شـتابانی را موجـب مـی شـود. ایـن تغییـرات، میتواند تأثیرات قابل توجهی بر روابط میان فـردی، فراینـدها، نهادهـا و سـاختارهای اجتماعی داشته باشد و تأثیرگذاری منـابع مرجـع و در نتیجـه پیـشگیری اجتمـاعی از جرم را تضعیف کند.[۱۰] جزییات بیشتر درباره این پایان نامه : پایان نامه : بررسی جرم شناختی جرایم زنان و راه های پیشگیری از آن مبحث هشتم- جنسیت مونث در آمار جنایی چنان که قبلا گفته شد،مطالعات جرمشناسی در صددند تا در ارائه آمار جرائم، نقیصه فقدان توجه به جرائم زنان،تا قبل از سالهای ۱۹۶۰ را مـرتفع نـموده و گزارشاتی در خصوص تبیین رفتار مجرمانه به نحوی که هم مردان و هم زنان را شامل شود،ارائه دهند.[۱۱] پس از این مقطع زمانی است که چنین مطالعاتی تحت عنوان جرمشناسی فمینیستی شکل گرفت.البته صرف افزودن کـلمه زنـان به آمار و الگوهای جرائم ارتکابی توسط مردان،نباید این تصور را ایجاد کند که الگوهای رفتاری زنان و شیوه عمل آنان در ارتکاب جرم،همانند مردان است.چرا که تـجارب و سـوابق تاریخی،اقتصادی،و اجتماعی زنان در برابر مـردان،ما را بـه نتیجه دیگری رهنمون میسازد.آمار،از اساسیترین و مهمترین ابزارهایی است که،علیرغم نواقص،خلاها و محدودیتها در ارائه ارقام واقعی جرم، حاوی اطلاعات ارزشمندی است و تصویری روشن از وضعیت ارتکاب انواع جرائم توسط زنان و مـردان ارائه مـینماید.منابع آماری جرم عبارتند از:آمـار بـزهکاری پلیس(ظاهری)[۱۲]، آمار ناشی از خود-گزارشی مجرمین[۱۳]،و آمار بزهدیدگی[۱۴]،که ذیلا به اختصار مورد بررسی قرار میگیرند.[۱۵] [۱] احمدی خراسانی، نوشین، فصلنامه ی زنان، نشر توسعه، ۱۳۸۰ ،ص۱۷
[۲] پروین، ستار ( ١٣٨۶ ). پیشگیری از جرم با تأکید بر پیشگیری اجتماعی. فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، سال سوم، شماره ٨ و ٩، تهران: معاونت اجتماعی و ارشاد ناجا،ص۳۸
[۳] بخشی فروزنده، علی، فصل نامه ی امنیت اجتماعی، شماره ی ۱، سال سوم،.۱۳۸۵، ص۱۲
[۴] شمس، علی، جمعیت کیفری زندا نها، سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور، انتشارات راه تربیت، تهران، ۱۳۸۲ ،ص۲۷ [۵] سعیدیان، ربابه ( ١٣٨٧ ). آموزش و پرورش، نهادی مهم برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی. نشریه حمایت،ص۴۴
[۶] صفاری، علی. مبانی نظری پیشگیری از وقوع جرم، مجله تحقیقات حقوقی، دانشگاه شهید بهشتی، شماره ۳۴ ۳۳ ، ۱۳۸۰،ص۳۲
[۷] شاهیده، فرهاد. مطالعه مبانی بزه دیده شناسی نخستین علمی در قانون مجازات اسلامی و چگونگی اعمال آن در آراء دادگاه ها، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه شهید بهشتی،.۱۳۹۱،ص۱۴ [۸] کریمیان،محمد حسین، بررسی علل سرقت جوانان،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاد واحد تهران شمال،سال ۱۳۹۰،ص۲۷
[۹] مرتضوی، نسرین. بزه دیده شناسی زنان، مجله امنیت، سال اول، شماره ۳، ۱۳۷۶ ،ص۵۲ ۱-۲ بیان مسألهمحافظه کاری حسابداری به عنوان یک مکانیزم موثردرتنظیم قراردادمیان گروه های مختلف ازطریق به تأخیرانداختن شناخت اخبارخوب مانندسود،رفتارجانبدارانه مدیردرشناسایی سود راخنثی می نماید. ازاینرو،هدف این پژوهش دردرجه اول بسط مبانی نظری مرتبط با موضوع محافظه کاری حسابداری وبحران مالی است ودردرجه دوم آن است که به گونه ای تجربی به تحلیل گران مالی،سرمایه گذاران،مدیران وسایراستفاده کنندگان اطلاعات حسابداری،نشان دهدکه آیامحافظه کاری حسابداری میتوانددرتنظیم قراردادباگروه های مختلف،برای کاهش رفتارهای جانبدارانه مدیربه عنوان یک مکانیزم موثرعمل نماید یاخیر. در سال های اخیر هیأت پذیرش اوراق بهادار ایران، تعداد زیادی از شرکت ها را به علت ورشکستگی از فهرست شرکت های پذیرفته شده در بورس حذف نموده است.[۱] (بنی محمد و باغبانی، ۱۳۸۸) مسلماً افزایش وقوع زیان در شرکت ها و به دنبال آن ورشکستگی و کاهش تعداد شرکت های عضو بورس، از فعالیت و کارایی بازار کاسته و تأثیرات نامطلوبی بر رشد و توسعه اقتصادی جامعه خواهد داشت. از جمله عوامل بسیار مهم در بررسی ورشکستگی شرکت های مذکور میزان شاخص محافظه کاری حسابداری در این شرکت هاست که باید مورد توجه قرار گیرد.
۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق پژوهشهای قبلی نشان داده اندکه درمواقع بحران مالی،مدیران واحدهای تجاری مایل هستندتاباانتشاراخبارخوب مانندشناسایی سودهایی که هنوزتحقق نیافته اند،سودشرکت رامثبت نشان دهند (بیدلوهمکاران ،۲۰۱۰وویچیتساراونگوانگ ۲۰۱۰ واتز ( ۲۰۰۳ ) معتقداست که اگرقراردادهای شرکت باگروههای مختلف مانند سرمایه گذاران واعتباردهندگان براساس ارقام حسابداری تنظیم شود،آنگاه به علت وجودتضادمنافع میان مدیران وآن گروه ها،مدیران شرکتهاسعی خواهندکردتابا انجام رفتارهای جانبدارانه،آن ارقام رابه نفع خوددستکاری نماید. مثلاًسودویادارایی هاراافزایش وبدهیهاراکاهش می دهند. دراین میان،محافظه کاری به عنوان یک مکانیزم قراردادی موثرازطریق به تأخیرانداختن شناخت سودودارایی وشناخت به موقع زیان وبدهی،رفتارجانبدارانه مدیرراخنثی میکند. ازاین رومیتوان استدلال نمودمیان محافظه کاری حسابداری وبحران مالی رابطه وجوددارد. اهمیت موضوع مذکور محقق را بر آن داشت که با تحقیقی در شرکت های عضو بورس و اوراق بهادار تهران، یکی از عواملی را که در میزان ریسک بحران مالی این شرکت ها نهفته است را مورد بررسی قرار دهد. از جمله عوامل بسیار مهمی که در بررسی ریسک بحران مالی شرکت های مذکور بایستی مورد توجه قرار گیرد، میزان محافظه کاری حسابداری در این شرکت هاست. میزان اهمیت اثر محافظه کاری بر ریسک بحران مالی، آنقدر زیاد است که عنوان این تحقیق قرار گرفته است. بدین منظور در اینجا به بررسی مفهوم و اهمیت محافظه کاری، می پردازیم. هیأت استانداردهای بین المللی حسابداری و هیأت استانداردهای حسابدری انگلستان، محافظه کاری را در سلسله مراتب خصوصیات ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری جای داده اند، از آن با واژه ای دیگر به نام احتیاط یاد می کنند و آن را یکی از مؤلفه های ویژگی قابلیت اتکا می دانند. در ایران نیز کمیته تدوین استانداردهای حسابداری به پیروی از استانداردهای بین المللی و انگلستان، احتیاط را به رسمیت می شناسد و آن را در ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری مطرح ساخته است. همچنین با انتشار صورت های مالی نمونه که آن را به عنوان راهنمایی برای تهیه صورت های مالی و یادداشت های همراه، معرفی می نماید بر تهیه صورت های مالی بر مبنایی محافظه کارانه تأکید دارد. اما همانگونه که قبلاً اشاره شد، در چارچوب مفهومی هیأت استانداردهای حسابداری مالی آمریکا نه تنها هیچ جایگاهی برای محافظه کاری در نظر گرفته نشده است، بلکه این هیأت در تدوین استانداردهای جدید حسابداری از محافظه کاری فاصله گرفته است. برای رفع تضادهای موجود در استانداردهای آمریکا و بین المللی از جمله تضاد در محافظه کاری، در اکتبر ۲۰۰۴ هیأت استانداردهای حسابداری مالی آمریکا و هیأت استانداردهای بین المللی حسابداری برای تدوین چارچوب مفهومی مشترک به توافق رسیدند. جزییات بیشتر درباره این پایان نامه : پایان نامه : ارتباط بین حسابداری محافظه کارانه وبحران مالی در شرکتهای بورس
در چارچوب مفهومی مشترک، محافظه کاری و احتیاط از ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری حذف و به جای آن بر لزوم دقت در مواجه با عدم اطمینان تأکید شده است. از نیمه دهه ۱۹۹۰ تاکنون تحقیقات زیادی در زمینه محافظه کاری حسابداری در آمریکا و اروپا انجام شده است. این موضوع هنوز هم مورد بحث و مناقشه میان پژوهشگران حسابداری و تدوین کنندگان استانداردهای حسابداری است، که تاکنون رفع نگردیده است. برخی از پژوهشگران معتقدند مدیران برای افزایش منافع شخصی خود، در استفاده از معیارهای حسابداری که مبنای اطلاع رسانی برای سرمایه گذاران است، جانبدارانه عمل می کنند. به باور آنها، محافظه کاری می تواند به واسطه الزام قابلیت اثبات و تأکید خود، رفتار فرصت طلبانه و جانبدارانه مدیران را محدود نماید. اما در مقابل برخی دیگر معتقدند، محافظه کاری حسابداری، خود موجب بروز رفتارهای فرصت طلبانه می شود و ر نتیجه تعادل میان ویژگی های کیفی حسابداری را بر هم می زند(هندریکسن و برادا[۲]، ۱۹۹۲). با توجه به تحقیقاتی که تاکنون در زمینه فرهنگ و ارزش های فرهنگی در کشور انجام شده است، به نظر می رسد با توجه به بافت ارزشی و فرهنگی حسابداران و حسابرسان ایرانی، میزان محافظه کاری در حرفه حسابداری بالا باشد. اما در آن تحقیقات در محاسبه میزان محافظه کاری از الگویی که با شرایط محیطی ایران هماهنگ باشد، پیروی نکرده اند(ثقفی و رضازاده، ۱۳۸۲). در تحقیقی که بال در سال ۲۰۰۱ انجام داد به بررسی رابطه محافظه کاری با انگیزه منفعت جویان مدیران پرداخت در این تحقیق بال مسائل نمایندگی را اساساً ناشی از زمانی می دانند که منافع مدیران و سهامداران همسو نباشند. با توجه به اینکه افزایش ورشکستگی در شرکت ها و به دنبال آن کاهش تعداد شرکت های عضو بورس اوراق بهادار تهران از فعالیت و کارایی بازار کاسته و تأثیرات نامطلوبی بر رشد و توسعه اقتصادی جامعه خواهند داشت لذا به بررسی رابطه شاخص محافظه کاری با ریسک بحران مالی می پردازیم. ۱-۴ هدف وجنبه نوآوری تحقیق هدف اصلی این تحقیق دست یابی به رابطه بین شاخص محافظه کاری وریسک بحران مالی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. این تحقیق سعی دارد هردو جنبه محافظه کاری وریسک بحران مالی را تواما مورد بررسی قرار دهد از این رو انتظار می رود نتایج این تحقیق برای تحلیل گران صورت های مالی،تدوین کنندگان استانداردهای حسابداری،قانون گذاران بورس اوراق بهادار تهران سودمند یاشد. نهادها یا سازمان هایی که می توانند از یافته های این پژوهش بهره گیرند
۱-۵ سوال تحقیق ایا بین حسابداری محافظه کارانه و بحران مالی ارتباط معناداری وجود دارد؟ ۱-۶ فرضیه ی تحقیق ۱-۶-۱ فرضیه اصلی تحقیق محافظه کاری حسابداری بابحران مالی رابطه ای معنی داردارد. ۱-۶-۲ فرضیه فرعی تحقیق
۱-۷ واژه ها واصطلاحات کلیدی ۱-۷-۱ محافظه کاری حسابداری
باسو ( ۱۹۹۷ ) محافظه کاری را الزام به داشتن درجه بالایی از تائید برای شناخت اخبار خوب مانند سود،درمقابل شناخت اخبار بد مانندزیان تعریف می نماید. این تعریف،محافظه کاری را از دیدگاه سود و زیان توصیف می نماید. اماتعریف دیگر،تعریف محافظه کاری ازدیدگاه ترازنامه است براساس این دیدگاه، درمواردی که تردیدی واقعی درانتخاب بیند و یا چندروش گزارشگری وجوددارد،آن روشی بایدانتخاب شود که کمترین اثرمطلوب برحقوق صاحبان سهام داشته باشد ۱-۷-۲ بحران مالی شرکتها محافظه کاری در حسابداری مفهومی است که از سابقه طولانی برخوردار است. در حسابداری سنتی محافظه کاری بر اساس پدیده عدم اطمینان قرار گرفته است. همانگونه که معمولاً گفته می شود مفهوم محافظه کاری یک عامل محدودکننده یا مرزی است که بر آن اساس داده ها ارائه می شوند (که پدیده عدم اطمینان وجود نداشته باشد می توان داده های معتبر و قابل اتکا ارائه کرد) برای درک محافظه کاری در حسابداری باید درصدد درک شرایطی برآمد که موجب پیدایش این پدیده می شوند و در صورت لزوم (وجود) می توان به ارکان حقیقت موجود در این محدوده اشاره کرد(هندریکسن، ۱۹۹۲).تاکنون محققان تعاریف مختلفی از محافظه کاری حسابداری ارائه داده اند. برخی از آنها مانند باسو[۱] (۱۹۹۷) محافظه کاری را روشی که طبق آن، در واکنش به اخبار بد، شناسایی عایدات و خالص دارایی ها کاهش می یابد و این در حالی است که در واکنش به افکار خوب، شناسایی عایدات و خالص دارایی ها افزایش نمی یابد تعریف نموده اند. اما بیشتر محققان در مباحث مربوط به ارزشگذاری دارایی ها، طبق مبانی حسابداری، بیشتر به تعاریفی که فلسام واولسونز[۲] از محافظه کاری دارند، اشاره می کنند. آنها محافظه کاری حسابداری را اینگونه تعریف می کنند: «انتظار اینکه خالص ارزش دارایی های گزارش شده توسط یک شرکت، در بلندمدت از ارزش بازار آن کمتر باشد». به عبارت دیگر فرض می شود که در اثر بکارگیری محافظه کاری حسابداری، ارزش بازار دارایی های گزارش شده بیشتر از ارزش دفتری آنها خواهد بود. طبق این تعریف استفاده از بهای تمام شده، در شناسایی سرمایه گذاری ها باعث ایجاد انتظار خالص ارزش فعلی مثبت از سرمایه گذاری ها خواهد شد. زیرا تحلیلگران انتظار دارند که این سرمایه گذاری ها ممکن است کمتر از ارزش آنها برآورده شده باشند. تحقیقات صورت گرفته توسط بی ور و رایان[۳] (۲۰۰۰) نیز مشابه همین دیدگاه از محافظه کاری حسابداری می باشد. آنها محافظه کاری حسابداری را تفاوت بین ارزش بازار و ارزش دفتری دارایی ها عنوان می کند. پنمن و ژانگ[۴] (۲۰۰۲) محافظه کاری حسابداری را انتخاب روش برآوردی از حسابداری می دانند که ارزش دفتری دارایی ها را به گونه ای بارز، پایین نشان می دهد. بنابراین در شرایط تورمی انتخاب لایفو برای شناسایی موجودی کالا نسبت به روش فایفو، روش محافظه کارانه تری می باشد. همچنین بکارگیری روش اقل بهای تمام شده یا بازار، به منظور کردن هزینه های تحقیق و توسعه، انتخاب روش های سریع استهلاک، سیاست هایی که باعث در نظر گرفتن ذخیره بالای مطالبات مشکوک الوصول می شود و شناسایی تعهدات مربوط به گارانتی، روش های محافظه کارانه ای می باشد که باعث می شوند خالص ارزش دفتری یک واحد اقتصادی پایین نشان داده شود(پنمن و ژانگ، ۲۰۰۲). جزییات بیشتر درباره این پایان نامه : پایان نامه : ارتباط بین حسابداری محافظه کارانه وبحران مالی در شرکتهای بورس
۲-۳ معیارهای ارزیابی محافظه کاری پژوهشگران از سه نوع معیار به منظور ارزیابی میزان محافظه کاری به کار رفته در یک شرکت استفاده می کنند: الف) معیار خالص دارایی ها: که اولین بار به وسیله استوبر (۱۹۹۶) مطرح شد در این معیار، محافظه کاری با بهره گرفتن از تفاوت ارزش بازار نسبت به ارزش دفتری سهام ارزیابی می شود. این معیار، سعی در ارزیابی محافظه کاری موجود در ترازنامه دارد. ب) معیار رابطه سود و بازده سهام: این معیار نشان دهنده ی نبود تقارن زمانی سود است که باسو آن را در سال ۱۹۹۷ مطرح کرد؛ که به نظر باسو، محافظه کاری اخبار بد نسبت به اخبار خوب در سود حسابداری تفسیر می کند(شورورزی و خاندوزی، ۱۳۸۸). ج) معیار سود و اقلام تعهدی که محافظه کاری را اقلام تعهدی انباشته شده می داند و اولین بار توسط گیولی و هین در سال ۲۰۰۰ مطرح شده است. به عقیده گیولی و هین محافظه کاری حسابداری منجر به افزایش اقلام تعهدی در طول زمان می شود. و البته ما در این پژوهش شاخص مطرح شده توسط گیولی و هین را مورد استفاده قرار داده ایم. شاخص محافظه کاری در این معیار به شرح زیر به دست می آید: (۱-)(جمع دارایی ها در اول دوره)/[(جریان نقدی حاصل از عملیات)-هزینه استهلاک+سود عملیاتی]=شاخص محافظه کاری هرچه این نسبت بزرگتر باشد، محافظه کاری بیشتر است(گیولی و هین، ۲۰۰۰). ۲-۴ انتقاد و دفاع از محافظه کار تاکنون انتقاداتی توسط گروه هایی مانند فعالان بازار سرمایه، تدوین کنندگان استانداردهای حسابداری و محققان آکادمیک از محافظه کاری صورت گرفته است. یکی از این انتقادات مربوط به رفتار نامتناسب در خصوص شناسایی عایدات و زیان ها می باشد. دلیل انتقاد این گروه ها این است که اگر در دوره ی جاری سودهایی به دلیل بکارگیری محافظه کاری حسابداری در اثر کمتر شناسایی کردن خالص دارایی ها ایجاد شود، در دوره ی آتی سودهایی شناسایی خواهد شد که ارتباطی به آن دوره ندارد(واتز، ۲۰۰۳). خلاصه ای از سایر انتقاداتی که برای محافظه کاری صورت گرفته به شرح زیر است:
۲-۴-۱ بی اعتمادی گستره ی محافظه کاری در صورت های مالی به خط مشی واحد تجاری مربوط می شود. این گستره می تواند وسیع یا کوچک باشد؛ برای مثال چنانچه واحد تجاری تجزیه و تحلیل خوش بینانه تر را ترجیح دهد، می توان هزینه های غیر عملیاتی پیش بینی شده ناشی از دعاوی حقوقی را مردود دانست. ۲-۴-۲ پنهان کاری اگرچه همه می دانند که روش های حسابداری محافظه کارانه هستند، اما سرمایه گذاران مشکل می توانند مبلغی را که دارایی ها کم بیان شده اند، تعیین کنند. محافظه کاری، سرمایه گذاران متوسط را در وضعیت نامساعد قرار می دهد و فرصت های ممتاز را در اختیار درون سازمانی ها می گذارد. ۲-۴-۳ نفی اصول حسابداری استرلینگ می گوید هرگاه محافظه کاری با یک اصل حسابداری تضاد داشته یاشد به آن چیرا می شود. به طور مثال بهای تمام شده تاریخی در مقابل اقل بهای تمام شده یا بازار، شناخت درآمد بر مبنای فروش در مقابل مبنای اقساطی شناخت درآمد، اصل تطابق در مقابل به هزینه ملزوم کردن مخارج تحقیق و توسعه، اصل ثبات رویه در مقابل تغیر از بهای تمام شده به قاعده ی اقل بهای تمام شده یا بازار، اصل افشا در مقابل کمتر از واقع بیان کردن ارزش دارایی ها. ۲-۴-۴ سوگیری محافظه کاری به جای ارزیابی واقع گرایانه، موجب سوگیری منظمی در گزارش های مالی می شود. در نتیجه همچنان که هیأت استانداردهای حسابداری مالی اشاره می کند: « محافظه کاری با ویژگی های کیفی مهم از قبیل بیان صادقانه، بی طرفی و قابل مقایسه بودن شامل ثبات رویه تضاد دارد». در مورد مفید بودن داده های حسابداری مبتنی بر خط مشی های محافظه کارانه می توان سؤالاتی جدید و مشروع مطرح کرد. انجمن حسابداری آمریکا (AAA) استدلال می کند: «تصور نمی شود که سوگیری بتواند نیازهای مجموعه ای از استفاده کنندگان را برآورده کند، به منافع سایرین کمک کند یا حتی به آنها صدمه نزند.
۲-۴-۵ امر ذهنی |
|
کوثربلاگ سرویس وبلاگ نویسی بانوان
|
آخرین نظرات